Είναι αναπόφευκτο η Ελλάδα να εργασθεί συστηματικά για την αναγέννηση της οικονομίας της. Το νέο μοντέλο θα είναι επίσης αναπόφευκτα πολύχρωμο, πολυδιάστατο και κυρίως παραγωγικό. Ας δούμε τους τρεις ασφαλείς οδικούς άξονες πάνω στους οποίους μπορούν να τροχιοδρομήσουν οι αμαξοστοιχίες της βιώσιμης ανάπτυξης της Ελλάδας για την επόμενη 20ετία.
.
Οδικός άξονας 1: Οι πολύτιμοι πόροι της Ελληνικής γης και πολιτιστικής κληρονομιάς
.
Ενέργεια, ορυκτός πλούτος
.
Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες για αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας, ιδίως για υπεράκτια σχέδια, με σεβασμό στην φύση, επίσης υπάρχει εράστιο δυναμικό ηλιακής ενέργειας αλλά και γεωθερμίας, μεγάλες δυνατότητες για ενέργεια από κύματα (τεχνολογία που αναπτύσσεται και θα είναι διαθέσιμη τα επόμενα χρόνια) και τέλος μεγάλες δυνατότητες με το φυσικό αέριο. Θα πρέπει όμως να πούμε αποφασιστικά όχι στις off shore εξορύξεις πετρελαίου, καθώς είναι πάντοτε πιθανά ατυχήματα με μεγάλες καταστροφικές συνέπειες (αντίθετα με το φυσικό αέριο που και να σπάσει κάποιος αγωγός δεν γίνονται πετρελαιοκηλίδες). Επίσης, το φυσικό αέριο είναι ένας ενεργειακός πόρος-“σύμμαχος” στην μεγάλη προσπάθεια καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, καθώς η καύση του εκπέμπει 30% -35% λιγότερα αέρια θερμοκηπίου σε σχέση με το πετρέλαιο. Τέλος, είναι θεμιτή και εφικτή η αξιοποίηση του μεταλλευτικού μας πλούτου, με σύγχρονες ασφαλείς και φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες.
.
.
Γεωργία και κτηνοτροφία
.
Ίσως είναι ο περισσότερα υποσχόμενος τομέας, με πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη δικτύων νέων αλλά και παλαιών μικρο-παραγωγών ποιοτικών προϊόντων. Μέθοδος – κλειδί για μια επιτυχή πορεία είναι η συμβολαιακή γεωργία που εξασφαλίζει καλές τιμές και σιγουριά για την σοδειά, μειώνοντας το ρίσκο. Ωστόσο, οι Έλληνες παραγωγοί που ενεργούν ήδη στο πεδίο, αλλά και όσοι τώρα βρίσκονται σε φάση μετάβασης προς την οικονομία της υπαίθρου, έχουν ακόμη μεγαλύτερες δυνατότητες για προϊόντα που μπορούν να κάνουν κυριπολεκτικά θραύση στο εξωτερικό. Δυνατότητες που περνάνε από την ποιοτική παραγωγή και εν συνεχεία από την υψηλού επιπέδου τυποποίηση και παρουσίαση των προϊόντων, έτσι ώστε να απορροφώνται επιτυχώς από τις ξένες αγορές. Απαραίτητη είναι η επαγγελματική οργάνωση της προώθησης των πωλήσεων αγοράς με έμπειρους πωλητές γκρουπαρισμένων προϊόντων (για να υπάρχουν επαρκή στοκς προς πώληση σε διεθνείς εκθέσεις). Υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για προώθηση νέων προϊόντων (πχ ελληνικά παραδοσιακά τυριά, ελληνικά κρασιά, ελληνικά άλευρα, όσπρια, βότανα, κατάλογος είναι κυριολεκτικά ατελείωτος), με οργανωμένες γευσιγνωσίες σε δημόσιους χώρους σε μεγάλες πόλεις στο εξωτερικό και με οργάνωση ελληνικών εβδομάδων κάθε φθινόπωρο και άνοιξη (κιόσκια, πώληση χαρακτηριστικών προϊόντων κλπ), δράσεις στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν πολλοί εθελοντές Έλληνες του εξωτερικού.
.
.
Τουρισμός
.
