Οι εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ/ΑΤΕΙ ολοκληρώθηκαν. Όπως πάντα, με υποδειγματική συνεργασία των υπουργείων Παιδείας, Εσωτερικών, Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας και Άμυνας.
Φαίνεται κάπως υπερβολική τόσο ευρεία κινητοποίηση, τέσσερα εμπλεκόμενα υπουργεία, τόσες μη εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Δεν είναι όμως! Γιατί η κινητοποίηση και η προσπάθεια ενός κράτους να διασφαλίσει ένα αξιοκρατικό σύστημα επιλογής υποψηφίων στα ΑΕΙ είναι ευθέως ανάλογη της πελατοκρατίας που το χαρακτηρίζει.
Για τις ιατρικές σπουδές στην Οξφόρδη βασικό κριτήριο αξιολόγησης είναι το BMAT (BioMedical Admissions Test). Η μέση βαθμολογία εκείνων που εισάγονται είναι 64/100 (εδώ). Με τα δικά μας μέτρα και σταθμά, αυτό αντιστοιχεί σε 12,8 στα 20. Δεν είναι βάση το 12,8/20, είναι η μέση επίδοση των επιτυχόντων στην Ιατρική της Οξφόρδης.
Στην Ιατρική Αθηνών, συνήθως, η βάση εισαγωγής κυμαίνεται άνω των 19/20 και υψηλότερα η μέση βαθμολογία. Σταδιακά και συναινετικά έχει εμπεδωθεί ένας απόλυτα παράλογος και αντιπαραγωγικός πληθωρισμός βαθμών. Χιλιάδες αριστούχοι αποφοιτούν ετησίως από τα ελληνικά Λύκεια. Δεν αμφισβητώ την εργατικότητα ή την ευφυΐα των παιδιών αλλά τα κριτήρια της αριστείας.
Στις σχολές υψηλής ζήτησης επιλέγουμε τους πιο άξιους (τους πιο εργατικούς, μεθοδικούς, συνεπείς, συγκροτημένους). Αλλά από νωρίς, μέσω της διαδικασίας επιλογής, τους διδάσκουμε ότι ο τύπος (η διατύπωση του βιβλίου) υπερτερεί της ουσίας (της γνώσης). Προετοιμάζουμε τα καλύτερα μυαλά της χώρας όχι για να αναλαμβάνουν ευθύνες δράσης και δημιουργίας αλλά για να αποφεύγουν την ευθύνη μέσω της αδράνειας και του μιμητισμού. Ένας έξυπνος και μορφωμένος άνθρωπος μπορεί πάντα να ανακαλύψει το τυπικό κώλυμα που θα τον διευκολύνει να μη βάλει την υπογραφή του. Κανείς δεν κατηγορείται επειδή απέφυγε νομότυπα μια υπογραφή, μια ανάληψη ευθύνης. Στην κοινωνία μας, στην οικονομία μας, στη γραφειοκρατία μας, αυτή η τακτική συνιστά συνταγή ατομικής επιτυχίας και συλλογικής χρεοκοπίας.
Οι μύθοι μιας κοινωνίας
Η πόλη του Leiden φιλοξενεί το παλαιότερο Πανεπιστήμιο της Ολλανδίας. Η παράδοση λέει πως οι πολίτες του Leiden ρωτήθηκαν τι ανταμοιβή θέλουν για την ηρωική συμμετοχή τους στην επανάσταση κατά των Ισπανών. Και μεταξύ της ίδρυσης Πανεπιστημίου ή φοροαπαλλαγών (Wikipedia εδώ), οι κάτοικοι του Leiden επέλεξαν το πρώτο. Μύθος; Ίσως, αλλά οι μύθοι μιας κοινωνίας σηματοδοτούν και την εξέλιξή της.
Τη δεκαετία του ‘80, οι μύθοι που απηχούσαν τη νοοτροπία του φοιτητικού κινήματος συνοψίζονταν σε τρία ΝΑΙ και τρία ΟΧΙ: ΝΑΙ στη συνδιοίκηση των πανεπιστημίων, στους αιώνιους φοιτητές και στο πανεπιστημιακό άσυλο, ΟΧΙ σε ιδιωτικά πανεπιστήμια, στην εντατικοποίηση των σπουδών και στη σύνδεση εκπαίδευσης-παραγωγής.
