Τις προάλλες παρακολούθησα μια άκρως ενδιαφέρουσα ταινία, με τίτλο: «Η Επίθεση», παραγωγής Γαλλίας, Λιβάνου, Βελγίου και Κατάρ του 2012, με εξαιρετικούς ηθοποιούς, σκηνοθεσία: Ζιαντ Ντουεϊρί και συγγραφέα: Γιασμίνα Χάντρα (Αλγερία), που λάμβανε χώρα στα κατεχόμενα και σε ισραηλινό έδαφος. Το θέμα είχε να κάνει με την Παλαιστίνια, καλλιεργημένη και μορφωμένη γυναίκα, καμικάζι που ανατινάχτηκε σε εστιατόριο σε ισραηλινό έδαφος σκοτώνοντας 17 ψυχές! Ο γιατρός άντρας της, αναλαμβάνει να βρει την άκρη και να μάθει το γιατί η συντρόφισσά του κατέληξε σε μια τέτοια ηρωική αυτοθυσία (?) ή στυγνή απανθρωπιά (?). Εκεί ξετυλίγεται το σύγχρονο δράμα των εννοιών και του περιεχομένου, τις οποίες οι δυο πλευρές και οι εκ διαμέτρου αντίθετες κοσμοαντιλήψεις τους υποστηρίζουν, η κάθε πλευρά με τα δικά της επιχειρήματα. Επιχειρήματα που διχάζουν όποιον θελήσει να σκεφτεί και να στοχαστεί με νηφάλιο τρόπο, όσο γίνεται από απόσταση χιλιομέτρων, τον ομολογούμενο ζόφο και την καταστροφή που έζησαν τα 17 θύματα και οι οικογένειές τους…
Οι διάλογοι της ταινίας καθώς και οι αντικρουόμενες απόψεις, δεν απέχουν πολύ από το να οδηγήσουν όλους μας, ειρηνιστές και τρομοκράτες, σε κατάσταση αντιπαράθεσης. Στα κατεχόμενα της Γάζας οι Παλαιστίνιοι καμικάζι αποκαλούνται «Μάρτυρες» και «εθνικοί ήρωες» και έχουν χίλιους υπαρκτούς λόγους να το υποστηρίζουν αυτό, εξάλλου, σε αυτούς τους λόγους στηρίχτηκαν οι εθνικοαπελευθερωτικές κινήσεις τους, που είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το μεγάλο κύμα ηθικής συμπαράστασης από εκατομμύρια κόσμου στις πέριξ χώρες της Μέσης Ανατολής και των γειτονικών λαών της Μεσογείου και όχι μόνο.
Η Παλαιστίνη, μια χώρα δίχως χώρα (δίχως επίσημο πολιτικό προσδιορισμό και δίχως συγκεκριμένα σύνορα), κατακτημένη, εποικισμένη, υποδουλωμένη, κατεστραμμένη, πεινασμένη, με τον μοναδικό πια στον κόσμο πέτρινο και ηλεκτροφόρο τοίχο να την περιορίζει, βουτηγμένη στη φτώχεια, έως και αφανισμένη, προσπαθεί, μετά τον πόλεμο της Αιγύπτου, να της… επιτρέψουν να ορίσει σύνορα για να στήσει τη δική της ανεξάρτητη πατρίδα. Από την άλλη μεριά, οι Ισραηλινοί θέλοντας να προστατεύσουν τη δική τους γη, επεκτείνουν δια των όπλων τα εδάφη τους και το αίμα χαράζει τη δική του τραγική πορεία, παρασύροντας τους λαούς σε διεκδικήσεις, άλλοτε παράλογες και άλλοτε «σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες»…
Προσοχή! Αυτή είναι μια απλή, απλοϊκή «ανάλυση» που σας ζητώ να μην την εκλάβετε ως σοβαρή επιχειρηματολογία, αφού είναι τοις πάσι γνωστό πως τέτοια θέματα ιστορίας, γεωγραφίας, θρησκευτικής παράδοσης, ισορροπιών, είναι πολυσύνθετη, εύθραυστη και θα μπορούσε κάποιος εύκολα να ανατρέψει τα ως άνω «επιχειρήματα», με λεπτομέρειες τις οποίες δεν κατέχω…
Όμως, το θέμα για το οποίο ήθελα να σταθώ είναι οι εκ διαμέτρου αντίθετες έννοιες του τρομοκράτη με τον ήρωα. Η ταινία αυτό ακριβώς πραγματεύεται. Τον διχασμό των ανθρώπων και των συναισθημάτων τους, ο οποίος διχασμός, ειρήσθω εν παρόδω, απασχόλησε άπαντες και στα δικά μας «τρομοκρατικά», τής Μεταπολίτευσης και μετά αν θυμάστε, έτυχαν μεγάλου, άλυτου και ατελέσφορου προβληματισμού.