Η Ελλάδα διαθέτει ένα μεγάλο αναξιοποίητο δυναμικό άμεσης απόδοσης. Πρόκειται για την πρόσθετη τουριστική δραστηριότητα στις ήδη υπάρχουσες υποδομές που μπορεί να επεκταθεί σε χρονικό εύρος και να καλύψει όλη την διάρκεια του χρόνου, τουλάχιστον στην μισή χώρα (λόγω κλιματικών συνθηκών), απορροφώντας πολλούς ανέργους και προσθέτοντας πολλούς πόντους στο ΑΕΠ της χώρας. Χρειάζεται βέβαια η ανασυγκρότηση του τουριστικού προϊόντος, πχ η παροχή δραστηριοτήτων για τουρίστες και κατά την διάρκεια του χειμώνα κοκ.
.
Επίσης, υπάρχει πολύ πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού: αγροτουρισμός, οικολογικός τουρισμός (υπάρχουν πολλά εκατομμύρια οικο-τουριστές σε όλες τις χώρες ΕΕ που επιθυμούν να έρθουν στην Ελλάδα, η οποία διαθέτει σπάνια φύση και οικοσυστήματα, αλλά δεν υπάρχει σχηματισμένο/σχεδιασμένο οικοτουριστικό προϊόν), τουρισμός πολιτιστικής κληρονομιάς (πχ τα ελληνικά μουσεία είναι άγνωστα διεθνώς, οι αρχαιολογικοί μας χώροι είναι πάρα πολλοί και δημοφιλείς), τουρισμός σύγχρονου πολιτισμού και έκφρασης (υπάρχουν πολλά φεστιβάλ διάσπαρτα, μπορούν να διαφημιστούν κατάλληλα και να τραβήξουν πολύ κόσμο) κοκ. Το τουριστικό προϊόν μπορεί να διευρυνθεί με τις δυνατότητες που προσφέρουν οι θεματικές γιορτές: πχ γιορτές σοδειάς, διανθισμένες με καλλιτεχνικά δρώμενα ή δρώμενα χορού/αρχαίου θεάτρου σε πρόσφορους χώρους (Επίδαυρος σε ώρες και ημέρες χωρίς παραστάσεις) κοκ. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι σήμερα ολοένα μεγαλύτερες μάζες τουριστών έχουν απαιτήσεις και επιζητούν πολυχρωμία στο τουριστικό προϊόν, με δράσεις που να ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα.
.
Χειροτεχνία
.
Είναι ένας “ξεχασμένος” κλάδος, που βασίζεται στην πολιτιστική μας παράδοση, ο οποίος όμως έχει εξαιρετικές δυνατότητες. Τα τελευταία χρόνια, οι Έλληνες δημιουργοί περίτεχνων κοσμημάτων που διατίθενται σε λογικό εύρος τιμών, έχουν καταθέσει μια πρωτοποριακή για τα διεθνή δεδομένα δουλειά. Η συστηματική οργάνωση και προώθηση του ελληνικού κοσμήματος στις ξένες αγορές, μπορεί να δημιουργήσει έναν ανθοφόρο τομέα, με μεγάλες δυνατότητες για θέσεις εργασίας και ανάπτυξης. Πέρα από το κόσμημα, μια σειρά από προϊόντα χειροτεχνίας κινούνται σε υψηλά ποιοτικά διεθνώς στάνταρντς, όπως τα προϊόντα κεραμικής και μποορούν να προωθηθούν επιτυχώς σε πολλές αγορές.
.
Οδικός άξονας 2: Οι υψηλής εξειδίκευσης ανθρώπινοι πόροι
.
.
Βιομηχανία
.
Υπάρχει μία εντυπωσιακή ελληνική βιομηχανία, η Ideal. Είναι μία βιομηχανία κατασκευής ποδηλάτων στην Πάτρα. Η Ideal κατασκευάζει καταπληκτικά ποδήλατα, εφάμιλλα ή και καλύτερα κατασκευαστών με κύριαρχη θέση στην διεθνη αγορά, έχει πολύ καλές πωλήσεις στην Ελλάδα και εξάγει σε 20 χώρες! Η περίπτωση της Ideal αποδεικνύει ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για επιτυχημένη ελληνική βιομηχανική παραγωγή σε προϊόντα που η προστιθέμενη αξία τους δεν εξαντλείται στο χαμηλό κόστος παραγωγής αλλά βασίζεται σε στοιχεία ποιότητας και αξιοπιστίας. Υπάρχουν πολλά ακόμη επιτυχημένα παραδείγματα βιομηχανικής παραγωγής (πχ βιομηχανίες που κατασκευάζουν εξαρτήματα ΑΠΕ, ηλιακούς θερμοσίφωνες κλπ), που μπορούν να γίνουν πολύ περισσότερα, καθώς η Ελλάδα διαθέτει ένα εξαιρετικά υψηλού επιπέδου ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό σε πολλούς τομείς της τεχνολογίας.
