Μια συστηματική προσέγγιση της πολιτικής, όπως αυτή εκφράζεται στο πεδίο εφαρμογής αλλά και σχεδίασης της, δημιουργεί πολλά ερωτήματα ως προς την δυνατότητα της να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ανθρώπινων κοινωνιών σε μια πραγματικότητα, η οποία κινείται και αλλάζει με πολλαπλάσια ταχύτητα από αυτήν του παρελθόντος. Αρκεί η σχέση πολιτικής και κλιματικής αλλαγής, πολιτικής και κοινωνικού συμφέροντος, πολιτικής και δυνατότητας επεξεργασίας και σχεδίασης της δυναμικής της εξέλιξης σε συνθήκες ταχύτατης ροής του χρόνου, ώστε να εξαχθούν τα πολύ ανησυχητικά συμπεράσματα τόσο για την αδήριτη ανάγκη επαναπροσδιορισμού της έννοιας της πολιτικής όσο και των νέων σύγχρονων χαρακτηριστικών, που πρέπει να έχει.

.

.

Πολιτική και κλιματική αλλαγή

.

Το 2010 τα μέλη του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) υπέγραψαν στο Cancun στο συνέδριο του Ο.Η.Ε. για το κλίμα μια συμφωνία, στο πλαίσιο της οποίας θα έπρεπε να περιορισθεί στους 2 βαθμούς Κελσίου το πολύ η άνοδος της θερμοκρασίας μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, που διανύουμε.

.

.

Δύο χρόνια αργότερα, το 2012, σύμφωνα με την έκθεση “Emission Gap 2012” του προγράμματος του Ο.Η.Ε. για το περιβάλλον (Unep), ο στόχος της συμφωνίας του Cancun αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός. Η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα από το 2000 μέχρι σήμερα έχει αυξηθεί κατά 20 %.

.

Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί για τις δραματικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ήδη η μέση παγκόσμια θερμοκρασία εκτιμάται, ότι θα αυξηθεί κατά 4 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα.

.

Οι επιπτώσεις αυτής της αρνητικής πορείας ήδη έχουν αρχίσει να εμφανίζονται. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο καύσωνας, που έπληξε τη Ρωσία το 2010. Χάθηκαν πολλές ανθρώπινες ζωές, η γεωργική παραγωγή μειώθηκε 20 %, ενώ η οικονομική ζημία ανήλθε στο ποσό των 15 δισεκ. δολαρίων. Αναμένεται δε η άνοδος της επιφάνειας της θάλασσας, ενώ θα αυξηθούν οι καύσωνες, οι ανεμοστρόβιλοι και η εξαφάνιση πολλών ζωτικών ειδών. Θα απειληθεί επίσης και η επισιτιστική ασφάλεια, διότι πολλά είδη σιτηρών είναι πολύ ευαίσθητα σε υψηλές θερμοκρασίες. Ξηρασίες δε και πλημύρες θα δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα.

.

Ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Jim Yong Kim έκανε έκκληση για άμεση λήψη μέτρων. Ειδάλλως με την άνοδο της επιφάνειας της θάλασσας θα εξαφανισθούν πολλές νησιωτικές χώρες. Προβλέπεται επίσης η έλλειψη νερού , κυρίως στη Νότια Ευρώπη, στην Αφρική, σε μεγάλα τμήματα της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, καθώς και στη Νότια Αυστραλία.

.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει επίσης μία μελέτη στο πλαίσιο του Deutsches Institut fur internationale Politik und Sicherheit, Stiftung Wissenschaft und Politik, με τίτλο “Die Modifikation des 2-Grad-Ziels’ (Berlin, 2012), στην οποία διαπιστώνεται η πλήρης απόκλιση από το στόχο περιορισμού της ανόδου της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς, ενώ ταυτοχρόνως επισημαίνεται η ανάγκη τροποποίησης αυτού του στόχου σε πολιτικό επίπεδο. Η προσέγγιση αυτή ουσιαστικά αποδέχεται την αποτυχία του πολιτικού συστήματος να διαχειρισθεί την πραγματικότητα με βιώσιμο τρόπο και για να μην χάσει την αξιοπιστία του το υπάρχον πολιτικό σύστημα προτείνει την διαφοροποίηση της πολιτικής στόχευσης. Τέτοιες θέσεις και απόψεις οδηγούν στην αυτοαναίρεση της επιστημονικής λειτουργίας και γνώσης.