Έχω βρεθεί πολλές φορές μπροστά στην ανάγκη να υποστηρίξω πως η θέα ενός αντικειμένου αλλάζει ανάλογα από τη θέση που βλέπει κανείς το αντικείμενο, αλλά και αυτό είναι γνωστό και παλαιότατο. Όμως ισχύει σε όλα τα θέματα. Ο Τραμπ είναι κατά τη γνώμη μου ό,τι πιο γελοίο και αντιαισθητικό έχουμε ζήσει τα τελευταία χρόνια, με απορρίμματα λόγου και λογικής, με αποτέλεσμα να μας φαίνεται έως και συμπαθής η Κλίντον… Ο Πολύδωρας, μπορεί να αναστάτωσε το αριστερό μου ανακλαστικό, αλλά το κοινό εκείνου που πρότεινε τη γραφική φιγούρα τού ακροδεξιού πολιτευτή για την προεδρεία τού ΕΣΡ, την… κατάπιε! Να πω για τους κυνηγούς τής άγριας πανίδας τού ζωικού βασιλείου; Εκείνοι θεωρούν φυσιολογικό το πάθος τους να σκοτώνουν πουλιά και γουρουνόπουλα. Οι υπόλοιποι, ένα τέτοιο χόμπι, το θεωρούν δολοφονία εις βάρος τής ζωικής ισορροπίας. Να τα, τα απλά παραδείγματα που μας πείθουν πως τη θέα τού αντικειμένου τη βλέπει ο καθένας από τη θέση του, την οποία δεν αλλάζει συνήθως για να μην εκληφθεί από τους άλλους ότι…αλλαξοπίστησε.
Αυτή η διπλή και πολλαπλή τοποθέτηση που ενυπάρχει και ελλοχεύει κάτω κι ανάμεσα στις λέξεις, μοιάζει εκ των πραγμάτων με λαβύρινθο. Πάρτε για παράδειγμα τις λέξεις Δημοκρατία, Ελευθερία, Αριστερά, Σοσιαλισμός, Καπιταλισμός, Φονταμενταλισμός κλπ. Πόσες ερμηνευτικές έννοιες έχουν δοθεί στην κάθε μία, πόσες απόψεις, θεωρίες και ιδεολογίες έχουν αναπτυχθεί πάνω σ’ αυτές. Ένα δαιδαλώδες εννοιολογικό μωσαϊκό που κάθε φορά, σε κάθε εποχή, σε κάθε κοινωνία, θα μας απασχολεί και θα μας προβληματίζει με τις πολλαπλές ερμηνείες τους…
Και, είναι γεγονός αναμφισβήτητο. Η ένδεια, η πείνα, η απελπισία, τα αδιέξοδα, η ιστορική διαμάχη μεταξύ Παλαιστινίων-Ισραηλινών, η κατοχή, παίζει ασφαλώς πρωτεύοντα ρόλο στη βίαιη αντίδραση εναντίων των Ισραηλινών, όπως και η… πολυπόθητη ειρηνική συμβίωση που κατά διαστήματα επικαλούνται και οι δυο πλευρές. Ο σύγχρονος εξοπλισμός τού ενός απέναντι στην ανυπαρξία στρατιωτικής δύναμης του άλλου, ορίζει την έκβαση, ειδικά όταν η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί τις πολλές φωτιές που μαίνονται σε όλο το γεωγραφικό φάσμα τού τόξου τής Μέσης Ανατολής, όπου υπάρχουν πετρέλαια και χρήσιμες ύλες προς εκμετάλλευση…
Οι πολλαπλές σημασίες των λέξεων και της πραγματικότητας ανακινούν πάντα τις εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις και τις πολλαπλασιάζουν. Μέσα σε όλες αυτές τις ποικίλες αντιλήψεις, μεγάλη σημασία παίζει και η αρχική ιδεολογική τοποθέτηση του καθενός. Με βάση αυτή την εκκίνηση θα σταθούμε, σχεδόν αναγκαστικά, με το μέρος τής προσωπικής ιδεολογίας, κάτι που είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να ξεπεράσουμε οι περισσότεροι…
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: και τι θα γίνει αδέρφια; Θα είμαστε πάντα εξαρτημένοι τελικά από την ιδεολογική μας δεξαμενή ή θα αποστασιοποιηθούμε και θα… προσπαθήσουμε να τοποθετηθούμε ψύχραιμα και νηφάλια μπροστά στα ιστορικά και αιματηρά γεγονότα; Και πώς μπορεί να γίνει αυτό; Με ποια εργαλεία σκέψης και με ποια μορφή κουλτούρας;
Η ταινία «Επίθεση», που έγινε και η αφορμή για τόσες και τέτοιες σκέψεις σε αυτό το σχολιάκι, αφήνει, όπως αντιλαμβάνεστε, αναπάντητα «γιατί;» και κενούς χώρους σκέψεων και προβληματισμών, αφού οι λέξεις, οι πράξεις, οι τραγικές εκβάσεις των γεγονότων (Παλαιστινιακό, Τζιχάντ, Συριακό, Αφγανικό, αναφλέξεις εδώ κι εκεί, Προσφυγικό) μας συνθλίβουν τόσο, ώστε να μας καθιστούν πολλές φορές αδύναμους για έναν ρεαλιστικό και γήινο λόγο, μακριά από συναισθηματισμούς και συμπαθητικές πολιτικές εξαρτήσεις.
Και αυτό είναι, ομολογουμένως, μάλλον δύσκολο να το καταφέρουμε…