Στην οδό Βολταίρου του φιλοσόφου που είναι γνωστός ως η κεντρική μορφή του πνεύματος του Διαφωτισμού, της Δύσης, χτύπησαν οι εκπρόσωποι του μίσους, της αμάθειας, της προκατάληψης, του σκοταδισμού, κατά δήλωσή τους, στο όνομα του Ισλάμ. Τραγική ειρωνεία ότι σήμερα μοιάζει σαν να πρέπει να ξανακατακτήσουμε όσα μάθαμε να θεωρούμε αυτονόητα. ‘Η μήπως όχι; Δεν είναι λίγοι όσοι ζητούν μόνο εκδίκηση. Δύσκολα καταπίνεται αυτό που έγινε στο Παρίσι. Ακόμη πιο δύσκολα αρκείται κανείς στη συγκαταβατική προσέγγιση της αλληλοκατανόησης, της συνεργασίας για την προσέγγιση πολιτισμών και θρησκειών. Πολύ πιο βολική έρχεται η αρχέγονη αντίληψη περί επίλυσης διαφορών, η βία και ο πόλεμος. Ειδικά όταν για εξοπλισμούς ξοδεύουν χρόνια τώρα, όλα τα κράτη, μεγάλα και μικρά, μεγάλο μέρος του εθνικού τους εισοδήματος. Αν δεν τα χρησιμοποιήσουν τώρα, πότε; Θα είναι, όμως, ο πόλεμος που προαναγγέλλεται εκ μέρους της Δύσης, ως αμυντικός και προληπτικός, αν όχι δίκαιος, τουλάχιστον αποτελεσματικός;

Εχουμε πόλεμο πολιτισμών, ιδεών, νοοτροπιών, όταν για δεκαετίες ελπίζαμε στη σύγκλιση Δύσης και Ανατολής με τη γνωριμία, τον διεθνισμό, την παγκοσμιοποίηση, τη συνεργασία μέσω του εμπορίου και της οικονομίας. Αυτά φαίνεται ότι απέτυχαν, ότι ένα στοιχείο, το θρησκευτικό, κυριάρχησε στο πολιτισμικό και λειτουργεί απωθητικά και διαχωριστικά. Μία ομάδα, μία αντίληψη δεν αρκείται στο «χωριστά και αγαπημένοι», όπως για δεκαετίες έκανε η Κίνα και εν μέρει η Ινδία, αρχαίες θρησκείες και πολιτισμοί και, επίσης, θύματα της αποικιοκρατίας της Δύσης. Ινδοί και Κινέζοι φοιτητές και ερευνητές σπουδάζουν και δουλεύουν στη Δύση, εμπλουτίζοντας το παγκόσμιο πολιτισμικό απόθεμα.

Το ίδιο νομίζαμε και για μεγάλο μέρος των πιστών του Ισλάμ που ζουν και εργάζονται ή που μεταναστεύουν στη Δύση λόγω των πολέμων ή της φτώχειας στις χώρες τους. Με το Ισλάμ, όπως το γνωρίζουμε τώρα, όμως, τα πράγματα διαφέρουν. Δύο είναι, λοιπόν, τα μεγάλα ερωτήματα της ημέρας: Είναι τα δύο Ισλάμ τόσο διαφορετικά και απαιτούν διαφορετική μεταχείριση ή είναι ένα πράγμα, οπότε το μόνο που μπορούμε να περιμένουμε είναι η ριζοσπαστικοποίηση και όσων ζουν σήμερα ανάμεσά μας; Δυστυχώς, η απάντηση δεν είναι εύκολη και κανείς δεν μπορεί να περιμένει να μάθει εξ εμπειρίας, όταν ίσως θα είναι αργά. Ποτέ δεν αντιμετώπισε η ανθρωπότητα τέτοιας τάξης μεγέθους πρόβλημα. Φοβάμαι ότι ούτε στους δύο παγκόσμιους πολέμους. Τότε, τουλάχιστον, ο εχθρός είχε ταυτότητα.