Αν υποθέσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ ήταν η κεντροαριστερά της εποχής του, είναι εύκολο να αποδείξουμε ότι τα σημαντικότερα πολιτικά σφάλματά του έγιναν κάτω από ασαφείς αλλά θελκτικές πολιτικές θέσεις. Καλλίτερα, σε εφαρμογή θελκτικών λαϊκών συνθημάτων. Ο κόσμος πίστεψε στα συνθήματα χωρίς να του έχει πει κάποιος τι ακριβώς σημαίνουν στην πράξη. Έτσι προέκυψε ένα «κίνημα» που καθένα από τα μέλη του ερμήνευε κατά το δοκούν τους σκοπούς του. Δεν είναι υπερβολή αυτό που κάποτε είπε σημαίνων και σεβάσμιο στέλεχος του Κινήματος, ότι «Υπάρχουν τόσα ΠΑΣΟΚ, όσα και οι ψηφοφόροι του». Το φαινόμενο δεν είναι καθόλου τυχαίο. Η πολυσυλλεκτικότητα επιδιώχθηκε μέσα από αυτή την συνθηματολογική ασάφεια ήδη με την Ιδρυτική Διακήρυξη και αποθεώθηκε με τη γνωστή συνέντευξη-ποταμό του Ανδρέα Παπανδρέου στον Σταύρο Ψυχάρη, το 1975, που κυκλοφόρησε σε μια εκατοντάδα χιλιάδων αντιτύπων στο βιβλίο όπου περιλήφθηκε. Η ασάφεια είχε εγκατασταθεί στο πολιτικό γονιδίωμα του ΠΑΣΟΚ, εξ αρχής. Η αποθέωση της ασάφειας ήταν το γνωστό σύνθημα «Σοσιαλισμός τώρα!» που εκτοξεύθηκε την επομένης της εκλογικής νίκης τού 1981.
Την ίδια (εκλογικά γόνιμη) τακτική, ακολούθησε και η Νέα Δημοκρατία, παράγοντας την δική της εκδοχή λαϊκισμού και πολυσυλλεκτικότητας, σε ελαφρώς μικρότερο βαθμό διασποράς. Ο ευρωπαϊκοκεντρισμός του Κωνσταντίνου Καραμανλή, περιόρισε την ασάφεια σε διαχειρίσιμο εύρος. Τον λαϊκισμό της ασάφειας, ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό και η ευρωκομμουνιστική αριστερά, που φανερά ανταγωνιζόταν την αντίστοιχη πολιτική πλατφόρμα τους ΠΑΣΟΚ, πικραμένη επειδή της είχε κλέψει τις σημαίες και τα συνθήματα.
Το αποτέλεσμα των πολιτικών που προέκυψαν στην πράξη, είναι η χρεοκοπία της Ελληνικής Πολιτείας, το δράμα της οποίας ζούμε σήμερα. Κάπως αργά καταλαβαίνουμε τώρα ότι δεν πρόκειται απλώς για οικονομική χρεοκοπία, αλλά για συνολική Πολιτειακή χρεοκοπία, μια συνέπεια της οποίας είναι η κατάρρευση της δημόσιας οικονομίας.
Τώρα αναδύεται η αγωνία για την ανασύνταξη της Κεντροαριστεράς, που είναι πλέον πραγματική εθνική ανάγκη μπροστά στον κίνδυνο μιας πόλωσης μεταξύ Νεοφιλελευθερισμού, ιδιαίτερα επιθετικού, της Νέας Δημοκρατίας και αριστερόστροφου λαϊκισμού που μόλις απέχει από το να μας ανακοινώσει ότι στις στοές των ορυχείων μας εμφανίστηκε η μορφή του κ. Τσίπρα, για να εμψυχώσει τους λαϊκούς αγώνες (βλ. παρόμοιο φαινόμενο με τη μορφή του Ούγκο Τσάβες στα ορυχεία της Βενεζουέλας). Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο της τρέχουσας πολιτικής τραγωδίας μας, είναι η σύμπτωση συνθημάτων του ΣΥΡΙΖΑ με αντίστοιχα εθνικολαϊκά συνθήματα των Ανεξάρτητων Ελλήνων και της Χρυσής Αυγής! Άραγε πού θα κατασταλάξει το εκλογικό κοινό των δύο αυτών φασιστοειδών κομμάτων, όταν αποδειχτεί η αδυναμία τους να διεκδικήσουν εξουσία; Μήπως στον πολλά υποσχόμενο ΣΥΡΙΖΑ, όπως συνέβη και με τους ψηφοφόρους/πελάτες του ΠΑΣΟΚ;