.

Η αποτυχία του πολιτικού συστήματος επαληθεύθηκε και πρόσφατα (Δεκέμβριος 2012) στο συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Doha. Δυστυχώς δεν υπήρξε καμία πρόοδος για την αποφασιστική αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

.

Η εμφάνιση της κλιματικής καταστροφής φαίνεται, ότι αποτελεί πρόγνωση με μεγάλη πιθανότητα εμπειρικής επαλήθευσης.

.

Αυτή η προοπτική οδήγησε στον προβληματισμό και στην διατύπωση της οικολογικής προσταγής στο επίπεδο της θεωρητικής αναζήτησης. Τι σημαίνει όμως οικολογική προσταγή και πως επιδρά στην ζωή του ανθρώπου;

.

Η οικολογική προσταγή μπορεί να αναγνωσθεί είτε ως μια περαιτέρω αμφισβήτηση της πολιτικής είτε ως μια εμφατική επιβεβαίωση της.

.

Η ιδέα, ότι από εμπειρικά οριοθετούμενες πιθανές προγνώσεις προκύπτουν οικολογικές προσταγές, στις οποίες πρέπει να υπακούμε, προωθεί την νατουραλιστική (φυσιοκρατική) προσέγγιση της πολιτικής. Με άλλα λόγια αντικαθίσταται η πολιτική από το πεπρωμένο, τη μοίρα.

.

Στη δεύτερη ανάγνωση η οικολογική προσταγή οδηγεί στην εμπιστοσύνη προς την πολιτική. Πιστεύει στην πιθανότητα μέσω της πολιτικής δράσης να αλλάξουμε τους βασικούς μας πολιτισμικούς και ηθικούς προσανατολισμούς.

.

Με αυτή την έννοια η οικολογική προσταγή για την αλλαγή του περιεχομένου της βούλησης και της ζωής μας μετατρέπεται σε προσταγή για την αλλαγή της μορφής και του μοντέλου οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας.

.

Αυτό είναι η πολιτική προσέγγιση της οικολογικής προσταγής. Το υπάρχον πολιτικό σύστημα όμως έχει απεμπολήσει ουσιαστικά την ουσία της πολιτικής λειτουργίας. Έχει μετατραπεί σε διαχειριστή μίας πολιτικής οπτικής, η οποία είναι στατική κι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη σύγχρονη δυναμική και να σχεδιάσει και επιβάλλει την αειφορική λογική και πράξη σε όλα τα κοινωνικά συστήματα και κυρίως στο οικονομικό.

.

.

Πολιτική και κοινωνικό συμφέρον

.

Σε ό,τι αφορά τη σχέση της πολιτικής και του κοινωνικού συμφέροντος, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Τρεις παράμετροι οριοθετούν το περιεχόμενο αυτής της σχέσης, οι οποίες μάλιστα λειτουργούν ως φραγμοί στην μετεξέλιξη της πολιτικής, ώστε να ανταποκρίνεται στη σύγχρονη πραγματικότητα.

.

Η πρώτη σχετίζεται με την μη ελεγχόμενη πολιτικά αύξηση της πολυπλοκότητας της παγκόσμιας κοινωνίας, η οποία συνεχώς περιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης δυναμικής σε εθνικό επίπεδο, εάν δεν γίνει υπέρβαση των εθνικών ορίων σε ό,τι αφορά την πολιτική λειτουργία και δραστηριοποίηση. Και αυτό ισχύει όχι μόνο στο επίπεδο του πολιτικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο, αλλά επεκτείνεται και στην ανάγκη δημιουργίας υπερεθνικών μορφωμάτων, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, με κοινή πολιτική και οικονομική διαχείριση και όχι μόνο νομισματική. Όσο προχωρούμε μάλιστα προς το μέλλον η πολυπλοκότητα της παγκόσμιας κοινωνίας θα αυξάνει, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι δυνατότητες πολιτικής διαχείρισης σε εθνικό επίπεδο. Και αυτό αφορά όχι μόνο τα επιμέρους κόμματα του πολιτικού συστήματος ή τις κυβερνήσεις των μεμονωμένων χωρών, αλλά και το πολιτικό προσωπικό.