.
Δημιουργία κέντρων έρευνας, καινοτομίας και εφαρμογών
.
Η Ελλάδα διαθέτει επίσης μεγάλο δυναμικό ερευνητών, σε ένα μεγάλο φάσμα τεχνολογιών με μεγάλες δυνατότητες αλλά και με διεθνή αναγνώριση, ενώ υπάρχουν και πολλά νέα ταλέντα. Η δημιουργία 2-3 πόλων/κέντρων έρευνας-καινοτομίας κατά το πρότυπο Σόφια – Αντίπολις στην Αντίμπ της Γαλλίας θα προσέλκυε επενδυτές και θα δημιουργούσε μεγάλες προοπτικές όχι μόνο για την έρευνα αλλά και για επιτυχείς αναπτυξιακές εφαρμογές της στην πραγματική οικονομία. Θα μπορούσε μάλιστα να αξιοποιηθεί υπάρχον κτιριακό κεφάλαιο, με μετατροπή εγκαταστάσεων και προσθήκη λυόμενων κατασκευών έτσι ώστε να ξεκινήσουν γρήγορα και με χαμηλό κόστος οι επίδοξοι ερευνητές-επιχειρηματίες.
.
Βιομηχανία ανώτατης εκπαίδευσης
.
Καθώς πολλές πανεπιστημιακές υποδομές σύντομα θα είναι διαθέσιμες λόγω της συγχώνευσης πολλών πανεπιστημίων, θα μπορούσε να προταθεί σε ξένα σημαντικά πανεπιστήμια να μεταφέρουν ορισμένα τμήματα ή κύκλους σπουδών στην Ελλάδα. Με τις κλιματικές συνθήκες της χώρας, είναι βέβαιο ότι θα γινόταν συναγωνισμός για το ποιο ξένο πανεπιστήμιο θα πρωτοέρθει. Επίσης, είναι πολύ εύκολο και σχετικά γρήγορο, να διεθνοποιηθούν όλα τα υπάρχοντα δημόσια πανεπιστήμια, δημιουργούντας παράλληλους κύκλους σπουδών στα αγλλικά για όλα τα αντικείμενα που διδάσκουν, που θα απευθύνονται σε ξένους φοιτητές. Σε αυτά τα τμήματα θα μπορούσαν να προσλαμβάνονται αναγνωρισμένοι Έλληνες πανεπιστημιακοί που διδάσκουν στο εξωτερικό.
.
Βιομηχανία τουρισμού υγείας
.
Με μοντέλο την Βρετανία, θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένας τομέας περίθαλψης ασθενών από το εξωτερικό (έχουμε εξαιρετικό ιατρικό προσωπικό και πολύ καλά νοσοκομεία, εάν χρηματοδοτούνται σωστά) που θα πληρώνουν νοσήλεια. Επίσης, υπάρχει πολύ πρόσφορο έδαφος για δημιουργία κλινικών αδυνατίσματος και κούρας σε εξοχές, δραστηριότητα που ευνοείται από το ήπιο κλίμα και την μεγάλη σαιζόν ηλιοφάνειας στην Ελλάδα.
.
.
.
Οδικός άξονας 3: Πολεοδομικές αναπλάσεις
.
Η “μηχανή” της οικοδομής μπορεί να ξαναπάρει μπροστά, αυτήν τη φορά με ένα καλά σχεδιασμένο πλάνο, με εστιασμένες αναπλάσεις, τόσο σε αστικές περιοχές όσο και σε ζώνες εξοχικής κατοικίας. Θα μπορούσε μάλιστα να αξιοποιηθεί το πρόγραμμα JESSICA (πόροι από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων που μπορούν να προσφέρουν χαμηλότοκες χρηματοδοτήσεις), το οποίο ήδη ξεκίνησε να λειτουργεί στην Ελλάδα και να προσελκυσθούν ιδιωτικές επενδύσεις για την ανοικοδόμηση μεγάλων τμημάτων των αστικών περιοχών στην κατεύθυνση της βιοκλιματικής δόμησης, δημιουργώντας δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας για τα επόμενα 20 χρόνια. Ενδεικτικό στοιχείο για τις δυνατότητες χρηματοδότησης είναι το γεγονός ότι η Πολωνία έχει αντλήσει μέχρι και 8 δις Ευρώ σε μια χρονιά από προγράμματα Jessica.
.
Ποιο θα είναι το αντικείμενο των αναπλάσεων; Κατ΄ αρχάς, αναπλάσεις υποβαθμισμένων οικιστικών συνόλων με σκοπό να προκύψουν αναβαθμισμένες κατοικίες, με οργανωμένες θέσεις στάθμευσης, κοινόχρηστες λειτουργίες και νέες ποιοτικές και ασφαλείς κυκλοφοριακές ρυθμίσεις. Επίσης, παρεμβάσεις για ήπια κυκλοφορία, ποδηλατόδρομους, μεγάλα πεζοδρόμια, πεζοδρόμους, όμορφες και φιλικές πλατείες, πάρκα και καλά οργανωμένη διαχείριση των απορριμμάτων των πόλεων με διαχωρισμό στην πηγή.
.
Τα πλάνα πολεοδομικής ανασυγκρότησης μπορούν να συμπεριλάβουν και ζώνες με εξοχικά σε παραλιακές περιοχές, με σκοπό τον εξωραϊσμό κατοικιών και δημόσιων χώρων με αισθητικούς και περιβαλλοντικούς όρους και εν συνεχεία την οικιστική εκμετάλλευση των κατοικιών (πώληση-ενοικίαση) σε ξένους συνταξιούχους και γενικά παραθεριστές. Με κατάλληλο σχεδιασμό και χωρίς μεγαλοστομίες για “Ριβιέρες”, τα πλάνα αυτά μπορούν να προσθέσουν επίσης δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας και να δώσουν την ευκαιρία σε εκατοντάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες εξοχικών κατοικιών για επωφελή αξιοποίηση.
.
Σχέδια πολεοδομικής ανασυγκρότησης μπορούν επίσης να εφαρμοστούν σε σχετικά εγκαταλειμμένα χωριά και οικισμούς που διατηρούν στοιχεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, με αντικείμενο την αναπαλαίωση του υπάρχοντος οικιστικού κεφαλαίου και την πώληση σε ενδιαφερόμενους αγοραστές από το εξωτερικό. Έχουμε εκατοντάδες ανάλογους οικισμούς σε όλη την επικράτεια της χώρας και έχουν μεγάλη ζήτηση ιδίως οι νησιωτικές και οι ορεινές περιοχές.
.
Για την επιτυχή υλοποίηση των αναπτυξιακών σχεδίων που αναφέρθηκαν παραπάνω χρειάζονται σημαντικές προϋποθέσεις, όπως ένα καλύτερο, εντιμότερο και πιο λειτουργικό κράτος, κίνητρα και επαρκή χρηματοδότηση. Η σημαντικότερη όμως προϋπόθεση είναι οι άνθρωποι να πιστέψουν στις δυνατότητές τους, να κινητοποιηθούν αυτενεργώντας, σχεδιάζοντας ο καθένας το παραγωγικό του όραμα και εν συνεχεία συνεργαζόμενοι στενά σε όλα τα επίπεδα της οργάνωσης και λειτουργίας της οικονομίας. Οι δυνατότητες για ένα βιώσιμο και καλύτερο μέλλον είναι πολύ μεγάλες.
.
.
.
* Ο Γιάννης Σακιώτης είναι Πολιτικός επιστήμων – διεθνολόγος, Διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου, με ειδίκευση σε θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής και αειφόρου ανάπτυξης. Έχει συμμετάσχει ενεργά ως συντάκτης σε περιοδικές εκδόσεις (Γεωτρόπιο, Νέα Πολιτική, Νέα Οικολογία, Οικοτοπία, Δαίμων της Οικολογίας, Nέα Κοινωνιολογία), σε πολιτικούς χώρους της Αριστεράς, του Κέντρου και της Οικολογίας και σε ΜΚΟ για το περιβάλλον και την κοινωνία (Οργάνωση Γη). Εργάζεται σε διεθνή οργανισμό.Το παραπάνω κείμενο εκφράζει αυστηρά προσωπικές απόψεις του αρθρογράφου.