Σε μία κίνηση υψηλού συμβολισμού οι θρησκευτικοί ηγέτες της συντριπτικής πλειοψηφίας του χριστιανικού πληθυσμού του πλανήτη απευθύνθηκαν στους πολιτικούς ηγέτες και στους θρησκευτικούς ηγέτες των άλλων θρησκειών προσκαλώντας τους στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος που εξελίσσεται με εκρηκτική ταχύτητα. Με αφετηρία χώρες που σπαράσσονται από εμφύλιους πολέμους, γενοκτονίες, θρησκευτικές και πολεμικές συγκρούσεις, λιμούς, απερίγραπτη φτώχεια, δουλεμπόριο, επιδημίες, εκμηδένιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων για γυναίκεςκαι αλλόθρησκους, απελπισμένες υπάρξεις, στη κυριολεξία «της γης οι κολασμένοι» επιλέγουν το μακρύ, επικίνδυνο και παράνομο ταξείδι προς τη «γη της επαγγελίας», προσφεύγοντες ως ικέτες σε μία αμφίβολη έως ανύπαρκτη έκφραση ανθρώπινης αλληλεγγύης από τις κοινωνίες των πλουσίων.
Έρμαια στα χέρια αδίστακτων εμπόρων της ελπίδας, στοιχηματίζουν τη ζωή τους για μία θέση στα γκέτο των μεγαλοπόλεων χωρίς να φαντάζονται τη πίκρα, την απογοήτευση και το μίσος που τους περιμένουν καθώς θα βρίσκονται τόσο κοντά και τόσο μακριά από τον παράδεισο που αγωνίσθηκαν να μπουν. Καθώς πολλοί στη χώρα μας νομίζουν ότι πρόκειται για ένα πρόβλημα που προέκυψε από τις πολεμικές συγκρούσεις στη Συρία, μία σύντομη επισκόπηση των πραγματικών διαστάσεων του προβλήματος θα βοηθήσει στη κατανόηση του και κυρίως στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή βέλτιστων πολιτικών.
Τα μεγέθη είναι ενδεικτικά αλλά όχι ακριβή. Οι υπηρεσίες του ΟΗΕ παραδέχονται ότι εκατομμύρια άνθρωποι παραμένουν έξω από τους καταλόγους τουςκαι κάθε ημέρα που περνάοι αριθμοί αυξάνονται με γοργούς ρυθμούς (UNHCR 2015). Μέχρι τα μέσα του 2015 ο αριθμός των μεταναστών που διαβιούσε εκτός των χωρών που γεννήθηκαν ή είχαν πολιτογραφηθεί έφθασε τα 250 εκατ. Την ίδια περίοδο οι κάθε μορφής πρόσφυγες έφθασαν τα 15,1εκατ.από 10,4 εκατ. το 2011, παρουσιάζοντας αύξηση 45%μέσα σε 3,5 έτη, με το 50% να είναι παιδιά (UNHCR, 2015).
Στη διάρκεια του 2014 ο αριθμός των εσωτερικά εκτοπισμένων από τις εστίες τους σε ολόκληρο τον πλανήτη έφθασε τα 59,5εκατ. από τα 51,2εκατ. το 2013 και τα 37,5εκατ. μία δεκαετία πριν. Ένας σε κάθε 122 ανθρώπους είναι σήμεραεσωτερικά εκτοπισμένος, πρόσφυγας, χωρίς υπηκοότητα ή ικέτης ασύλου, σύμφωνα με την UNHCR.
Από το σύνολο των κάθε μορφής προσφύγων το 85% φιλοξενείται σε αναπτυσσόμενες χώρες, 4,1εκατ. στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, 3,8εκ στις χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού, 3,5εκατ. στην Ευρώπη, 3,0εκατ. στη Μ. Ανατολή και στη Β. Αφρική και 0,75εκατ. στην Αμερική. Οι δέκα χώρες προέλευσης των προσφύγων, κατά τάξη μεγέθους, είναι η Συρία, το Αφγανιστάν, η Σομαλία, το Ν. Σουδάν, το Σουδάν, η Δημοκρατία του Κονγκό, η Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, η Μιανμάρ, η Ερυθραία και το Ιράκ.
Οι δέκα χώρες που φιλοξενούν τους περισσότερους πρόσφυγες είναι με τη σειρά, η Τουρκία (2,0εκατ.), το Πακιστάν (1,5εκατ.), ο Λίβανος (1,2εκατ.), το Ιράν (0,98εκατ.), η Αιθιοπία (0,70εκατ.), η Ιορδανία (0,66εκατ.), η Κένυα (0,55εκατ.), η Ουγκάντα (0,43εκατ.), το Τσαντ (0,42εκατ.) και το Σουδάν (0,36εκατ.). Από τις χώρες αυτές, ο Λίβανος και η Ιορδανία με 209 και 90 πρόσφυγες ανά 1000 κατοίκους ευρίσκονται στη πρώτη και δεύτερη θέση των χωρών με τη μεγαλύτερη πυκνότητα προσφύγων στην επικράτεια τους. Σε ότι αφορά στην Τουρκία, οι πρόσφυγες οι οποίοι φιλοξενούνται στην επικράτειά της προέρχονται από χώρες της περιοχής, όπως Συρία (1,7 εκατ.), Ιράν, Ιράκ, Υεμένη αλλά και από χώρες της Ασίας (Αφγανιστάν) και της Αφρικής.
