Η αποδομητική λειτουργία της κρίσης έχει προσβάλλει βαρύτατα και το ίδιο το πολιτικό σύστημα, τους ίδιους τους κομματικούς σχηματισμούς που το συναπαρτίζουν. Ο πολλαπλασιασμός των πολιτικών φορέων, διά διασπάσεων και αποχωρήσεων σε όλο το μήκος του πολιτικού φάσματος, το επιβεβαιώνει. Ούτε η εμφάνιση πολλών νέων προσώπων, κυρίως ως υποψηφίων βουλευτών, το αναιρεί. Γιατί το πολυφορεμένο κλισέ περί νέων προσώπων και ανανέωσης του πολιτικού συστήματος, δεν έχει καμιά ισχύ, όσο ισχύουν κατεστημένες κομματικές δομές, κατεστημένες νοοτροπίες και αντιλήψεις που φέρνουν τον κομματικό κόσμο στα μέτρα τους.
Ο κομματικός πολυκερματισμός και τα νέα πρόσωπα, για την ώρα, εκφράζουν μόνο το αίτημα για ανανέωση, χωρίς αυτή να ανιχνεύεται επί της ουσίας σε κάποιο σημείο του πολιτικού φάσματος. Και καθώς απουσιάζει ένα συνεγερτικό κινητοποιητικό όραμα που θα συνέπαιρνε τα πάντα, μετά την κατάρρευση κάθε μεταπολιτευτικού credo – από το “Ανήκομεν εις την Δύσιν” του Κ. Καραμανλή και το “Η Ελλάδα στους Έλληνες” του Α. Παπανδρέου, μέχρι το “Ισχυρή Ελλάδα μέσα σε μια Ενωμένη Ευρώπη” του Κ. Σημίτη – ο ρόλος των κομματικών δομών και λειτουργιών παραμένει κρίσιμος. Ίσως τα συνεγερτικά οράματα να μην προκύπτουν σε μια εποχή όπου η μεγαλύτερη επαναστατική ανατροπή που μπορεί να γίνει, είναι η επιλογή μεταξύ διαφορετικών εκδοχών του καπιταλισμού.
Όμως, οι κομματικές δομές στη χώρα μας παραμένουν στάσιμες και ασφυκτικά καθετοποιημένες, παρά την έξαρση της οριζόντιας επικοινωνίας που προκαλούν και ευνοούν τα ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής αλλά και πολιτικής, κατά αναπόφευκτη συνέπεια, δικτύωσης, με αποκορύφωμα την τεχνοφοβική αντίδραση της ηγεσίας του ΚΚΕ, που απαγορεύει στα μέλη του να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν απόψεις μέσω facebook – περίπου σαν να απαγορεύεται, σε προηγούμενες εποχές, η τηλεφωνική επικοινωνία. Όποιος και για όσο επιχειρεί σήμερα να διαμορφώνει, να διαχειρίζεται και να ελέγχει συγκεντρωτικά κάθετες δομές, θα προσκρούει διαρκώς στην πραγματικότητα και στο οριζόντιο αίτημα για περισσότερη αμεσότητα, περισσότερη κριτική, περισσότερο διάλογο, περισσότερη συμμετοχή, περισσότερη διαφάνεια και περισσότερη δημοκρατία.
Η προσαρμογή στα σημερινά τεχνολογικά και επικοινωνιακά δεδομένα και η αξιοποίησή τους για τη διεύρυνση της συμμετοχής, της διαφάνειας και της δημοκρατίας, είναι τεράστιας σημασίας. Πρώτα – πρώτα αυξάνει ραγδαία την πολιτική αποτελεσματικότητα ενός κόμματος. Τα κόμματα δεν είναι εργαλεία. Είναι πολύβουοι ζωντανοί οργανισμοί. Και οι ζωντανοί οργανισμοί επιβιώνουν προσαρμοζόμενοι και εξελισσόμενοι με βάση τις πληροφορίες που επεξεργάζονται από το περιβάλλον, με τη συμμετοχή όλων των κυττάρων τους. Τα κύτταρα που δεν συμμετέχουν, νεκρώνουν.
Η διάχυση και η επεξεργασία της πληροφορίας στο σύνολο του κομματικού σώματος, αυξάνει την εσωτερική συσπείρωση και καθιστά πολιτικά ενεργότερο, πιο εξοπλισμένο και περισσότερο πειστικό προς το εξωτερικό περιβάλλον κάθε κομματικό μέλος, από τα κεντρικά στελέχη μέχρι τον κάθε φίλο, όπου κι αν βρίσκεται. Πόσες και πόσοι δεν έτυχε να διευκρινίσουν απορίες τους, να συμμετέχουν σε διαλόγους, να επηρεάσουν και να επηρεαστούν στη διαμόρφωση γνώμης, να διαμορφώσουν ένα κοινό πνεύμα μέσα από σχόλια σε blog, διαλόγους στο facebook, κ.λπ.
Τι πιο απλό από το να υπάρχει η δυνατότητα σχολιασμού κάτω από τις ανακοινώσεις των κομμάτων, όπως υπάρχει κάτω από άρθρα σε διάφορα site. Τo έχουν κάνει ήδη ορισμένα κόμματα στην Ευρώπη, κανένα όμως στην Ελλάδα. Προφανώς, θα εκφραστούν συμφωνίες, διαφωνίες, ακρότητες, διαστρεβλώσεις, μέχρι και συκοφαντίες. Αλλά το όλο σύστημα λειτουργεί ως μια θαυμάσια γραμμή διαρκούς ανάδρασης (feedback), μέσα από την οποία αποτυπώνονται, ο παλμός και οι προβληματισμοί του εξωτερικού περιβάλλοντος, ως πληροφορίες προς επεξεργασία και χάραξη πολιτικής.