.

Η δεύτερη παράμετρος σχετίζεται με την κυριαρχία της λογικής της κοινωνίας του θεάματος ιδιαιτέρως στις κοινωνίες της Δύσης, η οποία στο χώρο της πολιτικής λειτουργίας και της δημοκρατίας επέβαλε ως κριτήριο επιλογής και ανάδειξης του πολιτικού προσωπικού την αναγνωρισιμότητα και όχι την μεθοδολογική και γνωστική επάρκεια. Σε περιφερειακές κοινωνίες της Δύσης, όπως η Ελλάδα, το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαιτέρως εμφανές. Αρκεί να προσεγγίσει κάποιος την εικονική αποτύπωση του πολιτικού διαλόγου στις τηλεοράσεις και θα αντιληφθεί το επίπεδο και την επάρκεια της πλειοψηφίας κομμάτων και πολιτικών προσώπων. Αμέσως θα κατανοήσει το κομμάτι των πολιτικών αιτίων σε εθνικό επίπεδο, τα οποία οδήγησαν τον τόπο στην συνολική κρίση, οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική, στην οποία ευρίσκεται.

.

Ο μόνος τομέας, ο οποίος είχε οφέλη από την κυριαρχία της λογικής της κοινωνίας του θεάματος, είναι αυτός του λαϊκισμού και της χειραγώγησης των καταναλωτών αυτού του θεάματος.

.

Η τρίτη παράμετρος σχετίζεται με την αδυναμία έκφρασης του κοινωνικού συμφέροντος από την ίδια την κοινωνία με τις δομές της κοινωνίας πολιτών. Ανεξαρτήτως εάν οι δομές αυτές δραστηριοποιούνται στον πυρήνα ή στην περιφέρεια των ανεπτυγμένων χωρών, δεν διαθέτουν ούτε μηχανισμούς προσέγγισης, ανάλυσης και μορφοποίησης του κοινωνικού συμφέροντος, ούτε και έχουν τη δυνατότητα και επάρκεια για την ανάπτυξη διαλόγου στο επίπεδο της κοινωνικής βάσης για τη νομιμοποίηση του ρόλου τους. Έτσι κυριαρχεί η αυθαίρετη ερμηνεία του πολιτικού συστήματος, ως προς την οριοθέτηση του κοινωνικού συμφέροντος, το οποίο είτε έχει ιδεολογηματικές χωρίς επαλήθευση αφετηρίες είτε εκφράζει συγκεκριμένα συμφέροντα του οικονομικού συστήματος. Ακόμη και στο χώρο του συνδικαλισμού, σε χώρες με πελατειακή λογική όπως η Ελλάδα, το κοινωνικό συμφέρον ταυτίζεται με αυτό της κοινωνικής ομάδας, η οποία διεκδικεί.

.

Ανεξαρτήτως εάν δημιουργούνται κοινωνικές αντιθέσεις και οικονομικές ανισότητες με αντίκτυπο στο βιοτικό επίπεδο και την οπτική θεώρησης του κοινωνικού συμφέροντος των διαφόρων κατηγοριών εργαζομένων, πολιτικά αυτό το φαινόμενο θεωρείται προοδευτικό και τροφοδοτείται από το πολιτικό σύστημα, προέκταση του οποίου είναι και ο συνδικαλισμός στη σημερινή πραγματικότητα.

.

.

Πολιτική και δυναμική της εξέλιξης

.

Η δυναμική της εξέλιξης στη σύγχρονη πραγματικότητα επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη επιστημονική γνώση και την τεχνολογία. Η αξιοποίηση τους στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης σε συνδυασμό με ένα λειτουργικό μοντέλο οργάνωσης προσδίδει μεγάλη ταχύτητα στη ροή του χρόνου, ενώ επιταχύνει τον κοινωνικό μετασχηματισμό και συμβάλλει στην μεγάλη ανάπτυξη της κινητικότητας.

.

.

