Η BlackRock δημοσιοποίησε μελέτη για τον κίνδυνο χρεοκοπίας που αντιμετωπίζει κάθε χώρα με βάση τη δημοσιονομική της κατάσταση και γενικότερα στοιχεία, μεταξύ των οποίων το περίφημο πολιτικό ρίσκο. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση, περνώντας ακόμη και την Αργεντινή. Η χώρα μας βρέθηκε ψηλά και στο αντίστοιχο top 10 της Standard & Poor’s. Προηγείται η Αργεντινή, ακολουθεί η Βενεζουέλα, ενώ η Ελλάδα και η Κύπρος είναι στην 5η και 6η θέση αντίστοιχα, όταν η Αίγυπτος βρίσκεται στην δέκατη θέση. Ας πούμε ότι είναι μια ακόμη κακόπιστη μαύρη προφητεία, αφού άλλωστε και ο Νουριέλ Ρουμπινί τόσες φορές μας έβγαλε από την ευρωζώνη χωρίς να δικαιωθεί. Αλλά γιατί οι Κασσάνδρες δεν ασχολούνται με την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία και δείχνουν τέτοια επιμονή με την ελληνική περίπτωση;
Μετά από τέσσερα χρόνια στο μνημόνιο, η μοναδική μεγάλη μεταρρύθμιση που έγινε στη χώρα μας είναι η δημιουργία 860.000 νέων συνταξιούχων, πολλοί από τους οποίους έχουν μόλις πατήσει τα 50. Η μεταρρύθμιση αυτή πέτυχε επειδή υπήρξε πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα πολιτική συναίνεση. Οι κυβερνήσεις δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για τις μαζικές πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και η αντιπολίτευση πίεζε για ακόμη περισσότερα κίνητρα, ακόμη καλύτερες αποδοχές, ακόμη λιγότερα χρόνια και εισφορές. Ετσι, έγινε -εύκολα- εφικτός ο εμπαιγμός της Τρόικας που ζητούσε απολύσεις στο Δημόσιο για να συρρικνωθεί ο αριθμός των υπαλλήλων. Πολλές χιλιάδες εργαζόμενοι έχασαν τον μισθό τους και κέρδισαν τη σύνταξή τους, μαζί με το εφάπαξ τους, παρά τις καθυστερήσεις και τις μειώσεις. Σήμερα, ενώ με διαρροές προαναγγέλλονται παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό από φθινόπωρο, δηλαδή νέες περικοπές, εξακολουθούν να δίνονται πρόωρες συντάξεις και αυτό θα συνεχιστεί μέχρι να ψηφιστεί νέος νόμος που θα απαγορεύει τις συντάξεις πριν τα 62, επομένως όποιος πρόλαβε-πρόλαβε, γιατί λίγο αργότερα μπορεί το όριο ηλικίας να αλλάξει προς τα πάνω, αφού τα ασφαλιστικά ταμεία βρίσκονται υπό κατάρρευση.
Αυτό είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα της ελληνικής αρρώστιας. Από τότε που ξέσπασε η κρίση η κυβέρνηση δίνει αγώνα για τους συνταξιούχους. Δεν μπορεί να αποφύγει τις περικοπές, αλλά κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρηθούν έστω και κουρεμένα προνόμια και πολυτέλειες που κατοχυρώθηκαν σε άλλες εποχές, στο πλαίσιο της παραδοσιακής πελατειακής συναλλαγής μεταξύ πολιτικού συστήματος και συντεχνιών. Η μέση σύνταξη είναι μεγαλύτερη από το μέσο μισθό του νεοπροσληφθέντος (τυχερού) εργαζόμενου στον ιδιωτικό τομέα και δεν χρειάζεται άλλο παράδειγμα για να περιγραφεί η συνταρακτική αδικία σε βάρος της νέας γενιάς. Η εξήγηση βρίσκεται στη σύνθεση του εκλογικού σώματος που ψηφίζει ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, οι συνταξιούχοι έχουν πολύ μεγάλο προβάδισμα, ενώ για να βρεις ψηφοφόρους ετών 30 πρέπει να το ψάξεις πολύ.
Ομως, ίσως δεν έχει νόημα να εστιάζει κανείς ιδιαίτερα στους συνταξιούχους των 800, 900 ή 1.000 ευρώ, ανεξαρτήτως ηλικίας, γιατί η παράλογη επιβάρυνση του ασφαλιστικού συστήματος δεν είναι η μοναδική ή η βασική αιτία της οικονομικής καταστροφής. Αλλωστε, δεν φταίνε οι συνταξιούχοι, αφού αυτοί είναι οι κανόνες και ενώ δεν υπάρχουν δυνατότητες απασχόλησης, καθώς κανείς δεν ενδιαφέρεται για το τι δουλειές θα κάνουμε εδώ, τι θα παράγουμε και τι θα εξάγουμε. Το ελληνικό παραμύθι έχει δράκους και ανάμεσά τους ξεχωρίζει η μεγάλη φοροδιαφυγή, η απαλλαγή σημαντικού μέρους της ελληνικής οικονομικής ελίτ από υποχρεώσεις έναντι του κράτους και του κοινωνικού συνόλου.
Η γενική γραμματεία εσόδων έδωσε στη δημοσιότητα νέα στοιχεία με βάση τα οποία οι έλεγχοι στις υποθέσεις μεγάλης φοροδιαφυγής ξεπέρασαν το μνημονιακό στόχο, αλλά, τι ατυχία, τα πρόστιμα που βεβαιώθηκαν και εισπράχθηκαν υπολείπονται πολύ του στόχου, φτάνουν μόλις το 10%. Την ίδια ώρα, πάλι τι ατυχία, τα ληξιπρόθεσμα χρέη αυξάνονται κατά 1 δισ. ευρώ το μήνα, 2,6 εκατ. φορολογούμενοι χρωστάνε στην εφορία 62,5 δισ και γίνονται περίπου 4.000 κατασχέσεις σε τραπεζικούς λογαριασμούς την ημέρα.
Αυτή η εικόνα, της σύγκρουσης δυο κόσμων, αποτυπώνει το ελληνικό αδιέξοδο. Το πρόβλημά μας είναι βαθύτατα ταξικό. Οσοι περνούσαν δύσκολα μετά την κρίση βούλιαξαν, η μεσαία τάξη συμπιέστηκε προς τα κάτω και ένα κομμάτι της εξαθλιώθηκε, την ώρα που ο μαύρος πλούτος αυξήθηκε, όπως μπορεί εύκολα να αντιληφθεί κανείς μόνο παρατηρώντας τι συμβαίνει στα ακριβότερα προάστια της Αττικής, μετρώντας πολυτελή σκάφη και πάρτυ χλιδής στα κοσμικά νησιά.
Είναι και κάπως αστείο να δίνεται μάχη υπέρ και κατά της απόλυσης του σχολικού φύλακα και της καθαρίστριας, όταν ακόμη δεν έχουμε καταλάβει γιατί αργούν τόσο πολύ οι διασταυρώσεις μεταξύ καταθέσεων και φορολογικών δηλώσεων, πόσο μάλλον γιατί από την έναρξη του ελέγχου μέχρι την είσπραξη του προστίμου μεσολαβεί μια χρονοβόρος διαδικασία που συνεχώς κάπου σκοντάφτει.
Το θέμα δεν είναι μόνο ηθικό ή ιδεολογικό, ούτε έχει να κάνει με τη νίκη του νεοφιλελευθερισμού επί του σοσιαλισμού ή το αντίστροφο. Το θέμα είναι άκρως πρακτικό, δεδομένου ότι σύντομα θα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα ποιος θα πληρώσει για να συντηρηθεί μια χώρα που εξακολουθεί να έχει σαθρή παραγωγική βάση, δαπανηρό πολιτικό σύστημα, δυσλειτουργικό κράτος, δημοκρατικό έλλειμμα, θεσμική ανεπάρκεια, συστημική διαφθορά.
Το τέλος της Τρόικας και το τέλος των μνημονίων που προαναγγέλλουν κυβέρνηση και αντιπολίτευση -κάθε πλευρά με τον δικό της τρόπο- έχει μόνο επικοινωνιακή αξία. Η πολιτική εξάρτηση δεν τελειώνει παρά μόνο όταν τελειώσει η υπερχρέωση. Και αυτό δεν είναι οικονομία, είναι ιστορία.