Είμαστε πλέον σχεδόν στον Αύγουστο και δυστυχώς ή ευτυχώς υπάρχουν ακόμη πολιτικές ειδήσεις. Αυτή η περίοδος όμως έχει μια ιδιαιτερότητα. Διασπά τη μονοτονία της ολότητας του χρόνου. Το καλοκαίρι έχει μια ξεχωριστή χάρη, όχι μόνο γιατί είναι το διάστημα της όποιας ξεκούρασης, αλλά και γιατί ο εξωτερικός κόσμος διασπάται σε φαινομενικά ασύνδετα πράγματα. Η καταπιεστική ολότητα του χρόνου θρυμματίζεται. Ο διασπασμένος χρόνος προσδίδει στο άτομο μια αίσθηση, έστω και προσωρινή, απελευθέρωσης από την καταπίεση του πραγματικού ολικού χρόνου. Οι δραστηριότητες των ανθρώπων αποκτούν μια πιο αυτόνομη ύπαρξη, γι? αυτό και επιτρέπουν όχι απλώς τη χαλαρότητα αλλά και την αισθητική απόλαυσή τους.
Αυτό αφορά κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Και την αρθρογραφία. Αυτή, απελευθερωμένη από την καταπίεση του συγκεκριμένου αιτήματος της καταγραφής της επικαιρότητας, αισθάνεται ελεύθερη να αυτοσχεδιάζει, χωρίς να ρισκάρει να της αποδοθεί η μομφή του ανεπίκαιρου. Επομένως δεν είναι τυχαίο ότι η αρθρογραφία στο και για το Διαδίκτυο ως χώρο ελευθερίας αυξάνεται την καλοκαιρινή περίοδο. Ας δούμε αυτή την ελευθερία σε σχέση με την εικόνα της κοινωνίας των κολλητών στο Διαδίκτυο.
Προ της κρίσης είχαμε μια κοινωνία στην οποία το πολιτικό σύστημα μοίραζε αξιώματα, θέσεις, επιδόματα με γνώμονα πόσο κοντά βρισκόταν κάποιος στο πολιτικό κατεστημένο και με βάση πόση ανάγκη είχε αυτό από τους κολλητούς και ιδίως τις συντεχνίες, πίσω από τις οποίες στοιχίζονταν οι κολλητοί. Αυτό χαρακτηρίστηκε με τον αμφιλεγόμενο, από πλευράς κοινωνιολογικής ανάλυσης, όρο «κοινωνία των κολλητών».
Σήμερα η κρίση φαίνεται να σπρώχνει την «κοινωνία των κολλητών» από τον χώρο της πραγματικής ζωής στην εικονική πραγματικότητα, στο Διαδίκτυο. Αυτό είναι χώρος επικοινωνίας, ενημέρωσης και ανταλλαγής απόψεων. Ως τέτοιος έχει μεγάλη αξία. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Είναι και ο χώρος όπου κανείς μπορεί να αμφισβητήσει τον ορθό λόγο και τα μέσα του, μερικές φορές μάλιστα στο όνομα του ορθού λογού.
Εκεί αρθρογραφούν άνθρωποι που δεν θα μπορούσαν να δημοσιεύσουν την άποψή τους σε μέσα που απαιτούν μια αξιολόγηση, επεξεργασία και επιμέλεια. Σε μέσα που το κύρος τους καθημερινά κρίνεται. Στο Διαδίκτυο αρθρογραφούν ελεύθερα ή νομίζουν ότι αρθρογραφούν όλοι όσοι το επιθυμούν, ταυτοχρόνως κάποιοι άλλοι είναι πρόθυμοι να τους αποδώσουν το Πούλιτζερ της δημοσιογραφίας. Ο καθένας εξαίρει τον διπλανό του για να δρέψει τους καρπούς της αλληλοαναγνώρισης. Δημιουργείται έτσι μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί το «λέγε με Καντ, να σε λέω Χέγκελ».
Ανθρωποι τα κείμενα των οποίων δεν υπόκεινται σε καμία αξιολόγηση, σε καμία συντακτική ή άλλη επεξεργασία βρίσκουν πεδίο ελεύθερο να εκφράσουν τη βαθιά περιφρόνησή τους κατά της «φιλτραρισμένης» άποψης. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια διαμάχη ευγενών και αγενών, μεταρρυθμιστών και αντιμεταρρυθμιστών, φιλελευθέρων και αντιφιλελευθέρων. Εδώ όλα αυτά αποτελούν την πρόσοψη ενός λόγου που αξιολογεί τους πάντες με κριτήρια adhominem (προσωπικών) επιθέσεων. Αυτό δεν επιτρέπεται, και καλώς, στα παραδοσιακά, συμβατικά μέσα ενημέρωσης.
Στο Διαδίκτυο οργιάζουν φράσεις όπως «προδότη μνημονιακέ, πουλημένε, κλέφτη, απατεώνα, κομματόσκυλο, θα σε κρεμάσουμε, από πού θα φύγεις». Αλλά δεν είναι μόνο οι «αντιμνημονιακοί». Ενδεικτικά από τον σωρό – κυριολεκτικά – αναφέρω «φιλομνημονιακό» κείμενο όπου έβριθε φράσεων όπως «συνδικαλιστικά αποβράσματα», «καραγκιόζηδες αγωνιστές», «νευρωτικοί αριστεριστές», «πεινάλες και κομπλεξικοί», «αμόρφωτοι προνομιούχοι σε θέσεις της δημόσιας αεργίας». Και όμως, κάτω απ? αυτό το κείμενο υπάρχει σχόλιο πανεπιστημιακού, ο οποίος αναφέρει: «Εχετε την ικανότητα να συνθέτετε το πολιτικό μήνυμα με τον σαρκασμό. Απόλαυσα το άρθρο σας. Ευχαριστώ».
Στο «ελεύθερο» Διαδίκτυο το μείζον πρόβλημα δεν είναι μόνο η «αγανακτισμένη» κοινωνία που διψά να υβρίζει. Το πρόβλημα ακουμπά την πεπαιδευμένη κοινωνία που έχει κουραστεί και βαρεθεί να είναι πεπαιδευμένη και θέλει να εκτονωθεί. Και επειδή η θέση της δεν της επιτρέπει να εκτονώνεται άμεσα, το κάνει εκθειάζοντας άλλους που αναλαμβάνουν να κάνουν ό,τι αυτοί δεν τολμούν. Είναι σαφές ότι όχι απλώς το μέσο είναι το μήνυμα αλλά και το ότι σ? αυτό το μέσο για ένα like υποκλίνεται ακόμη και ο ορθός λόγος. Αυτό όμως δεν είναι ένα καλοκαιρινό ανώδυνο θέμα.