*H “Αόρατος Χειρ” του Άνταμ Σμιθ
*Το “ Eπιχείρημα της Ολισθηρής Πλαγιάς”
*Οι Οικονομικοί Κύκλοι του Κορντάτιεφ
“Η επέκταση του κράτους έχει καθυστερήσει τη φυσική πρόοδο” (Άνταμ Σμιθ).
“Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ελλάδα, το φάντασμα των Φόρων”. Ίσως είναι αδόκιμη η καταφυγή σε μία εμβληματική φράση του Μαρξ από το κομμουνιστικό μανιφέστο για αρχή ενός άρθρου, αλλά αποδίδει με ακρίβεια το προεκλογικό σκηνικό που ζήσαμε στις εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου (το ζούμε και σήμερα) με κέντρο αναφοράς την ανάγκη επιβολής κάποιων φόρων τόσο στα κέρδη του κεφαλαίου όσο και στα κρυμμένα εισοδήματα των ελεύθερων επαγγελματιών, στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Εξάλλου τα κέρδη του κεφαλαίου αλλά και οι ελεύθεροι επαγγελματίες είναι πάντα μία συνήθης καταφυγή όλων εκείνων που δεν έχουν άλλες προτάσεις για την αύξηση των κρατικών εσόδων, αλλά και μία επίδειξη – εκ του ασφαλούς βέβαια – της αποφασιστικότητάς τους να συγκρουστούν με τη δύναμη των πλουσίων. Μία σύγκρουση-σκιαμαχία στο φαντασιακό κάποιων πολιτικών προς άγρα ψήφων ή προς αυτοεπιβεβαίωσή τους.
Οι συζητήσεις περί τα οικονομικά και ιδιαίτερα για την φορολόγηση κάποιων κερδών, υπερκερδών, μερισμάτων, τραπεζών, εισοδημάτων και «ων ουκ έστιν αριθμός» κυριάρχησαν κατά την προεκλογική περίοδο και θα συνεχίσουν να κυριαρχούν και μετεκλογικά στο βαθμό που θα πρέπει να ληφθούν κάποιες αποφάσεις λόγω και των οδηγιών της Ε.Ε για τα γνωστά και υποχρεωτικά πλεονάσματα. Η περίοδος χάριτος τελείωσε στο βαθμό που ο κορωνοϊός υποχώρησε. Επώνυμα και ανώνυμα κομματικά στελέχη ανταγωνίζονται για το ποιο κόμμα έχει την καλύτερη συνταγή για την φορολόγηση του Ελληνικού Πλούτου.
Ελλάς …το Ελντοράντο
Αλήθεια ζούμε ως λαός στο μυθικό Ελληνικό Ελντοράντο, όπου υπάρχει κρυμμένος χρυσός και ανεξάντλητος πλούτος και περιμένει εκείνον τον πολιτικό ή το κόμμα για να τον ανακαλύψει και να τον φορολογήσει ή και να τον διανείμει με «δικαιοσύνη» παντού; Το μακρύ χέρι του κράτους παραμονεύει και ετοιμάζεται να αφαιρέσει από τους πλούσιους ιδιοκτήτες κάτι που το ίδιο δεν παρήγαγε ως πλούτο. Η αιτιολόγηση και η δικαιολόγηση πάντα η ίδια.
“Υπάρχουν εισοδήματα και υπερκέρδη που συσσωρεύτηκαν λόγω της κρίσης” και για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομικής αναγκαιότητας θα πρέπει να φορολογηθούν και να διανεμηθούν στον «εν οικονομική δυσπραγία» Ελληνικό λαό. Υπόσχονται, δηλαδή, και προπαγανδίζουν την κοινωνική τους ευαισθησία περιβεβλημένη με τον ανάλογο ιδεολογικό μανδύα. Ο λαός μας για την συγκεκριμένη περίπτωση έχει μία σοφή φράση-παροιμία: ”Κάνει μνημόσυνα και ελεημοσύνες με ξένα κόλλυβα”.
Η “Αόρατος Χειρ”
Στο σημείο αυτό είναι λίγο δύσκολο να αποφύγεις μία αναφορά στις οικονομικές θεωρίες του Άνταμ Σμιθ, που φέτος συμπληρώνονται 300 χρόνια από τη γέννησή του (16 Ιουλίου 1723 – 17 Ιουλίου 1790). Ίσως ο Σμιθ να ένιωθε άβολα και να εκδήλωνε τον θυμό του με όσα ακούει από τα στελέχη των ελληνικών κομμάτων για την φορολόγηση του πλούτου. Κι αυτό γιατί ο Άγγλος οικονομολόγος, υπέρμαχος του οικονομικού φιλελευθερισμού, θεωρεί πως το κράτος θα πρέπει να απέχει από ενέργειες που θέτουν εμπόδια στην παραγωγή κοινωνικού πλούτου.