Τώρα, λοιπόν, που αναγνωρίζουμε την κρίσιμη αναγκαιότητα μιας ανασυνταγμένης κεντροαριστεράς, χρειάζεται μεγάλη προσοχή για να μην ξεκινήσει κι αυτή με την ίδια ερμηνεία της πολυσυλλεκτικότητάς της, που οδήγησε το ΠΑΣΟΚ στα σφάλματά του και τους ψηφοφόρους του τελικά στην αγκαλιά του ΣΥΡΙΖΑ και της Χρυσής Αυγής (όπως δείχνουν οι σχετικές δημοκοπικές αναλύσεις). Η τωρινή πηγή της απόλυτης πολιτικής ασάφειας, είναι η δαιμονοποίηση του « μνημονίου». Πίσω από αυτήν την απατηλή αποστροφή, κρύβεται μια εξοργιστική διαστρέβλωση της πραγματικότητας: Είναι η παραδοχή ότι δήθεν το μνημόνιο έφερε την κρίση, ενώ η αλήθεια είναι ότι η κρίση έφερε το μνημόνιο. Καταλήξαμε σήμερα, όλες οι παρατάξεις να καταγγέλλουν το μνημόνιο, η καθεμία με τον τρόπο της, χωρίς να διασαφηνίζουν την αντίστοιχη δική τους εναλλακτική πολιτική πρόταση ΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΑΦΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΕΚΕΙΝΟ ΤΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΟΥ. Είναι προφανές ότι αυτή η παράλειψη γίνεται εν ονόματι της επιθυμητής πολυσυλλεκτικότητας. Γιατί, είναι ηλίου φαεινότερο ότι όσο πιο ασαφές είναι το κύριο πολιτικό σύνθημα, τόσο ευρύτερη απήχηση μπορεί να έχει. Θα πέσει, λοιπόν, και η επιδιωκόμενη κεντροαριστερά στην ίδια παγίδα; Θα έλθει, δηλαδή, για να προσθέσει την δική της ασάφεια στην γενική θολούρα του πολιτικού παρόντος σκηνικού;
Δεν πρέπει να μας κατέχουν ψευδαισθήσεις: Στις επόμενες εκλογές, όποτε και αν γίνουν, η ψήφος θα κριθεί μέσα από πλειοδοσίες λαϊκισμού και εθνικολαϊκισμού. Όμως η Κεντροαριστερά παράταξη, άμποτε και υπάρξει, δεν πρέπει να παρασυρθεί σε αυτό το ολέθριο παιχνίδι. Αναγκαστικά πρέπει να στοχεύσει στις μεθεπόμενες εκλογές, βασιζόμενη στην αξιοπιστία που θα της δώσει η αναλυτική και πλήρης αλήθεια του εκλογικού προγράμματός των επομένων εκλογών. Έτσι θα ξεχωρίσει απόν τον σωρό και θα δώσει επιτέλους στον Λαό μια πραγματική εναλλακτική πολιτική στρατηγική.
Το βασικό ερώτημα, επομένως, είναι εν προκειμένω: Υπάρχει τρόπος να εξασφαλίσει το υπό δημιουργία Κεντροαριστερό σχήμα την επιθυμητή πολυσυλλεκτικότητα και ταυτόχρονα να προδιαγράψει με σαφήνεια τα όριά της; Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν η γενική διακήρυξη των 59 οδηγήσει σε σχήμα που θα θελήσει να καταγράψει την πολιτική του με την ίδια λεπτομέρεια που κατέγραψαν τα διαδοχικά μνημόνια την πολιτική που ασκείται σήμερα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αν δεν γίνει αυτό, το σχήμα απλώς θα προστεθεί στην πολιτική θολούρα που τελικά εξαπατά αδιάντροπα το εκλογικό σώμα. Η Κεντροαριστερά πρέπει να εμφανίσει το δικό της εκλογικό «Μνημόνιο», αντί να παίξει και εκείνη το στρεβλό παιχνίδι της λαϊκίστικης θολούρας.
Η απάντηση που προσωπικά δίνω στο παραπάνω ερώτημα, είναι καταφατική, και γι? αυτό άλλωστε μετέχω στον σχετικό προβληματισμό. Αρκεί το εγχείρημα να προχωρήσει πολύ πέρα από τις γενικότητες (αναγκαίες αλλά ανεπαρκείς) της διακήρυξης των 59, σε ξεκάθαρη περιγραφή των εφαρμοστέων πολιτικών στους κρίσιμους τομείς όπου θα αποδείχνεται η διαφορά της φιλελεύθερης Σοσιαλδημοκρατίας από τις υπόλοιπες παρατάξεις εκ δεξιών και εξ αριστερών. Με άλλα λόγια, η νέα παράταξη της Κεντροαριστεράς πρέπει να κατέβει με εναλλακτικό κυβερνητικό πρόγραμμα που θα εκφράζεται με συγκεκριμένα «μέτρα», συγκεκριμένους «χρονισμούς» και συγκεκριμένα «νούμερα» για το κόστος και την ωφέλεια.
