Η προπαγάνδα και η εκλογική ενημέρωση μέσω του διαδικτύου στα κοινωνικά δίκτυα, ιστότοποι, e-mail, μηνύματα και τηλεφωνία, είναι αναγκαία εργαλεία σύγχρονης διεπικοινωνίας, που πολύ συχνά αντί να εξυπηρετούν την πολιτική, την μεταμορφώνουν και παραμορφώνουν σε έκτρωμα. Αν η δημοκρατία απαιτεί επικοινωνία τα υποκατάστατα της επικοινωνίας, οι ψευδείς ειδήσεις και λογαριασμοί χρηστών, η άκυρη χιονοστιβάδα διαδικτυακών σκουπιδιών, δημιουργούν συνθήκες δημαγωγίας.

Οι νέες μορφές ενημέρωσης και εκλογικής προπαγάνδας μέσω του διαδικτύου, ιδίως στα κοινωνικά δίκτυα, μέσω του ανοίγματος αποκλειστικών ιστοσελίδων, ηλεκτρονικών μηνυμάτων, τηλεφωνικών κλήσεων και μηνυμάτων μέσω τηλεφωνικού παρόχου ή συνομιλίας, εδώ και μερικά χρόνια έχουν αντικαταστήσει ορισμένες μορφές παραδοσιακής προπαγάνδας, αλλά δεν έχουν ακόμη ρυθμιστεί στην Ελλάδα επαρκώς από τον νόμο, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές και δυτικές χώρες.

Ωστόσο αυτή η ανεπάρκεια του νομικού πλαισίου, δημιουργεί προβλήματα τόσο ως προς τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής και της εξασφάλισης ορθής ενημέρωσης και έγκυρης πληροφόρησης από τα μέσα επικοινωνίας, ώστε να αποφεύγεται και να στιγματίζεται και να τιμωρείται κάθε κατάχρηση. Για το πρώτο θέμα, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, από το 2005 έχει δώσει οδηγίες προς τα κράτη μέλη ώστε η χρήση αυτών των μέσων επικοινωνίας να γίνεται σύμφωνα με νομικό πλαίσιο προστασίας της ιδιωτικής ζωής.

Με τα διάφορα μέτρα που έλαβαν χώρα με την πάροδο του χρόνου, η Ευρωπαϊκή Αρχή επιβεβαίωσε ότι τα κόμματα, τα κινήματα και άλλοι σχηματισμοί πολιτικής φύσης μπορούν νόμιμα να χρησιμοποιούν, χωρίς ειδική συναίνεση των ενδιαφερομένων, ευαίσθητα δεδομένα που αναφέρονται σε μέλη ή άλλα υποκείμενα που διατηρούν τακτική επαφή μαζί τους, για την επιδίωξη συγκεκριμένων σκοπών και νόμιμα πρόσωπα που προσδιορίζονται, καταρχάς, από τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας ή από το καταστατικό.

Είναι επίσης δυνατή η χρήση των προσωπικών δεδομένων των ψηφοφόρων για προπαγανδιστικούς σκοπούς, ανεξαρτήτως με τη συγκατάθεση των ενδιαφερομένων, όταν βρεθούν σε σειρά δημόσιων καταλόγων (για παράδειγμα οι εκλογικοί κατάλογοι).

Στην περίπτωση αυτή, κόμματα, κινήματα, άλλοι πολιτικοί σχηματισμοί και μεμονωμένοι υποψήφιοι μπορούν να παραλείψουν την πολιτική απορρήτου στα ενδιαφερόμενα μέρη. Αυτό προβλέπει ότι μια διεύθυνση (διεύθυνση ταχυδρομείου, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ενδεχομένως και με αναφορά σε ιστότοπο όπου υπάρχουν τέτοιες αναφορές εύκολα αναγνωρίσιμες στην ανοιχτή πρόσβαση) στην οποία ο ενδιαφερόμενος μπορεί εύκολα να επικοινωνήσει για να ασκήσει τα δικαιώματά του, όπως, για παράδειγμα, η διόρθωση των δεδομένων του ή η ακύρωσή του. Χωρίς ενημερωμένη συγκατάθεση, δεν επιτρέπεται η αποστολή μηνυμάτων, ενημερωτικών δελτίων και άλλου προπαγανδιστικού υλικού κατά τη χρήση δεδομένων που συλλέγονται αυτόματα στο Διαδίκτυο, λίστες συνδρομητών σε έναν πάροχο ή δεδομένα που συλλέγονται για άλλους σκοπούς (για παράδειγμα: δεδομένα μελών μη πολιτικών ενώσεων).