Στο έργο του “Ο πλούτος των εθνών” περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο παράγεται ο δημόσιος πλούτος και το ρόλο του ανταγωνισμού που ευνοεί την ευεργετική αλληλεπίδραση μεταξύ των αντιτιθέμενων συμφερόντων όλων των μελών μιας κοινωνίας. Οι μηχανισμοί, δηλαδή, της αγοράς, αν αφεθούν ελεύθεροι και χωρίς ην παρέμβαση του κράτους, μπορούν να συμβάλουν τόσο στην αύξηση του ατομικού πλούτου όσο και του κοινωνικού. Όλες αυτές οι εκτιμήσεις του είναι συμπυκνωμένες στην γνωστή θεωρία του που την ονόμασε “ Αόρατο Χέρι”.
“Το δείπνο μας δεν τον περιμένουμε από την καλοσύνη του κρεοπώλη, του ζυθοποιού ή του αρτοποιού, αλλά από το ενδιαφέρον τους για το ιδιοτελές τους συμφέρον”.
Το ζητούμενο, λοιπόν, της ελληνικής οικονομίας, όπως και κάθε οικονομίας, είναι η αύξηση του δημόσιου πλούτου και μετά η θέσπιση κανόνων και νόμων για τη δίκαιη κατανομή του στους πολίτες. Δεν μπορείς να μιλάς ή να σχεδιάζεις για φορολογία και δίκαιη κατανομή του κοινωνικού πλούτου, όταν πρώτα δεν εξασφαλίζεις τις συνθήκες για την παραγωγή και την αύξησή του. Είναι σαν να βάζεις το κάρο μπροστά από τα άλογα.
Δυστυχώς οι πολιτικοί μας και τα προγράμματά τους είναι λαλίστατα στις υποσχέσεις για φορολόγηση και διανομή του πλούτου, αλλά πολύ φειδωλά, όμως, στην εκπόνηση και προβολή των μηχανισμών για την αύξησής του. Αν στόχος μιας εθνικής οικονομίας είναι η προσέλκυση επενδυτών και κεφαλαίων, πιστεύει κανείς πως οι συνεχιζόμενοι φοροκαυγάδες συμβάλλουν σε αυτό; Ξεχνούν ό η οικονομία είναι πρωτίστως ψυχολογία και εμπιστοσύνη;
Το “Επιχείρημα της Ολισθηρής Πλαγιάς”
Ίσως οι πολιτικοί μας πριν την έκφραση της βούλησής τους για φορολόγηση των κερδών και των υπερκερδών και των μερισμάτων θα έπρεπε να είχαν θητεύσει για λίγο στο γνωστό “Θεώρημα της Ολισθηρής Πλαγιάς”. Σύμφωνα με αυτό δεν αρκεί να εξετάζουμε μόνον το αν ένα μέτρο είναι συμβατό με την ιδεολογία μας, τις αξίες μας και το πολυθρύλητο κοινωνικά δίκαιο, αλλά πρέπει να το αξιολογούμε και σύμφωνα τις πιθανές μελλοντικές του συνέπειες στο όλον σώμα της οικονομίας και της κοινωνίας.
Αν, δηλαδή, μία κοινωνικά δίκαιη και ηθικά επιβεβλημένη φορολογία των κερδών κατορθώσει να ανακουφίσει τα αδύνατα οικονομικά στρώματα, αλλά από την άλλη πλευρά, αποδυναμώσει και αποδιοργανώσει τους μηχανισμούς παραγωγής και αύξησης του δημόσιου πλούτου, όπως διατυπώθηκαν στη γνωστή θεωρία περί “Αοράτου Χειρός”, προς τι η σκοπιμότητά της; Εξάλλου, σύμφωνα και με τον Στιούαρτ Μιλ μία πράξη θεωρείται ηθική στο βαθμό που ”επιφέρει το μέγιστο δυνατό καλό στον μέγιστο δυνατό αριθμό ανθρώπων”.
Οι Οικονομικοί Κύκλοι του Κοντράτιεφ
Ωστόσο, δεν θα ήταν παράταιρο και μία ανάγνωση των γνωστών οικονομικών κύκλων του Ρώσου Κοντράτιεφ με σκοπό τη σαφή γνώση των διεθνών οικονομικών συγκυριών. Κι αυτό γιατί η ελληνική οικονομία επηρεάζεται δραστικά από τον διεθνή παράγοντα, τόσο σε επίπεδο πρώτων υλών όσο και σε επίπεδο κεφαλαίων.
Ο Ρώσος οικονομολόγος σε μια απάντησή του στον σοβιετικό ηγέτη, Ιωσήφ Στάλιν, που του ζήτησε επιμόνως να του προσδιορίσει τον θάνατο του καπιταλισμού φέρεται να του είπε:
“Σύντροφε, Στάλιν, ο Καπιταλισμός θα περνάει Κρίσεις αλλά μέσα από αυτές θα ανανεώνεται και… δεν θα πεθάνει ποτέ!”.