Αν μάλιστασυνεχισθούν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των τουρκικών ένοπλων δυνάμεων στις ανατολικές επαρχίες της, τότε ένας απροσδιόριστος αριθμός εσωτερικά εκτοπισμένων Κούρδων ενδέχεται να προστεθεί στον αριθμό προσφύγων προς την Ελλάδα και τις άλλες χώρες της Ε.Ε. Αυτή η συνοπτική παρουσίαση δείχνει ότι το πρόβλημα δεν είναι περιστασιακό και δεν θα λυθεί αν σταματήσει ο πόλεμος στη Συρία, αλλά όπως όλες οι αναλύσεις δείχνουν θα συνεχίσει να αυξάνεται στη διάρκεια του 21ουαιώνα.
Οι οικονομικά αναπτυγμένες χώρες, ιδιαίτερα αυτές της Ε.Ε., καλούνται να επεξεργασθούν και να υλοποιήσουν πολιτικές για όλους αυτούς τους «ικέτες» ασύλου αλλά και για τις ίδιες τις κοινωνίες τους που σταδιακά αποκτούν φοβικά και αυταρχικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σε όλες τις χώρες της Ε.Ε, από τη Γαλλία έως τη Τσεχία και την Ελλάδα, ξενοφοβικά, ρατσιστικά και ακροδεξιά κόμματα βλέπουν να αυξάνονται τα εκλογικά ποσοστά τους, με πρόσφατο,όχι και μοναδικό παράδειγμα, την Αυστρία. Η αποστολή πολεμικών πλοίων στη Μεσόγειο και το χτίσιμο τειχών στα σύνορα δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα.Ακόμη κι αν οι χώρες της Ε.Ε. κάνουν χρήση των όπλων, αυτό θα δυσκολέψει και θα αλλάξει τις διαδρομές. Δεν θα σταματήσει τις μετακινήσεις. Σίγουρα όμως θα επιβραβεύσει τα ακροδεξιά κόμματα που πάντα θα ζητούν ακόμη μεγαλύτερη καταστολή. Μία τέτοια περίπτωση είναι και η λύση της «επαναπροώθησης».Ακραία έκφραση των μέτρων καταστολής υποθέτει την απέλαση και βίαιη μεταφορά εκατομμυρίων ανθρώπωνστις χώρες τους. Λύση ανέφικτη. Επιτρέπει όμως σε ακροδεξιούς σχηματισμούς να ζητούν διαρκώς περισσότερη καταστολή αυξάνοντας τα πολιτικά ποσοστά τους, με πρόσφατο παράδειγμα τα μέτρα καταστολής στη Γαλλία, που σε τίποτε δεν βοήθησαν τους Γάλλους σοσιαλιστές ενώ αντίθετα βελτίωσαν την επιρροή της Λεπέν που βλέπει τις ακραίες πολιτικές προτάσεις της να επικυρώνονται από τους αντιπάλους της.
Όσο αυτές οι πολιτικές κυριαρχούν, οι χώρες τελικού προορισμού θα χτίζουν τείχη, θα στέλνουν πολεμικά πλοία να «αναχαιτίσουν» γυναίκες και μικρά παιδιά, θα «αποθηκεύουν» σε στρατόπεδα βασανισμένους ανθρώπους, οι πολιτικές ηγεσίες θα υποχρεώνονται να εφαρμόζουν διαρκώς περισσότερο κατασταλτικούς μηχανισμούς, περιστέλλοντας τελικά και τις ελευθερίες των πολιτών τους.Αλήθεια, αυτό είναι που θέλουμε;
Όσο οι χώρες της Ε.Ε. δεν θέλουν ή δεν μπορούν να συμβάλλουν στην απάλειψη των αιτίων που προκαλούν τα μεταναστευτικά ρεύματα η λύση πρέπει να αναζητηθεί με ευαισθησία και αποτελεσματικότητα στο στάδιο που παρεμβάλλεται μεταξύ των χωρών αναχώρησης και τελικού προορισμού. Ζούμε σε μία εποχή που η παραγωγή και διάχυση της γνώσης, των νέων τεχνολογιών, των ΑΠΕ και των ευφυών δικτύων και συστημάτων αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, της καταστροφής του περιβάλλοντος, της φτώχειας και της διαχείρισης των φυσικών πόρων. Χρειαζόμαστε μορφωμένους και καταρτισμένους ανθρώπους σε ολόκληρο τον πλανήτη για να συνδράμουν στην αντιμετώπιση εκείνων ακριβώς των προβλημάτων που προκαλούν αυτά τα ανεπιθύμητα μεταναστευτικά ρεύματα.
Ας εκπαιδεύσουμε κι ας καταρτίσουμε αυτούς τους κάθε μορφής «ικέτες ασύλου» στις νέες τεχνολογίες, στις σύγχρονες και πράσινες αγροτικές και κτηνοτροφικές μεθόδους και στη προστασία του περιβάλλοντος.