Συχνά, η δραστηριότητα προπαγάνδας μέσω του διαδικτύου περιλαμβάνει τη συμμετοχή τρίτων που θέτουν στη διάθεση των κομμάτων, πολιτικών κινημάτων, επιτροπών διοργανωτών και υποστηρικτών, καθώς και μεμονωμένους υποψηφίους, προσωπικά δεδομένα ή που παρέχουν, για λογαριασμό των τελευταίων, υπηρεσίες του πολιτική επικοινωνία. Πρόκειται για στοιχεία που συλλέγονται μέσω των λεγόμενων «Εγκεκριμένες λίστες» ή τρίτα μέρη. Με αυτές οι μεταφορείς (ΜΜΕ ή υπηρεσίες marketing) διαθέτουν, έναντι αμοιβής, πληροφορίες σχετικά με αριθμούς σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, «εγκεκριμένες» διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή ταχυδρομικές διευθύνσεις, για τις οποίες διασφαλίζουν τη σωστή επιλογή και συλλέγονται βάσει επαρκών πληροφοριών.

Στην περίπτωση αυτή, κόμματα, πολιτικά κινήματα, επιτροπές υποστηρικτών και μελών, καθώς και μεμονωμένοι υποψήφιοι, ως υπεύθυνοι επεξεργασίας δεδομένων, δεν εξαιρούνται από την υποχρέωση επαλήθευσης της πραγματικής εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που προβλέπονται από τη νομοθεσία περί απορρήτου. Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων διευκρίνισε επίσης ότι η εύκολη διαθεσιμότητα προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο (όπως αριθμοί τηλεφώνου ή διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) δεν συνεπάγεται τη δωρεάν διαθεσιμότητα αυτών, ούτε εξουσιοδοτεί την επεξεργασία τέτοιων δεδομένων για οποιονδήποτε σκοπό.

Όσον αφορά τη διαδικτυακή πολιτική προπαγάνδα, υπάρχει γενική απαγόρευση χρήσης δεδομένων που βρίσκονται στο διαδίκτυο χωρίς συναίνεση. Η δραστηριότητα αποστολής πολιτικών/εκλογικών μηνυμάτων που πραγματοποιείται με συναλλαγές είναι επομένως παράνομη, δεδομένα επαφής που βρίσκονται στο δίκτυο ανεξάρτητα από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται: αυτοματοποιημένα (email, sms, fax, προηχογραφημένες τηλεφωνικές κλήσεις, mms) ή μη αυτοματοποιημένα (τηλεφωνικές κλήσεις με τον πάροχο, έντυπη αλληλογραφία). Πολιτικά και προπαγανδιστικά μηνύματα σε χρήστες κοινωνικών δικτύων (όπως το Facebook ή το Linkedin), ιδιωτικά καθώς και δημόσια στον εικονικό τους τοίχο, υπόκεινται στους κανονισμούς προστασίας δεδομένων.

Η ίδια πειθαρχία επίσης ισχύει για μηνύματα που αποστέλλονται χρησιμοποιώντας άλλες πλατφόρμες όπως Skype, WhatsApp, Viber, Μessenger... Ακόμη και όταν τηρούνται οι αρχές και οι προϋποθέσεις νομιμότητας στο θέμα του απόρρητου, ωστόσο, θα πρέπει να αποφεύγονται μαζικές και επίμονες επικοινωνίες, καθώς και ακατάλληλη συμπεριφορά, όπως επαφές μέσω τηλεφωνικών κλήσεων ή γραπτών μηνυμάτων κατά τη διάρκεια της νύχτας και επικοινωνιών που στοχεύουν στην απόκτηση υπερβολικών και άσχετων προσωπικών πληροφοριών των υποκειμένων των δεδομένων με σκοπό την εκλογική προπαγάνδα και την πολιτική επικοινωνία. Αυτό επίσης υπό το πρίσμα του γεγονότος ότι υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι ακατάλληλης χρήσης των προσωπικών δεδομένων των πολιτών για δραστηριότητες του νέου υπό δημιουργία προφίλ μεγάλης κλίμακας και μαζική αποστολή επικοινωνιών ή στόχευση εξατομικευμένων εκστρατειών με στόχο να επηρεάσουν τον πολιτικό προσανατολισμό ή/και την επιλογή ψήφου των ενδιαφερομένων, με βάση προσωπικά ενδιαφέροντα, αξίες, συνήθειες και τον τρόπο ζωής των ατόμων.