Είναι πρακτικά εφικτό ένα τέτοιο εγχείρημα; Και πάλι η απάντησή μου είναι καταφατική. Ένα από τα ωφελήματα (ουδέν κακό αμιγές καλού) που προέκυψαν από την κρίση, είναι η δυνατότητα βαθύτερης γνώσης των πρακτικών πλευρών των βασικών πολιτικών. Ξέρουμε με αριθμούς τώρα πολύ περισσότερα από εκείνα που ήθελαν να ξέρουν οι οπαδοί της θολούρας πριν από την κρίση. Αρχίζοντας από τον αριθμό και την κατανομή των δημοσίων υπαλλήλων, την δομή και λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος, και φτάνοντας στο κοστολόγιο της πολιτικής για την δημόσια υγεία και ούτω καθεξής. Η ομάδα των 59 και πολλοί από όσους συνυπέγραψαν την αρχική έκκληση, έχουν τα επαγγελματικά εφόδια για να επεξεργαστούν μια τέτοια εναλλακτική πρόταση. Το ερώτημα είναι, θα θελήσουν να μιλήσουν στη γλώσσα της πλήρους αλήθειας, ή θα φοβηθούν το κόστος της;
Δεν παραγνωρίζω ότι για να γίνει κάτι τέτοιο, πρέπει κατά πρώτον να ξεπεραστεί η μεταφυσική της μνημονιακής-αντιμνημονιακής πόλωσης. Να τι εννοώ: Τα μνημόνια εξειδικεύουν σε λεπτομέρειες δύο βασικούς στόχους που μας «επέβαλαν» οι δανειστές μας. Ο ένας στόχος είναι το συμμάζεμα των δημοσιονομικών λογαριασμών, ώστε να επιτευχθεί η δημοσιονομική ισορροπία. Αυτός ο στόχος αποτυπώνεται κυρίως στον Δημόσιο Προϋπολογισμό που καλείται η κυβέρνηση να προσαρμόσει αναλόγως. Ο δεύτερος στόχος είναι να γίνουν οι λεγόμενες «διαρθρωτικές αλλαγές», ώστε να μη μετακυλήσει η χώρα στην ίδια κατάσταση πτώχευσης μόλις αρθεί η εξωτερική επίβλεψη. Μπορεί κανείς να διαφωνήσει με αυτούς τους στόχους; Προφανώς όχι. Με αυτήν την απλή ταξινόμηση, δηλαδή, αίρεται η μυθολογία περί τα μνημόνια και μπορούμε να τα δούμε με ψυχραιμία σαν ένα σύστημα βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης πολιτικής. Έτσι μπορούν να αξιολογηθούν νηφάλια. Από την κριτική τους, με πρίσμα τις ιδεολογικές τελεολογίες του φιλελεύθερου σοσιαλισμού, μπορεί να θεμελιωθεί η βάση του «κεντροαριστερού αντιμνημονίου».
Προφανώς, η επίτευξη των δύο παραπάνω κοινότοπων σκοπών/στόχων υπολογίζεται ότι θα φέρει την οικονομία και την κοινωνία σε κατάσταση που να επιτρέπει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Είναι σαφές ότι ο μηχανισμός ανάπτυξης είναι συστημικά συσχετισμένος με τις ασκούμενες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες πολιτικές. Έτσι είναι λογική η όποια κριτική γίνεται για το κατά πόσον τα «μέτρα» μπλοκάρουν την ανάπτυξη και κατά πόσον η ανάπτυξη είναι προϋπόθεση ορισμένων, τουλάχιστον, «μέτρων». Διάβολε, πρόκειται για ένα σχετικά απλό πρόβλημα συστημικής αλληλοσυσχέτισης, που για πολλούς από τους 59 θα φαινόταν παιχνιδάκι να την εξηγήσουν και να δώσουν λύση στο αμφιθέατρο όπου διδάσκουν. Γιατί να μην είναι εξ ίσου σαφείς και έναντι των συμπολιτών τους, που προσκαλούν να συμπορευθούν μαζί τους για το νέο σχήμα της Κεντροαριστεράς;
Έτσι πιστεύω ότι μπορεί να κατέβει στις ρίζες της κοινωνίας η νέα πολιτική θέση: Με σαφήνεια, ειλικρίνεια και πληρότητα. Αλλιώς θα χαθεί το παιχνίδι. Η δύναμη του λαϊκισμού σε ένα κατάλληλα προετοιμασμένο εκλογικό σώμα, όπως είναι το δικό μας, γίνεται ακαταμάχητη με την μέθοδο της πλειοδοσίας.