Αυτή την πραγματικότητα καλείται να σχεδιάσει η πολιτική και να ισορροπήσει με τον πιο λειτουργικό τρόπο τη δυναμική, την οποία αναπτύσσει το σύνολο των κοινωνικών συστημάτων (οικονομικό. υγείας κ.λ.π.). Και αυτό καλείται να το χειρισθεί η πολιτική και το πολιτικό σύστημα σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομικά και σε μεγάλο βαθμό πολιτισμικά πραγματικότητα. Σημείο αναφοράς δε της πολιτικής διαχείρισης πρέπει να είναι από το ένα μέρος οι ανθρώπινες ανάγκες και από το άλλο η πλανητική αειφορία. Το έργο αυτό είναι πολύ δύσκολο για την πολιτική και το πολιτικό σύστημα, εάν δεν επαναπροσδιορισθεί το περιεχόμενο, τα μέσα που διαθέτουν και ο ρόλος τους από το ένα μέρος και από το άλλο εάν δεν ακολουθήσει αυτή την πορεία και η κοινωνική βάση. Με αυτή την έννοια κοινωνίες όπως η ελληνική αντιμετωπίζουν οριακές καταστάσεις, διότι δεν ακολούθησαν, σε ό,τι αφορά την οργανωτική τους εξέλιξη, τον ανεπτυγμένο κόσμο.

.

Οι αντιστάσεις είναι πολλές και έντονες, διότι καλούνται απότομα να αποκτήσουν δυναμικές δομές και να πορευθούν με μεγαλύτερη ταχύτητα σε ένα κόσμο πολύπλοκο, τον οποίο μάλιστα δεν μπορούν να κατανοήσουν. Δεν διαθέτουν δε ούτε σύγχρονα χωρίς ιδεολογηματικά χαρακτηριστικά προτάγματα, ούτε τα κατάλληλα εργαλεία. Και αυτό ισχύει για όλα τα κοινωνικά συστήματα, από το πολιτικό και το οικονομικό μέχρι αυτό της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.

.

Ο προσανατολισμός στο παρελθόν και τους αργούς ρυθμούς κυριαρχεί.

.

.

Σύγχρονες διαστάσεις της πολιτικής

.

Είναι εμφανές, ότι η πολιτική με την έννοια της σχεδίασης του μέλλοντος και της μετάβασης των κοινωνών προς αυτό με γνώση και διασφάλιση της πλανητικής αειφορίας χρειάζεται επαναπροσδιορισμό και ριζικές αλλαγές και τομές στην οργανωτική της αποτύπωση στους σύγχρονους πολιτικούς οργανισμούς. Ταυτοχρόνως καθίσταται αδήριτη ανάγκη να γίνουν δύσκολες προσαρμογές του κοινωνικού σώματος στα νέα δεδομένα της μετάβασης στην εποχή της πολιτικής ενεργοποίησης και διαμόρφωσης επιλογών με βάση πλανητικές διαπλοκές και ανάλογης εμβέλειας προβλήματα. Όσο δύσκολο και αν είναι αυτό, αποτελεί προϋπόθεση για μια ομαλή πορεία προς το μέλλον.

.

Κατ’αρχήν ο πολιτικός σχεδιασμός πρέπει να έχει στρατηγικά χαρακτηριστικά, να καλύπτει την δυναμική της εξέλιξης μακροπρόθεσμα και να λαμβάνει υπόψη του τις υπερεθνικές εξαρτήσεις και διαπλοκές. Η πραγματικότητα πλέον από το ένα μέρος είναι σε μεγάλο βαθμό πολύπλοκη και από το άλλο η δυναμική της εξέλιξης έχει πολύ μεγάλη ταχύτητα. Αυτό σημαίνει, ότι είναι πολύ πιο πυκνή σε προϋποθέσεις και ρευστά δεδομένα, πάνω στα οποία θα βασίζεται ο πολιτικός σχεδιασμός.

.