Συνοπτικά, η Αρχή χωρίζει τις μορφές προστασίας ανάλογα με το αν αφορούν:

1) λίστες προσωπικών δεδομένων που κατέχονται από δημόσιες διοικήσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς προπαγάνδας, έστω και με επιφυλακτικότητα, όπως εκλογικοί κατάλογοι και άλλα δημόσιοι κατάλογοι και μητρώα·

2) λίστες που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τους ίδιους σκοπούς, όπως, για παράδειγμα, αρχεία προσωπικής κατάστασης, το μητρώο κατοίκων, οι εκλογικοί κατάλογοι που χρησιμοποιούνται ήδη στα εκλογικά τμήματα, τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν υπό το φως των κανονισμών διαφάνειας, τα στοιχεία που συλλέγουν οι κάτοχοι αιρετών αξιωμάτων, τα στοιχεία που συλλέγονται κατά την άσκηση επαγγελματικών, επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων φροντίδας·

3) δεδομένα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο με προηγούμενη γραπτή, ρητή και εκ των προτέρων ενημερωμένη συγκατάθεση, όπως η αγγελία, για παράδειγμα δεδομένων που συλλέγονται στο Διαδίκτυο μέσω ειδικού λογισμικού (δείτε το λεγόμενο web ή data scraping), λίστες συνδρομητών σε έναν πάροχο, δεδομένα που δημοσιεύονται σε ιστότοπους για συγκεκριμένους σκοπούς εταιρικής πληροφόρησης, εμπορικής επικοινωνίας ή συνεταιριστικής δραστηριότητας, δεδομένα που μπορούν να συμβουλευτούν στο διαδίκτυο μόνο για σκοπούς εφαρμογής των κανονισμών για την καταχώριση ονομάτων τομέα, δεδομένα που δημοσιεύονται από ενδιαφερόμενα μέρη στα κοινωνικά δίκτυα.

Η Αρχή Εγγύησης Επικοινωνιών, από την άλλη πλευρά, σκόπευε να ανταποκριθεί σε μια ανάγκη για την εγγύηση, τον πλουραλισμό και την ορθότητα των πληροφοριών στις ψηφιακές πλατφόρμες. Ο τεχνικός πίνακας καλών πρακτικών προτείνει η Ευρωπαϊκή Αρχή, έχει ως στόχο την ενθάρρυνση και την προώθηση της αυτορρύθμισης των πλατφορμών και της ανταλλαγής καλών πρακτικών για τον εντοπισμό και την αντίθεση φαινομένων παραπληροφόρησης σχετικά με γραμμικό αποτέλεσμα στοχευμένων στρατηγικών.

https://edpb.europa.eu/our-work-tools/general-guidance/guidelines-recommendations-best-practices_el

Μεταξύ των δεσμεύσεων που αναλαμβάνουν οι διαδικτυακές πλατφόρμες, πρέπει να αναφερθούν ιδιαίτερα τα ακόλουθα: - συμμόρφωση με τις αρχές της συνθήκης κατά την πρόσβαση σε εργαλεία πληροφοριών· - διασφάλιση της διαφάνειας στα εκλογικά προπαγανδιστικά μηνύματα δηλώνοντας την ταυτότητα του πελάτη χρήστη; - αναφορά και κατάργηση περιεχομένου που παραβιάζει par condicio (ίσες ευκαιρίες παρουσίας στα ΜΜΕ). - εγγυάται εργαλεία ελέγχου γεγονότων για την προστασία των χρηστών από την ηλεκτρονική παραπληροφόρηση. - αντιμετώπιση του φαινομένου των ψεύτικων λογαριασμών. - εγγυάται την περίοδο απαγόρευσης της διάδοσης των ερευνών δημοσκοπήσεων· - Εγγύηση περιόδου εκλογικής σιωπής.

Σε αυτό το τελευταίο θέμα, η Αρχή επέστησε την προσοχή στην εκλογική σιωπή, διευκρινίζοντας ότι πρέπει να εφαρμόζεται ανεξάρτητα από τα μέσα που χρησιμοποιούνται για τη διάδοση των εκλογική προπαγάνδα και συνεπώς και για αυτή που διεξάγεται μέσω των διαδικτυακών πλατφορμών του κάθε τύπου! Οπότε η παραβίαση της παραμονής και ανήμερα των εκλογών από τα διαδικτυακά μέσα ή και προσωπικά τηλεφωνήματα, προσωπική προσέγγιση, είναι καταδικαστέα πράξη.