Κατ’ αυτή την έννοια, τα κόμματα εργαλεία, τα κόμματα φορντικού τύπου, όπου κύτταρα και μέλη χρησιμεύουν ως ιμάντες μεταβίβασης της γραμμής, ανήκουν πλέον στο παρελθόν, επιβιώνουν ως απολιθώματα. Χαρακτηριστικό και πάλι παράδειγμα το ΚΚΕ, ή τα καθεστώτα που υποστηρίζει, τύπου Βόρειας Κορέας.
Η συγκεντρωτική αρχηγική κομματική διαχείριση, αντιστοιχεί στη συγκεντρωτική και αδιαφανή διαχείριση του κράτους. Να είναι ένας ο αρχηγός και αυτοδύναμη μονοκομματική η κυβέρνηση, διεκδικούν Βενιζέλος και Σαμαράς, για να διαιωνίσουν τα γνωστά διαπλεκόμενα και πελατειακά δίκτυα. Δεν είναι τυχαίο, ανεξάρτητα από τη γνώμη που έχει ο καθένας για την κυβέρνηση Παπαδήμου, ότι η διεύρυνση της συμμετοχής με τρία κόμματα στη διακυβέρνηση της χώρας, διευκόλυνε αποκαλύψεις για μικρά και μεγάλα σκάνδαλα, όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Συνεπώς, όσο αυξάνεται η ροή της πληροφορίας, η συμμετοχή και η δημοκρατία, τόσο αυξάνεται και η ελπίδα για αλλαγή του κομματικού και του πολιτικού συστήματος, καθώς αυξάνεται η πίεση για αλλαγή λειτουργιών, νοοτροπίας και αντιλήψεων. Δεν αρκούν τα πρόσωπα, όσο νέα και καινούργια και αν είναι, πρέπει να αλλάξουν ταυτόχρονα οι δομές και οι λειτουργίες. Και εδώ μπορούν να συμβάλουν τα εξαιρετικά τεχνολογικά εργαλεία που διαθέτουμε σήμερα.
Είναι τυχαία άραγε η επιτυχία του κατεξοχήν διαδικτυακού κόμματος των Πειρατών, στη Γερμανία; Βεβαίως, είναι νωρίς για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Όμως συμβαίνει και δεν μπορεί να μας αφήνει αδιάφορους.
Παραθέτω από την Αυγή, 14/4/12: «Στο κρατίδιο του Βερολίνου, τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι Πειρατές από το 0% εκτοξεύτηκαν στο 8,9%, στο κρατίδιο του Ζάαρ τον Μάρτιο, από το 0% στο 7,4%. Και στις επικείμενες κρίσιμες εκλογές στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας, εκτιμάται ότι το ποσοστό τους θα είναι μεγαλύτερο. Οι πολιτικοί επιστήμονες και τα υπόλοιπα κόμματα, που βλέπουν με συνεχώς αυξανόμενη ανησυχία την προέλαση των Πειρατών στις εκλογές και τη συρροή μελών στο νέο κόμμα -από τον Σεπτέμβριο διπλασιάστηκαν από 12.000 σε 24.000 και κάθε μέρα προστίθενται κι άλλα- προσπαθούν να ερμηνεύσουν αυτό το νέο φαινόμενο. Γιατί οι πολίτες στρέφονται στους Πειρατές; Είναι απλά μια επιλογή διαμαρτυρίας, μια έμπρακτη απόδειξη ότι δεν εμπιστεύονται το πολιτικό σύστημα; Επιβραβεύουν τη φρεσκάδα και την ειλικρίνεια των Πειρατών; Πείθονται από τα συνθήματά τους; Γοητεύονται από τον ερασιτεχνισμό τους; Ή απλά η γενιά του Ίντερνετ, ψηφίζει το κόμμα του Ίντερνετ;»
Μπορεί να είναι όλα μαζί. Πιστεύω όμως ότι αυτό που καταρχήν επιβραβεύεται, είναι η αμεσότητα της συμμετοχής και η αίσθηση της δημοκρατίας. Κερδίζει το οριζόντιο που αναδύεται, σε σχέση με το κάθετο που υποχωρεί και αντιστέκεται. Και να διακινδυνεύσω και μια γενίκευση. Ποια είναι τα κοινά στοιχεία μεταξύ της Αραβικής Άνοιξης, των Αγανακτισμένων στην Ευρώπη και του κινήματος Occupy Wall Street στην Αμερική; Και στις τρεις περιπτώσεις, ο ρόλος των νέων τεχνολογικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης υπήρξε καθοριστικός. Και στις τρεις περιπτώσεις το αίτημα ήταν και είναι, περισσότερη δημοκρατία, διαφάνεια και συμμετοχή. Αυτό ακριβώς χρειάζονται και οι ελληνικοί κομματικοί σχηματισμοί. Πρέπει να αλλάξουν τα ίδια τα κόμματα, για να αλλάξει και το πολιτικό σύστημα.
(*Ο Γερ. Γεωργάτος είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΔΗΜ.ΑΡ – υποψήφιος βουλευτής στη Β΄ Πειραιά.)