Αυτά τα συνθήματα, και οι νοοτροπίες που εκφράζουν, σχετίζονται και συμβολικά με την πορεία προς τη χρεοκοπία. Όχι επειδή κυριαρχούσαν το 1980 αλλά επειδή παρέμειναν αδιαπραγμάτευτα σχεδόν μέχρι σήμερα. Επειδή παραμείναμε καθηλωμένοι στο 1980, ενώ ο κόσμος έτρεχε και η τεχνολογία άλλαξε τον τρόπο που υπάρχουμε, επικοινωνούμε, δημιουργούμε και μαθαίνουμε. Επειδή μείναμε στην εποχή του κάρβουνου και του λιγνίτη και θεωρούμε ακόμη εργαλείο προόδου το «ρωμαλέο» φοιτητικό κίνημα της νιότης μας…
- Όχι στην εντατικοποίηση των σπουδών
Το μοντέλο των «χαλαρών σπουδών» που υπερασπίστηκε σθεναρά το φοιτητικό κίνημα αποτελεί συνταγή ανταγωνιστικής υστέρησης, ειδικά όταν οι άλλοι, οι ανταγωνιστές μας τρέχουν…
Δεν είναι εύκολο να μετρηθεί πόσο συνέβαλε αυτή η νοοτροπία στη χρεοκοπία του παραγωγικού μοντέλου και στο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Το πρόσημο όμως είναι δεδομένο. Όταν το δυναμικό κομμάτι μιας κοινωνίας έχει όραμα και στόχο τη χαλαρότητα, η κοινωνία είναι καταδικασμένη να μείνει πίσω.
- Όχι στη σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή
Τριτοβάθμια εκπαίδευση και έρευνα συνιστούν πολύτιμους πόρους της οικονομίας. Όχι όμως στην Ελλάδα. Εδώ ήταν ταμπού επί δεκαετίες η σύνδεση έρευνας/εκπαίδευσης με την παραγωγή. Η συρρίκνωση του παραγωγικού ιστού μπορεί να ιδωθεί και ως θρίαμβος ενός «ρωμαλέου» φοιτητικού κινήματος. Διότι, αν δεν έχεις παραγωγή, δεν κινδυνεύεις από τη «νεοφιλελεύθερη» σύνδεσή της με την εκπαίδευση, δεν κινδυνεύεις από την καπιταλιστική εμπορευματοποίηση των σπουδών .
Πόσο ευθύνεται για τη δημιουργία άνεργων πτυχιούχων η πλήρης απουσία σύνδεσης Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και παραγωγής δεν είναι εύκολο να μετρηθεί. Αλλά κι εδώ το πρόσημο είναι δεδομένο. Όσο μικρότερη η σύνδεση, τόσο μεγαλύτερη η ανεργία.
Σύμφωνα με μελέτη της Endeavor Greece (εδώ) το 77% των εργοδοτών δυσκολεύεται να βρει το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό.
Σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια του Kariera.gr (εδώ), παρά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι ελληνικές επιχειρήσεις, ειδικότερα της Πληροφορικής, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον εντοπισμό εργαζομένων με τις κατάλληλες δεξιότητες.
Σύμφωνα με τον κ. Α. Δρυμιώτη (εδώ) οι πολωνοί επιστήμονες Πληροφορικής που εργάζονται στη Μεγάλη Βρετανία είναι 16 φορές περισσότεροι από τους έλληνες επιστήμονες Πληροφορικής που εργάζονται στην Ελλάδα. (Η Πολωνία έχει τετραπλάσιο πληθυσμό από την Ελλάδα.)