Για να ανταποκριθεί η πολιτική σε αυτές τις συνθήκες χρειάζεται τη συμβολή της επιστημονικής σκέψης: Χωρίς διεπιστημονικό μεθοδολογικό εργαλείο η προσέγγιση και κατανόηση της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον είναι ανέφικτη. Αυτό σημαίνει, ότι είναι απαραίτητη η ένταξη τόσο στις δομές του πολιτικού συστήματος όσο και της κρατικής μηχανής επιστημονικών μηχανισμών σχεδίασης πολιτικών. Ειδάλλως τα σύγχρονα πλανητικά προβλήματα, από την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της μέχρι την σύγχρονη πολυπλοκότητα και την ταχύτατη ροή του χρόνου, θα παραμείνουν μη διαχειρίσιμα και οι κοινωνίες θα αντιμετωπίσουν κινδύνους αποσταθεροποίησης και μη ελεγχόμενων εξελίξεων. Αυτά τα δεδομένα βεβαίως επιβάλλουν και την επιτακτική ανάγκη απελευθέρωσης των κοινωνιών από την λογική του θεάματος και της άκριτης υπερκατανάλωσης, που επέβαλε ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός. Οι κοινωνίες του μέλλοντος δεν χρειάζονται καταναλωτές της πολιτικής αλλά πολίτες. Η δε επιλογή του πολιτικού προσωπικού δεν μπορεί να βασίζεται στην αναγνωσιμότητα ή στην άκριτη και χωρίς επάρκεια αντιπροσώπευση κοινωνικών ομάδων. Η διαχείριση του μέλλοντος δεν μπορεί να στηρίζεται σε λαϊκισμούς και φαντασιακές «αφηγήσεις» πολιτικών προσώπων και πολιτικών σχηματισμών, που έχουν ιδεοληπτικές αφετηρίες και δεν τεκμηριώνονται με εμπειρικά δεδομένα και ορθολογισμό.

.

Επίσης η πολιτική διεργασία δεν είναι δυνατό να εξαντλείται σε παράλληλους μονολόγους, οι οποίοι στοχεύουν στη φθορά της αξιοπιστίας ή της ικανότητας του “αντίπαλου”, κόμματος ή πολιτικού προσώπου. Η δημοκρατία οδηγείται στην παρακμή και την κατάρρευση με τέτοιες λογικές, ενώ η πολιτική αυτοχειριάζεται, διότι απομακρύνονται οι πολίτης από αυτήν.

.

Στην Ελλάδα δεν ευδοκιμεί αυτό το φαινόμενο και το πολιτικό σύστημα, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, συνεχίζει την αυτοκτονική του πορεία.

.

Ο ουσιαστικός διάλογος για την πορεία αυτού του τόπου προς το μέλλον με βάση τον στρατηγικό σχεδιασμό των κομμάτων είναι ανύπαρκτος. Η δημοκρατία εκφυλίζεται σε μια διαδικασία, η οποία παρέχει την δυνατότητα ανάληψης της κυβερνητικής εξουσίας. Δεν ενδιαφέρει την πλειοψηφία των κομμάτων η συναίνεση, η οποία προκύπτει μετά από εξαντλητικό διάλογο, ώστε και περισσότερες κοινωνικές ομάδες να εκπροσωπούνται στο κυβερνητικό επίπεδο και να καλλιεργείται η λογική της συνέχειας στην πολιτική. Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα η πολιτική συνέχεια αποτελεί βασική προϋπόθεση για ένα βιώσιμο μέλλον.

.

Βεβαίως ο διάλογος και η συναίνεση δεν αφορά μόνο στο πολιτικό σύστημα. Ανάλογη πορεία πρέπει να κάνει και η κοινωνική βάση. Για την επίτευξη αυτού του στόχου επιβάλλεται η ανάπτυξη των δομών της κοινωνίας πολιτών και η δικτύωση τους. Σε αυτά τα συλλογικά μορφώματα είναι εφικτή η ανάπτυξη διαλόγου και η συνειδητοποίηση από τους πολίτες του κοινωνικού συμφέροντος, το οποίο μπορούν και να εκφράσουν. Είναι δε σκόπιμο η κοινωνία πολιτών, χωρίς κομματικές η κρατικές εξαρτήσεις, να αποτελέσει και με θεσμική κατοχύρωση τον συνομιλητή του πολιτικού συστήματος και της κυβέρνησης, ώστε να διασφαλίζεται συνεχής διάλογος και να κρίνεται συνεχώς από τους πολίτες η πολιτική διαχείριση της πορείας προς το μέλλον.

.

Η σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πολύπλοκη πραγματικότητα στη δυναμική προβολή της στο μέλλον απαιτεί η πολιτική να αποκτήσει νέες λειτουργικές διαστάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα.