ΤΟ ΒΗΜΑ

Σε πρόσφατο άρθρο στο «Politico» με τίτλο «Η αγχώδης διαταραχή της μεσαίας τάξης και το Brexit» δημοσιογράφος περιγράφει σκηνές που θυμίζουν αυτά που ζήσαμε το καλοκαίρι στα χωριά μας. Και που περιγράφονται αναλυτικά στο σχετικό άρθρο της Αγγελικής Σπανού «Οι αντιΣΥΡΙΖΑ φίλοι μου».
Το καλοκαίρι στις παρέες η παραμικρή νύξη συμπάθειας για το Brexit προκαλεί αυτόματα αντανακλαστικά. «Το κοινωνικό συμβόλαιο έχει διαρραγεί», ένας δικηγόρος στην παρέα. Και συνεχίζει: «Μας πηδήξανε, τώρα θα τους πηδήξουμε εμείς». Υστερα περιγράφει λέξεις που άκουσε στο βρετανικό Κοινοβούλιο από βουλευτές, «καταστροφή, ταπείνωση, εφιάλτης», και σε πρεσβεία κοινοτικής χώρας «γελούσαν με τη βλακεία αυτού του λαού να ψηφίσει Brexit».
Ο Dr. Philip Corr, καθηγητής Ψυχολογίας και Συμπεριφοράς των Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, και ο Dr. Simon Stuart, κλινικός ψυχολόγος, περιγράφουν αυτή τη συμπεριφορά ως τραυματική κατάσταση, που εμποδίζει τη δυνατότητα λογικής επεξεργασίας και μοιάζει με τη χρόνια αγχώδη διαταραχή που οδηγεί τους ασθενείς στην οργή και στην απελπισία, με συνέπεια να οδηγούνται σε πολωτικές συμπεριφορές και σε διαχωρισμό των ομάδων. Η αιτία αυτής της συναισθηματικής συμπεριφοράς έχει να κάνει με τις έννοιες της ταυτότητας και της αβεβαιότητας. Αλλά και με τον φόβο για το μέλλον των παιδιών τους σε ένα άγνωστο και απειλητικό εκτός Ευρώπης μέλλον.
Παρόμοια νομίζω ότι ήταν τα συναισθήματα που κατέκλυζαν τους «αγανακτισμένους» μετά τη δική μας πτώχευση, τα μνημόνια, την ανεργία και τώρα αυτούς που αρνούνται να συνομιλήσουν με τους αντιπάλους. Αρνηση που συμπυκνώνεται στη λέξη «φύγετε».
Η διαφορά των αντιπάλων στρατοπέδων στις δύο χώρες είναι ότι εμείς ζήσαμε την πτώχευση, ενώ οι Βρετανοί συνεχίζουν εδώ και τρία χρόνια να ζουν έναν εφιάλτη, ο οποίος έχει νεκρώσει τη λογική, την πολιτική και τον δημοκρατικό διάλογο. Οι δύο «φυλές» που συγκρούονται χωρίζονται ηλικιακά και ταξικά. Οι μεγάλες πόλεις και οι νέοι νιώθουν να τους αφαιρούν το μέλλον και να τους αποσταθεροποιούν το παρόν. Στην ύπαιθρο και στις μεγάλες ηλικίες κυριαρχούν ζητήματα ταυτότητας και νοσταλγίας. Με αποτέλεσμα αντί η συζήτηση να περιστραφεί σε θέματα ορθού λόγου, κάθε παράταξης, κάθε φυλής, περιστρέφεται πλέον σε θέματα ταυτότητας.
O David Godhard στο βιβλίο του «Ο δρόμος προς το πουθενά» προβλέπει ότι είναι δύσκολο να υπάρξει οποιαδήποτε λύση μια και τα δύο στρατόπεδα έχουν μετατραπεί σε εχθρικές φυλές. Και οι δύο συμπυκνώνουν την αντίθεσή τους στη λέξη «προδοσία». Οποιος ψηφίσει το όποιο σχέδιο ομαλής εξόδου που υποτίθεται ότι σύντομα θα φέρει στη Βουλή των Κοινοτήτων η κυρία Μέι στιγματίζεται ως προδότης. Είμαστε εκεί δηλαδή που βρισκόταν η ελληνική κοινωνία την περίοδο της αυταπάτης. «Αυτά δεν είναι πια πολιτική» διαπιστώνει ο καθηγητής Corr.
