Δεν είναι, ασφαλώς, τυχαίο ότι Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρος βγήκαν ξανά στις αγορές μετά από δύο χρόνια μνημονίου, ενώ η Ελλάδα μετά από έξι χρόνια, με τρία μνημόνια και βαρύτατα φορολογικά και δημοσιονομικά μέτρα, εξακολουθεί να βρίσκεται σε οικονομική ύφεση που δεν έχει γνωρίσει προηγούμενο. Τώρα, δε χρειάζεται να είσαι κανένας περισπούδαστος αναλυτής για να καταλάβεις ότι κάτι δε πάει καλά. Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση, δεν  πρόκειται, απλώς, για σχέδια έπι χάρτου. Τούτα τα σχέδια έχουν τεράστιο κόστος στη ζωή των πολίτων και στην πραγματική οικονομία.

– Λάθος εξαρχής  –

Μία εκδοχή είναι ότι τα μνημόνια ήταν λάθος σχεδιασμένα εξ αρχής. Ασφαλώς, το γνώριζαν όλα τα μέρη, αλλά δε ήταν σε θέση να εκτίμησουν το μέγεθος της οικονομικής καταστροφής, ούτε το χρονοδιάγραμμα εξόδου της χώρας στις αγορές. Αν δεχθούν οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ, αλλά και της Ευρώπης, που σχεδίασαν αυτά τα προγράμματα, ότι ήταν λάθος εξ αρχής για την περίπτωση της Ελλάδας, τότε κατ’ ουσίαν έχουν δεχθεί ότι απέτυχαν στο ρόλο τους. Και, επόμενως, μία τέτοια παραδοχή είναι κάτι το οποίο δε θα συμβεί ποτέ σε επίσημα φόρουμ.

– Σε μια εκλογική περίοδο –

Δεν υπήρχε, βέβαια, άλλη εναλλακτική, λένε όσοι γνώρίζαν τα μεγέθη της Ελληνικής οικονομίας – δεν υπήρχε κανένας άλλος τρόπος να χρηματοδοτηθεί το Ελληνικό Δημόσιο ώστε να καλύψει τα υπέρογκα ελλείματα του. Πράγματι, τα μεγέθη είναι δεδομένα, όσο και αν τα μεγαλύτερα ψεύδη λέγονται με αριθμούς. Ωστόσο, μία από τις σημαντικές διαφορές που έχουμε με τις υπόλοιπες χώρες που βρέθηκαν στο καθεστώς των μνημονίων είναι ότι το πρόγραμμα προσαρμογής δεν ολοκληρώθηκε μέσα σε μία εκλογική περίοδο. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, αναμφίβολα – αλλά, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η πολιτική σταθερότητα θα άλλαζε τα δεδομένα, όπως συνέβει, εξάλλου, στην περίπτωση της Πορτογαλίας που κυβέρνηση και αντιπολίτευση συμφώνησαν από κοινού το πρόγραμμα προσαρμογής.

– Δε λέγεται αναδιανομή –

Ναι, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Κύπρος έχουν καλύτερα πολιτικά συστήματα από το δικό μας και ο βασικός λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι ότι μπορούν να συννενοηθούν στη γλώσσα τους. Αυτό σημαίνει ότι εκείνοι μπορόυν να βρούν ή να δημιουργήσουν ένα ελάχιστο, πάνω στο οποίο θα συμφωνήσουν ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν ανεξάρτητα από τον πολιτικό μας προσανατολισμό. Το ασφαλιστικό μας σύστημα, για παράδειγμα, ήταν υπό κατάρρευση είκοσι χρόνια πριν, απλώς, ο κρατικός προϋπολογισμός σήκωνε όλο το βάρος μέσα από το δανεισμό και τη φορολογία. Και, αυτό βέβαια – για να διάβασω τη σκέψη ορισμένων – δε λέγεται αναδιανομή.

– Σίσυφος μνημονίων –

Ακόμη, είναι γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα των μνημονίων στην οποία δεν ανέκαμψαν σημαντικά οι εξαγωγές. Το οποίο δείχνει τις χρόνιες παθογένειες της Ελληνικής οικονομίας οι οποίες, βέβαια, δεν είχαν και ούτε έχουν να κάνουν με το λάθος σχεδιασμό των μνημονίων. Είναι σαφές ότι αν είχαμε μεγαλύτερη παραγωγική βάση, δηλαδή δικά μας προϊόντα τα οποία εξάγαμε σε όλο τον κόσμο, η οικονομία μας θα είχε ανάκάμψει δίνοντας ένα τέλος σε όλο αυτό το Σίσυφο των μνημονίων. Αυτό, εξάλλου, έγινε σε διαφορετικό βαθμό και στις υπόλοιπες χώρες, το οποίο δηλώνει ότι οι αυτοματισμοί της οικονομίας λειτουργούν – όταν υπάρχουν δομές.

– Τροχιά ανάκαμψης –

Σκεφτείτε, ότι ακόμη και η ασθμαίνουσα Ελληνική οικονομία θα είχε μπει σε τροχία ανάκαμψης αν υπήρχε πολιτική σταθερότητα, διότι αυτό θα έφερνε ξένες επένδυσεις σε ένα περιβάλλον που οι αποτιμήσεις είναι τόσο χαμηλές. Δεν υπάρχει κανείς ξένος ή, τέλος πάντων, εγχώριος επενδυτής που να μη θέλει να αγοράζει φθηνά γνωρίζοντας ότι την επόμενη ή τη μεθεπόμενη θα έχει, ήδη, μία κερδοφόρα επένδυση ανεξάρτητα το πόσο υψηλές θα είναι οι αποδόσεις. Το ενδιαφέρον, σε όλο αυτό το πράγμα, είναι ότι η αλλαγή του κλίματος λειτουργεί γεωμετρικά εώς ότου το όλο σύστημα δημιουργήσει ξανα τις νέες του ισορροπίες.

– Πεμπτουσία –

Όπως, λεν και στο χωριό μου “’Ηταν στραβό το κλίμα, το έφαγε και ο γαίδαρος”. Παρόλα αυτά, οι δημιουργικές δυνάμεις αυτού του τόπου δε θα σταματήσουν να παράγουν, εντός και εκτός συνόρων. Δε θα σταματήσουν να αναζητούν λύσεις και διεξόδους και τούτο είναι η πεμπτουσία μιας ανοιχτής κοινωνίας. Μπορεί να μην είναι ακρίβως “Όλοι για έναν και ένας για όλους” με τον τρόπο που το ελεγαν οι Τρεις Σωματοφύλακες, αλλά αυτό είναι το τίμημα του να είσαι πολίτης σε μια οργανωμένη κοινωνία – θέλοντας και μη, όλοι δουλεύουν για έναν και ένας δουλεύει για όλους!