Ας εκπαιδεύσουμε κι ας καταρτίσουμε πολίτες του κόσμου σε ολόκληρο το φάσμα των δυνατοτήτων τους, ενθαρρύνοντας την πρόσβαση στους άξιους από αυτούς τη τηλε-πρόσβαση σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ας τους μετατρέψουμε από πρόσφυγες χωρίς πατρίδα, από «παιδιά ενός κατώτερου θεού» από αντικείμενα αποδοχής φιλεύσπλαχνης ελεημοσύνης σε πολίτες του κόσμου, με ταξειδιωτικά έγγραφα του ΟΗΕ.
Αντί για στρατόπεδα/κέντρα συγκέντρωσης, κλειστού ή ανοικτού τύπου, ας χτίσουμε «πράσινες και ευφυείς πόλεις ελπίδας», σε ασφαλείς περιοχές κοντά στις χώρες αφετηρίας κάτω από την ευθύνη και τον έλεγχο του ΟΗΕ. Πόλεις – αποικίες με τη στρατιωτική προστασία του ΝΑΤΟ και άλλων στρατιωτικών δυνάμεων να εγγυώνται την ασφαλή διαβίωση τους. Εύκολα ο ΟΗΕ θα μπορούσε να ορίσει τέτοιες περιοχές στη Συρία, τη Λιβύη και στην Αφρική και στην Ασία. Πόλεις όπου ο ΟΗΕ θα εγγυάται τα ανθρώπινα δικαιώματα των κατοίκων τους και οι κάτοικοι – πρόσφυγες θα έχουν τη δυνατότητα να καταρτίζονται και να εργάζονται. Πόλεις – αποικίες όπου η εμπειρία από τον τρόπο οργάνωσης των κιμπούτς του Ισραήλ και μικρών πόλεων ? κρατών, όπως η Σιγκαπούρη, μπορεί να είναι σημαντική. Πόλεις όπου το κόστος εργασίας και το επίπεδο κατάρτισης θα είναι ελκυστικό για παγκοσμιοποιημένες εταιρείες και βιομηχανίες αλλά και για χώρες που αναζητούν εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.
Όσο για τη χώρα μας αυτή οφείλει να αποκτήσει έγκαιρα, μία συνεκτική και αποτελεσματική πολιτική αντιμετώπισης ενός προβλήματος, οι διαστάσεις του οποίου θα συνεχίσουν να αυξάνονται αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Αν πρόκειται να παραμείνουν στη χώρα 50.000-60.000 άτομα θα πρέπει να υπάρξει μια πολιτική ομαλής ενσωμάτωσης τους σε μία κοινωνία που μαστίζεται από την οικονομική ύφεση. Ανοικτά ή κλειστά κέντρα-στρατόπεδα δεν αποτελούν λύση. Πολύ γρήγορα θα μετατραπούν σε εστίες ανεπιθύμητων και παραβατικών δραστηριοτήτων. Ανάμεσα σε αυτούς τους ανθρώπους υπάρχουν ανήλικα παιδιά που δεν πρέπει να αφεθούν στο έλεος των αφεντικών των φαναριών και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Νέες γυναίκες, μόνες τους ή με μωρά, που δεν πρέπει να αφεθούν βορά στα κυκλώματα της πορνείας, της εμπορίας ανθρώπινων οργάνων και της κάθε είδους εκμετάλλευσης.
Ενήλικες άνδρες που δεν πρέπει να αφεθούν να διολισθήσουν προς την εγκληματικότητα ή ακόμη χειρότερα σε κυκλώματα θρησκευτικού φανατισμού και τρομοκρατίας. Μία πολιτική συγκρότησης συμπαγών ομάδων (γκέτο) μεταναστών όχι μόνο δεν θα επιτρέψει την ενσωμάτωση τους στην ελληνική κοινωνία αλλά αντιθέτως θα δημιουργήσει πολλαπλές εστίες απρόβλεπτων προβλημάτων και εντάσεων. Έχοντας διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος τώρα έχουμε την ευκαιρία να μετατρέψουμε μία αρνητική συγκυρία σε μία θετική αναπτυξιακή συνιστώσα για την κοινωνία και την οικονομία.
Η κυβέρνηση και η τοπική αυτοδιοίκηση έχουν και μπορούν να ενεργοποιήσουν ιδρύματα υποδοχής, στέγασης, εκπαίδευσης, κατάρτισης και σταδιακής ενσωμάτωσης τους στην ελληνική κοινωνία. Αν δεν μπορούμε να τους δώσουμε τη δυνατότητα να συναντήσουν το όνειρο τους στις χώρες που θέλουν, αν δεν θέλουν και δεν μπορούν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, ας προσπαθήσουμε να τους ενσωματώσουμε στη κοινωνία μας, διδάσκοντας τους τη γλώσσα, την ιστορία, τους νόμους, τα ήθη και τα έθιμα μας, καθιστώντας τους κοινωνούς της παιδείας και του πολιτισμού μας.