Στις 28-04-13, ο σπουδαίος Χάμπερμας έδωσε διάλεξη στο Βέλγιο, με θέμα τα προβλήματα της σημερινής ΕΕ και τον τωρινό ρόλο της Γερμανίας στην εξέλιξή τους. Αποκωδικοποιώντας τά, όχι ιδιαίτερα δυσνόητα, μηνύματά του, μπορεί να καταγραφεί η παρακάτω ακολουθία σκέψεων και μηνυμάτων:
1. Ο φιλόσοφος αναφέρει ρητά την αδήριτη διαχρονική βούληση της μεταπολεμικής Γερμανίας να συνδράμει στην ευρωπαϊκή ομογενοποίηση, κυρίως σε σύζευξη με τον έναν ιστορικό αντίπαλο στον πόλεμο, με τη Γαλλία. Αρκεί να θυμηθούμε τα πολιτικά δίδυμα του μεταπολέμου, Αντενάουερ – Ντε Γκωλ, Σμίτ – ντ’ Εσταίν, Κολ – Μιττεράν, Μπραντ – Πομπιντού και τον καίριο ρόλο τους στην πολιτική και οικονομική ενηλικίωση των ιδεών του Μονέ.
Ως άξιος και επαρκής επίγονος του ορθολογιστή Αντόρνο, του μεθοδικού Χορκχάιμερ και του οργίλου Μαρκούζε, του ιστορικού νεο- μαρξιστικού και ουμανιστικού ρεύματος της Σχολής της Φρανκφούρτης δηλαδή, αναδύει από τα παλιά του Κάντ την καθολικότητα του καλού, από τον Νίτσε και τον Σοπενάουερ την επιθυμία της βούλησης -με ερωτηματικό για τις σημερινές γερμανικές βεβαιότητες- για να καταλήξει στον ουμανισμό, δια της αλληλεγγύης, ως μέσου, των ελληνιστών Γκαίτε και Σίλλερ.
Αναλογιζόμενος τις ήττες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος σε φθίνουσα ρότα τα τελευταία 6 ή και πιο πολλά χρόνια, εκφράζει τη μεγάλη αγωνία του για το αν η κατάσταση αναστρέφεται, κυρίως ως προς την Νιτσεϊκή βούληση της πατρίδας του, να αποτάξει τον πειρασμό της Γερμανικής Ευρώπης και να επιστρέψει σ’ αυτό που παλιότερα έκανε τόσο καλά: την ισότιμη πολυεθνική και υπερεθνική Ευρώπη. Κι εδώ, μας δίνει έναν εξαιρετικό ορισμό της αγάπης για την πατρίδα, κρίνοντας και αγωνιώντας για όσα αυτή πράττει, επιμένοντας στη χρήσιμη μεν, αλυσιτελή όμως μακροχρόνια αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.
2. Η Ευρώπη, ή θα υπάρξει ως Ευρώπη όλων, βορείων και νοτίων και κεντροευρωπαίων, ή δεν θα ξαναϋπάρξει. «Η πάλη του ανθρώπου κόντρα στην εξουσία, δεν είναι παρά ο αγώνας της μνήμης ενάντια στην λήθη», έγραψε προ ετών ο Μίλαν Κούντερα – και ο Χάμπερμας, με αντιενοχική ουδετερότητα, σχεδόν πούρα ψυχαναλυτική, τονίζει το ναζιστικό παρελθόν της Γερμανίας.
3. Αφορίζει σκληρά την απολίτικη τεχνοκρατία, ενδεδυμένη με μανδύες ανύπαρκτων πολιτικών ανδρών και γυναικών που ανέλαβαν τα τελευταία χρόνια την δήθεν πολιτική ολοκλήρωση, ορίζοντάς την μόνον ως ημιτελή οικονομική σύγκλιση δια του ευρώ.
4. Οι ευθύνες όμως, δεν πέφτουν στις πλάτες των Γερμανών μόνον (με τις οποίες έτσι κι αλλιώς ασχολείται ο φιλόσοφος), αλλά και σ’ όλες τις χώρες, που, αντιστρέφοντας τον γερμανικό πολιτικό προτεσταντισμό, σπαταλούσαν ό,τι έπεφτε στα χέρια τους, δανεικά ή παραγόμενα, υποθηκεύοντας το Κράτος Πρόνοιας και Αλληλεγγύης και κυρίως τις ερχόμενες γενεές. Κι εδώ, ο γερο-Γιούργκεν αγκαλιάζει με τον Λόγο του την μαγική λέξη αλληλεγγύη, την βγάζει στον αφρό, την κάνει σημαινόμενο του ευρωπαϊκού επανορισμού και καλεί όσες πολιτικές δυνάμεις το μπορούν -πρώτιστα οι Σ/δημοκράτες αλλά και οι φιλελεύθεροι φεντεραλιστές τύπου Γκυ Φέρχονσταντ- να εργαστούν πολιτικά ώστε ν’ αποτελέσει εκ νέου την βασιλική οδό σύγκλισης, σ’ ένα δημιουργικό πολιτικό, υπερεθνικό εποικοδόμημα.
5. «Γερμανοί συμπατριώτες, που για χρόνια απολαμβάνετε μια πλουσιοπάροχη φιλελεύθερη δημοκρατία, στη δημιουργία της οποίας σημαίνοντα αρχικό ρόλο διαδραμάτισαν με μεγαλοσύνη οι νικητές του πολέμου, είστε βέβαιοι πως θα την απολαμβάνετε επ’ άπειρον;». Κάπως έτσι κλείνει ο σοφός της Φρανκφούρτης.
Στην Ελλάδα όμως, διακεκριμένοι διανοούμενοι που υπήρξαν το πνευματικό περιβάλλον του Μεγάρου Μαξίμου κατά τη διάρκεια της 8ετίας του ημιτελούς, αλλά πολύ χρήσιμου εκσυγχρονισμού, αντί για την εκφορά ενός νέου μεταρρυθμιστικού λόγου, είτε επιχειρηματολογούν κατά καιρούς υπέρ της δικαιολόγησης της βίας, είτε πολεμούν λυσσωδώς την κουτσή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και από εκσυγχρονιστές, γίνονται μόνιμοι συναρθρογράφοι του Λαπαβίτσα στην ΑΥΓΗ, είτε δια των στηλών της ηλεκτρονικής ναυαρχίδας των δημοκρατικών δυνάμεων συνήθως ισοπεδώνουν τους πάντες, με τον ίδιο τρόπο, και τον Κουβέλη και τον Βενιζέλο και όλους, μα όλους. Και να σκεφτεί κάποιος, πως ένας εξ αυτών διετέλεσε και πρόεδρος του ΟΠΕΚ, πριν να ανακαλύψει τα θεωρητικά τρίσβαθα του Τσίπρα…
Απλώς, κλείνοντας, να τονίσω τις εμπεριστατωμένες θέσεις και την νηφαλιότητα του Ν. Μουζέλη, του Α. Πανταζόπουλου, του Ν. Μαραντζίδη και κάποιων άλλων.
Λοιπόν, κοινοτική αλληλεγγύη α-λα-Χάμπερμας… και όχι μόνον.
*Ο Νίκος Γκιώνης είναι Πολιτικός Μηχανικός.