«Μας ζητήθηκαν μεγάλες θυσίες, αλλά αν ακόμα και στα δύσκολα η πολιτεία βρίσκεται κοντά σας, είναι γιατί έχουμε κοντά μας την Ορθοδοξία και τη γλώσσα». Το απόσπασμα από δήλωση του Πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στο Αγιον Ορος σε βάζει σε πειρασμό. Σε ό,τι με αφορά, παραιτούμαι από το να σχολιάσω την Ορθοδοξία, η παρακολούθηση των κηρυγμάτων, των δηλώσεων και της ενδυματολογίας διαφόρων παππούληδων δεν με χρίζει ειδικό. Θα ασχοληθώ, όμως, με τη γλώσσα, όχι διότι είμαι εκεί ειδικός αλλά επειδή, ασχολούμενος με αυτή επί δεκαετίες, κάτι μπορώ να πω.
Να έχει άραγε ο Πρωθυπουργός εντυπωμένη τη φράση του Διονυσίου Σολωμού, που εκείνα τα χρόνια μαθαίναμε στο σχολείο: «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα»; Γιατί όχι; Η λέξη ελευθερία, άλλωστε, έχει τις ίδιες συλλαβές με την Ορθοδοξία, άρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευφωνικά. Ο Ελύτης, που εμπνέει και για την ευφωνία του τον κ. Σαμαρά, μιλούσε συχνά για τη γλώσσα ως στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας. Αλλά η Ορθοδοξία δεν ήταν στις προτεραιότητες ούτε του Ελύτη. «Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική, το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου» σημείωνε στο «Αξιον εστί».
Από την εποχή του Ομήρου, πολλά έχουν αλλάξει. Το σπίτι στις αμμουδιές, συχνότατα αυθαίρετο, είναι ασφαλώς χλιδάτο. Πολλά έχουν αλλάξει και από την εποχή του Ελύτη. Ο ευγενικός λαός στον οποίο εκείνος αναφερόταν, αν υπήρξε και δεν ήταν γέννημα της ποιητικής φαντασίας του, έχει μεταστοιχειωθεί σε κάτι που συχνά δοξάζει την αγένεια, την επιθετικότητα, την προσβολή και τη μισαλλοδοξία (δεν λέω αυθαιρεσίες, το δείχνουν και τα εκλογικά αποτελέσματα). Και, φυσικά, η γλώσσα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ακολουθεί τη χώρα στην πνευματική πτώχευσή της. Η νεοελληνική κοινή περιγράφει εναργέστατα ένα τμήμα με συρρικνωμένα τα όρια του κόσμου, η κοινή των ΜΜΕ (και της πολιτικής) αθροίζει κλισέ, γενικολογίες και τερατώδη λάθη από άγνοια ενώ ποτέ άλλοτε δεν είχαν κυκλοφορήσει τόσες δεισιδαιμονίες για την ελληνική γλώσσα: ότι κάποιοι κακοί ξένοι θέλουν να την αφανίσουν, ότι είναι η πλουσιότερη του κόσμου κ.ά. ψεκασμένα και παρανοϊκά, που συνήθως κάνουν και τους πρωτοετείς φοιτητές Γλωσσολογίας να ξεραίνονται στα γέλια.
Δεν ξέρω αν η χώρα θα γλιτώσει στο τέλος την κατάρρευση – αν δηλαδή θα σωθεί ένα κάποιο επίπεδο ζωής που, ακόμα, έχουμε. Αν πάντως οι άγιοι της Ορθοδοξίας επιτρέψουν να μας συμβεί κάτι τέτοιο (που δεν το πιστεύω, δεν θα τους περιλάμβανε στα σχέδιά του ο Πρωθυπουργός), δεν νομίζω ότι η ελληνική γλώσσα θα είναι παρηγοριά. Στον μακρύ δρόμο της μετανάστευσης από ανάγκη, όμως, λίγα αγγλικούλια θα μας είναι χρησιμότατα.