«Δεν φοβάμαι την κρίση όσο υπάρχουν πανεπιστήμια» λένε Μπιλ Γκέϊτς και Γουόρεν Μπάφετ στους φοιτητές του Columbia. Στην Ελλάδα όμως φοβόμαστε, καθώς τα πανεπιστήμια είναι προβληματικά. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πιο υποβαθμισμένη, αλλά ο κατήφορος αρχίζει από την τριτοβάθμια. Τουλάχιστον επτά θανάσιμα αμαρτήματα καθηλώνουν τα πανεπιστήμια.
Πρώτον, ελληνοχριστιανικός κρατισμός. Συνεχίζεται η ευρεία υποστήριξη προς το χουντικό άρθρο 16 του Συντάγματος, αυτό που ορίζει ως στόχο της παιδείας την ανάπτυξη εθνικής-θρησκευτικής συνείδησης και, παράλληλα, απαγορεύει να συνιστούν πανεπιστήμια οι ιδιώτες. Ο δικτάτωρ Παπαδόπουλος τους απέκλειε από την ανώτατη εκπαίδευση, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις το αποδέχθηκαν μέχρι σήμερα.
Δεύτερον, συντεχνιακή αντίσταση των εκπαιδευτικών στις μεταρρυθμίσεις. Ένα οπισθοδρομικό μέτωπο παρατάξεων, συνδικάτων και συνόδων πρυτάνεων εξασφαλίζει την στασιμότητα. Η πίστη πως τα εκπαιδευτήρια υπάρχουν για τους εκπαιδευτικούς κυριαρχεί σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Για παράδειγμα, πολυάριθμα εσωστρεφή μεταπτυχιακά προγράμματα συγκροτούνται με όσα μαθήματα μπορούν να διδάξουν οι υπάρχοντες καθηγητές.
Τρίτον, πεποίθηση περί επαναστατικού ρόλου των φοιτητών. Αν και η Χούντα έπεσε το 1974, η πίστη πως η βία είναι μαμή της εξουσίας και πως τα πανεπιστήμια είναι χώροι ανατροπής παραμένει ακλόνητη. Πηγή προόδου δεν είναι η γνώση αλλά η εξέγερση! Αγνοείται βέβαια η διαφορά μεταξύ τύπων εξέγερσης, που ωραία περιγράφει ο Βίκτωρ Ουγκώ στους Αθλίους (βιβλίο 10, κεφάλαια 1 και 2).
Τέταρτον, επώαση μετριοτήτων. Τα ιδρύματα αυτοσυντηρούνται με τα λεφτά των άλλων και προωθούν «τα δικά τους παιδιά» σε μελλοντικές καθηγητικές θέσεις. Οι περισσότεροι καθηγητές πανεπιστημίων κατέχουν τον χειρισμό εξειδικευμένων επιστημονικών εργαλείων, αλλά χάνουν πολλές πλευρές της πραγματικότητας του κόσμου. Τα πανεπιστημιακά Τμήματα, σαν περιχαρακωμένα μαγαζάκια, εξυπηρετούν ένα στενό κύκλο διδασκόντων και τοπικούς θύλακες εξουσίας, με προγράμματα μαθημάτων ασυναφή προς τις πραγματικές εκπαιδευτικές και παραγωγικές ανάγκες. Μόνον η πλήρης κατάργηση των Τμημάτων και η συγκρότηση πανεπιστημιακών Σχολών ευρέος αντικειμένου θα οδηγούσε σε σύγχρονα ευέλικτα προγράμματα σπουδών.
Πέμπτον, άρνηση ανταγωνισμού. Ομοειδή πτυχία διαφορετικών ιδρυμάτων θεωρούνται ισότιμα. Ένας εξυγιαντικός ανταγωνισμός θα έδινε κίνητρα για αλλαγές στα αδύναμα ιδρύματα ώστε να ανταποκριθούν στην αγορά εργασίας. Μα δεν είναι υψηλού επιπέδου οι απόφοιτοι ελληνικών πανεπιστημίων, αφού διαπρέπουν στο εξωτερικό; Πρόκειται για αυταπάτη. Ακόμα και στα μέτρια πανεπιστήμια συναντάται ένα 10-20% φοιτητών με εξαιρετικές δυνατότητες, αφρόκρεμα που τα πάει καλά όπου και αν βρεθεί. Ένα άλλο 10-20% είναι ακατάλληλοι για επιστημονικές σπουδές και χρειάζονται διαφορετική κατάρτιση, προς όφελος δικό τους και της χώρας. Το μεγάλο όμως ποσοστό, 60-80%, είναι φοιτητές που θα φθάσουν σε ικανοποιητικό επίπεδο μόνον αν τα πανεπιστήμια λειτουργούν αποδοτικά και διαμορφώνουν επιστήμονες κατάλληλους να στελεχώσουν την παραγωγή.
Έκτον, απουσία ημερομηνιών λήξης. Όχι μόνον οι φοιτητές, αλλά ούτε τα προγράμματα σπουδών, ούτε η διδασκόμενη ύλη, ούτε οι γνώσεις των καθηγητών ελέγχονται ως προς τις προθεσμίες ισχύος τους. Το πανεπιστήμιο θα έπρεπε να μοιάζει με φαρμακείο. Διανομή ελεγμένων καινοτόμων προϊόντων και αυστηροί, απαραβίαστοι, κανόνες λειτουργίας.
Έβδομο και σημαντικότερο, το αδιάφορο βόλεμα του πολιτικού συστήματος. Κανένα πολιτικό κόμμα ή κίνημα δεν θέτει ως κορυφαία προτεραιότητα την πραγματική αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Οι δεξιότητες των μαθητών, κατά την κατάταξη PISA, είναι απελπιστικές. Ο νόμος για τα πανεπιστήμια 4957/2022 καθορίζει δυσλειτουργικό τρόπο διοίκησης, με Συμβούλιο Ιδρύματος υποβαθμισμένο σε ταπεινό μείγμα αντιμαχόμενων ομάδων πρυτανικών εκλεκτόρων. Λείπουν σοβαρές αναλύσεις, δημόσιος διάλογος, προοδευτικές κινητοποιήσεις. Όλο το πολιτικό σύστημα εφησυχάζει, αποστρέφοντας το βλέμμα από το χαμηλό επίπεδο των τριών εκπαιδευτικών βαθμίδων.
Πολλά από τα παραπάνω συζητήθηκαν την 23/1, κατά την παρουσίαση στην Θεσσαλονίκη του βιβλίου: «ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑ ΚΡΙΣΕΩΝ, Βαθύ Πανεπιστήμιο ή Αριστεία;»
Πηγή: www.tanea.gr