Την όλη συζήτηση θολώνει και μια άλλη ψυχολογική παράμετρος που ακούει στο όνομα «Ψευδαίσθηση της Γνώσης». Δηλαδή η ρηχότητα των επιχειρημάτων είναι αποτέλεσμα της έμφυτης ψευδαίσθησης ότι γνωρίζουμε κάποιο θέμα. Και αυτό ισχύει και για τις δύο πλευρές. Ακουσα πρόσφατα μια εκτεταμένη συνέντευξη στο BBC του σκιώδους υπουργού για το Brexit των Εργατικών κ. Keir Starmer. Για να θυμηθούμε λίγο την προϊστορία του της πολιτικής των Εργατικών, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι μετά τον Μπλερ και τον Μπράουν ο τωρινός ηγέτης των εργατικών κ. Κόρμπιν υπήρξε φανατικός υποστηρικτής του Brexit. Ακόμα και σήμερα δεν αποδέχεται νέο δημοψήφισμα. Ομως κατά τη διάρκεια της τριετούς κρίσης η θέση των Εργατικών άλλαξε. Οχι μόνο γιατί το απαιτούν πλέον οι ισχυρότεροι σύμμαχοι και χρηματοδότες του, δηλαδή τα συνδικάτα και εκατοντάδες εκλογικές περιφέρειες, αλλά και για το άλυτο πρόβλημα των συνοριακών ελέγχων μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Ιρλανδικής Δημοκρατίας. Ετσι η νέα θέση των Εργατικών είναι η παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Τελωνειακή Ενωση. Στην ερώτηση του δημοσιογράφου γιατί πιστεύει ότι με Εργατική κυβέρνηση η ΕΕ θα ενδώσει στην απαίτηση των Εργατικών να διεξάγουν οι ίδιοι διαπραγματεύσεις εμπορικών συμφωνιών με τρίτες χώρες, απάντησε πως έχει διαβεβαιώσεις από παράγοντες της Επιτροπής και κρατών-μελών. Επικαλέστηκε το απόρρητο στο να δώσει ονόματα, αλλά είναι πεπεισμένος ότι θα πραγματοποιηθεί αυτή η απαίτηση. Και όταν ο δημοσιογράφος τού διάβασε μπροστά στην κάμερα την παράγραφο της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση, σύμφωνα με την οποία οι διαπραγματεύσεις εμπορικών συμφωνιών ΕΕ – τρίτων εκχωρούνται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο βουλευτής επανήλθε με το «πειστικό» επιχείρημα ότι «μου το είπαν σημαντικά πρόσωπα»!
Για χάρη των αναγνωστών, τα δύο κύρια θέματα που βρίσκονται στις συνθήκες στις οποίες στηρίζεται η ΤΕ είναι η εκχώρηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή της κυριαρχίας για τις συμφωνίες, ο κυρίαρχος ρόλος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Η διαφορά με την «Εσωτερική Αγορά» είναι ότι στην τελευταία ισχύουν οι τέσσερις ελευθερίες, μεταξύ των οποίων η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων.
Ετσι, με διχασμό της κοινωνίας, με ανορθολογική επιχειρηματολογία και με τη μετατροπή του πολιτικού διαλόγου σε μάχη φυλών για την ταυτότητά τους οδεύουμε σε πλήρη αποτυχία. Η αιτούμενη και παρεχόμενη ολιγόμηνη παράταση της «Εξόδου», εάν και εφόσον περάσει, δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα. Μάλλον θα το χειροτερέψει. Ισως οριστική λύση υπάρξει μετά την «Εξοδο». Αφού όμως έχει κοστίσει μια οικονομική καταστροφή ιδίως για τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα και τους μέλλοντες ανέργους, και εφόσον η ΕΕ αποφασίσει να προχωρήσει στους τρεις ομόκεντρους κύκλους, όπου στον τρίτο να μπορούν να συμμετάσχουν η Μεγάλη Βρετανία, η Τουρκία, η Ουκρανία και – γιατί όχι; – και η Ρωσία. Εάν το επιθυμούν.