Μια από τις επιπτώσεις της κρίσης στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος υπήρξε η ανατροπή της μεταπολιτευτικής αρχιτεκτονικής όπου κυριάρχησε ο δικομματισμός με το ΠΑΣΟΚ και την ΝΔ.
Η εκλογική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ μεταξύ 2009-2015 και η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη πέραν της δεξιάς, οδήγησε στην εκτίμηση ότι ο παλαιός δικομματισμός μπορεί να αντικατασταθεί από ένα νέο δικομματισμό με τον ΣΥΡΙΖΑ και την ΝΔ.
Η εκτίμηση αυτή στηρίζεται στις υποθέσεις ότι:
α) η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ σταδιακά θα γίνουν μεγάλα πολυσυλλεκτικά κόμματα ώστε να σχηματίζουν αυτοδύναμα κυβερνήσεις
β) ο χώρος της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας δεν θα μπορέσει να ανασυνταχτεί.
Σήμερα είναι δύσκολο να γίνει πρόβλεψη για το ποια από τα οκτώ κόμματα της Βουλής θα συνεχίσουν να υπάρχουν στις επόμενες ή μεθεπόμενες εκλογές. Μπορεί, όμως, να ισχυριστεί κάποιος, ότι ο κατακερματισμός των μεγάλων κομμάτων και η ανάδειξη νέων, ήρθε για να μείνει.
Η εκτίμηση αυτή στηρίζεται στην εμπειρία που υπάρχει από τις πολιτικές εξελίξεις και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης.
Αυτό που φαίνεται είναι ότι τα «καθιερωμένα» κόμματα που ανήκουν στην ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών από τη μία και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος από την άλλη χάνουν σταθερά έδαφος. Η πτώση είναι πιο μεγάλη για τα Σοσιαλιστικά, Σοσιαλδημοκρατικά και Εργατικά κόμματα.
Ο μεγάλος κερδισμένος είναι κυρίως νέα εθνικιστικά, ξενοφοβικά και λαϊκιστικά κόμματα της δεξιάς και σε ορισμένες περιπτώσεις λαϊκιστικά κόμματα της αριστεράς.
Επομένως, η επιδιωκόμενη ανασύνταξη της πολιτικής σκηνής προς ένα νέο δικομματισμό είναι υπό αίρεση και θα κριθεί, σε μεγάλο βαθμό, από την δυνατότητα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να βγάλει τη χώρα από την ύφεση και τη στασιμότητα.
Για να βγει όμως η χώρα από την κρίση και να αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα όπως το προσφυγικό, την αναθεώρηση του ασφαλιστικού συστήματος, τη θέσπιση ενός σταθερού φορολογικού πλαισίου κλπ, είναι αναγκαίες ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις. Αυτές ήταν παρούσες σε όλες τις χώρες που βγήκαν από τα Μνημόνια.
Επομένως, ο κίνδυνος που διατρέχουμε αν τελικά επικρατήσει ο νέος δικομματισμός είναι να οδηγηθεί η χώρα σε περιπέτειες επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΝΔ δεν μπορούν να πετύχουν αυτές τις συναινέσεις.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μετά την υπογραφή του Τρίτου Μνημονίου απέδειξε ότι η αφήγησή του για την ύπαρξη ενός άλλου δρόμου ήταν κενή περιεχομένου. Τώρα, λοιπόν, επιχειρεί το χτίσιμο μιας νέας αφήγησης… Κατ’ αυτήν, η διαπραγματευτική του στάση καθίσταται πλέον αυτοσκοπός, προκειμένου να παρατείνει την παραμονή του στην κυβέρνηση και όχι μέσο για την βελτίωση των όρων της συμφωνίας και την επιτάχυνση της εξόδου από την κρίση.
Μιλά για συναινέσεις αλλά υπονομεύει την διαμόρφωση ευρύτερων συναινέσεων καταγγέλλοντας όλες τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. Η ΝΔ από την πλευρά της, όπως φάνηκε και από τη στάση της στο ασφαλιστικό ή το προσφυγικό, είναι δέσμια του λαϊκισμού.
Η μεγάλη ανατροπή στα σχέδια για το νέο δικομματισμό μπορεί να έρθει μόνο μέσα από την ανασύνταξη του χώρου της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας, η οποία είναι κατακερματισμένη.
Το τελευταίο διάστημα, κόμματα και κινήσεις του χώρου αυτού έχουν κατανοήσει ότι αν παραμείνει κατακερματισμένος τότε δεν θα έχουν την παραμικρή δυνατότητα να εργαστούν για να διαμορφώσουν τους όρους και τις προϋποθέσεις για την έξοδο της χώρας από την κρίση. Ούτε θα έχουν ρόλο στη χάραξη της πορείας που πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα στην Μεταμνημονιακή περίοδο. Είναι ευθύνη πλέον των σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων την 12η ώρα να αναλάβουν πρωτοβουλίες για να ανασυντάξουν τον χώρο και να εργαστούν για την έξοδο της χώρας από την κρίση. Αποτελεί θετική εξέλιξη η ανάληψη πρωτοβουλιών για την ανασύνταξη του χώρου.
Το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών στα συμπεράσματα της σύσκεψης της 19ης Μαρτίου 2016 επεσήμανε ότι αντιμετωπίζει θετικά κάθε ειλικρινή πρωτοβουλία για την ανασυγκρότηση του προοδευτικού χώρου. Με όρους ισοτιμίας χωρίς αποκλεισμούς καλούνται σε συνεργασία οι δυνάμεις που αυτοπροσδιορίζονται ότι ανήκουν στο χώρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού, του πολιτικού φιλελευθερισμού, της πολιτικής οικολογίας και της ευρωπαϊκής και μεταρρυθμιστικής αριστεράς.
Οι προκλήσεις για την χώρα οκτώ χρόνια μετά την έναρξη της ύφεσης και έξι χρόνια μετά την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου παραμένουν μεγάλες. Οι πολίτες απογοητευμένοι από την μέχρι τώρα λειτουργία των πολιτικών δυνάμεων αναζητούν προοπτική.
Τώρα που κατέρρευσαν οι μύθοι για εύκολες αντιμνημονιακές λύσεις, η χώρα έχει ανάγκη από αλήθειες και πολιτικές δυνάμεις που θα προχωρήσουν σε όλες τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές.
Να διευκολύνουμε τις παραγωγικές και καινοτόμες κοινωνικές δυνάμεις να επενδύσουν για να παράξουν πλούτο και να επιστρέψουμε σε βιώσιμους ρυθμούς ανάπτυξης.
Αυτή είναι η προϋπόθεση για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και αντιμετώπισης των προβλημάτων κοινωνικής συνοχής που προκάλεσε η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων κατά την περίοδο της κρίσης.