Είναι αδήριτη ανάγκη Κόμματα και Πολίτες αυτής της χώρας να γνωρίζουν σε ποια “οικονομική εποχή, σύμφωνα με τον Κοντράτιεφ, βρίσκεται ο σύγχρονος κόσμος και φυσικά η Ελλάδα.
Διάγουμε την ωραία εποχή της Άνοιξης (πληθωριστική αύξηση), το θερμό Kαλοκαίρι (στασιμοπληθωρισμός, μικρή ύφεση), το ήπιο Φθινόπωρο (Αντιπληθωριστική αύξηση, κορύφωση) ή τον βαρύ Χειμώνα (μεγάλη ύφεση);
Μπορεί το τέλος της ζωής του Κοντράτιεφ (θάνατος στα Γκουλάγκ) να μην ήταν συμβατό με το έργο του που εμπλούτισε την οικονομική σκέψη όλων των εποχών, ωστόσο είναι υποχρέωση όλων όσων εκφράζουν δημόσιο λόγο να γνωρίζουν τα διεθνή οικονομικά δεδομένα που τα χαρακτηρίζει η έντονη ρευστότητα και η αβεβαιότητα.
Η πανδημία, οι οικολογικές καταστροφές, οι πόλεμοι, η πολυπολικότητα του σύγχρονου κόσμου και οι αλληλεξαρτήσεις επηρεάζουν βαθύτατα κάθε οικονομικό προγραμματισμό των εθνικών κρατών. Αν αυτό συνιστά μία πραγματικότητα και γνωρίζοντας τις πρωτεϊκές μεταμορφώσεις του καπιταλισμού, τότε ποιος μπορεί να μιλά για αύξηση της φορολόγησης, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις τυχόν παρενέργειες;
Μπορούμε ακόμη να ζούμε στην μακαριότητα μιας “τελεολογίας” περί εξασφαλισμένης και συνεχούς προόδου και μιας αυταπάτης για “οικονομική χειραφέτηση” από εξωγενείς παράγοντες;
Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ το είχε επισημάνει από παλιά:
“Κάποιοι βλέπουν τον ιδιωτικό τομέα σαν μια σαρκοβόρα τίγρη που πρέπει να τη σκοτώσουμε. Άλλοι τον βλέπουν σαν μία αγελάδα που μπορούμε να αρμέξουμε. Δυστυχώς είναι λίγοι αυτοί που τον βλέπουν σαν ένα γερό άλογο που τραβάει ένα σαραβαλιασμένο κάρο”.
Οι δικοί μας πολιτικοί σε ποιους ανήκουν;
*Αναγκαία Σημείωση: Οι παραπάνω σκέψεις και οι τυχόν ενστάσεις για την γενικευμένη Φορολαγνεία των ημερών μας δεν μπορούν να αποκρύψουν και την θλιβερή πραγματικότητα της φοροδιαφυγής, που καιρό τώρα έχει μπει στο μάτι-έλεγχο των ευρωπαϊκών θεσμών. Υπάρχει στην Ελλάδα Πλούτος ή μόνο Πλούσιοι; Ποιος μπορεί και υποχρεούται να μάς εξηγήσει την αλήθεια του παρακάτω πίνακα;
Αν όλα τα παραπάνω διευκρινιστούν και απαντηθούν με επιχειρήματα τότε μπορούμε ως πολιτικό σύστημα να μιλάμε για κοινωνική δικαιοσύνη και για ισότητα απέναντι στο Νόμο, όπως ορίζει και το Σύνταγμά μας:
“Οι Έλληνες Πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους”.
Διαφορετικά είμαστε υποχρεωμένοι να αποδεχτούμε το κύρος της θέσης του Άνταμ Σμιθ:
“Έλεος για τον ένοχο είναι σκληρότητα για τον αθώο”.
*Κάποιοι θεωρούν την προτεινόμενη φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών ως κεφαλικό φόρο και κάποιοι άλλοι ως την ελάχιστη οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη.
* Απορία Ψάλτου… Βηξ: Κι ενώ το ελληνικό χρέος ξεπέρασε τα 4000 δισ μία «ηχηρά σιωπή» επικρατεί περί αυτού. Κάποιες φωνές που ακούγονται χάνονται στις υποσχέσεις πως θα υπάρξει βελτίωση και δεν θα χρειαστεί ένa νέο haircut.Οι ειδικοί με λογιστικά τρικ θεωρούν πως η ελληνική οικονομία βρίσκεται στον «ενάρετο κύκλο» και δεν θα γνωρίσει την εμπειρία του «επάρατου κύκλου».