Σύμφωνα με τη Διεθνή Τυποποιημένη Ταξινόμηση της Εκπαίδευσης (ISCED) και την ΕΛΣΤΑΤ (εδώ ISC1), στην Ελλάδα του 2016, σε κάθε δύο εγγεγραμμένους φοιτητές σε τμήματα Επιστήμης Υπολογιστών ελληνικών ΑΕΙ αντιστοιχεί ένας εγγεγραμμένος φοιτητής σε τμήματα Θεολογίας (Πίνακας Ι). Η αναλογία 2:1 αντιστοιχεί στους εγγεγραμμένους στα κανονικά 8 εξάμηνα σπουδών. Αν συμπεριλάβουμε και τους εγγεγραμμένους σε παλαιότερα έτη, τότε, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, περισσότεροι νέοι και νέες σπουδάζουν Θεολογία παρά Πληροφορική. Κι αυτό ακούγεται σαν… σατανικό εθνικό σχέδιο περιορισμού του brain drain.
- Όχι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια!
Επί δεκαετίες, ήταν το ιερό δισκοπότηρο του φοιτητικού κινήματος. Κι ας έφευγαν κατά χιλιάδες για σπουδές σε Ιταλία, Ρουμανία, Αγγλία, Γαλλία και αλλού. Για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια μπορεί ακόμα να διαφωνούμε. Σίγουρα όμως συμφωνούμε όλοι στα ακόλουθα:
- Η χώρα διαχρονικά διέθετε πλεόνασμα ακαδημαϊκού και επιστημονικού προσωπικού υψηλού κύρους.
- Η έρευνα και η διδασκαλία στα ΑΕΙ είναι δραστηριότητα υψηλής κατάρτισης και εξειδίκευσης.
Όταν λοιπόν μια χώρα διαθέτει υπερεπάρκεια ανθρώπινων πόρων αλλά επιλέγει, ιδία βουλήσει, να εξάγει α) θέσεις εργασίας ακαδημαϊκών και ερευνητών, άρα ανθρώπινο δυναμικό υψηλών προσόντων και δεξιοτήτων και β) φοιτητές, άρα και φοιτητικό συνάλλαγμα, τότε η χώρα αυτή επιλέγει να ζει με εμπορικά ελλείμματα, με οικονομία χαμηλής εξειδίκευσης, χαμηλής καινοτομίας, χαμηλής προστιθέμενης αξίας.
Το πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ διαθέτει ένα αγγλόφωνο πρόγραμμα σπουδών Ιατρικής, το οποίο μετά το 4ο έτος το πρόγραμμα γίνεται στην ολλανδική γλώσσα. Η στρατηγική κράτους και πανεπιστημίου είναι εμφανής: επειδή τα ολλανδικά δεν είναι πολύ διαδεδομένη γλώσσα, απευθύνεται σε ευρύτερο κοινό προσφέροντας ευκαιρίες σε αγγλόφωνους υποψηφίους φοιτητές, δίνοντας τους τρία χρόνια να μάθουν Ολλανδικά. Και τελειώνοντας τις σπουδές τους, είναι έτοιμοι να αφομοιωθούν στο σύστημα υγείας που τους εκπαίδευσε. Το κράτος δεν ξοδεύει πολύτιμους πόρους εκπαιδεύοντας γιατρούς που θα εγκαταλείψουν τη χώρα.
Αυτά στην Ολλανδία του Γερούν, όπου έχουν ευρώ-πλεονάσματα, όπου υπερηφανεύονται ότι διαθέτουν τα περισσότερα αγγλόφωνα προγράμματα εκπαίδευσης μη αγγλόφωνης χώρας. Εδώ, στη χώρα του Γιάνη, έχουμε πλεόνασμα αξιοπρέπειας, διώχνουμε τα ταλέντα μας και το 2017 ακυρώσαμε την ίδρυση του 1ου αγγλόφωνου τμήματος Κλασικών Σπουδών για λόγους… τρέχα – γύρευε!!!
- Πανεπιστημιακό άσυλο
Η αντιακαδημαϊκή και αντικοινωνική αξιοποίηση του πανεπιστημιακού ασύλου είναι αποδεδειγμένη τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Ειδικά στο Πολυτεχνείο, το Χημείο, τη Νομική Αθηνών. Πολύμηνες καταλήψεις κτηρίων, πετροπόλεμος και παρασκευαστήρια μολότοφ, καταστροφές εργαστηρίων και υποδομών, διακίνηση ναρκωτικών ακόμη και βιασμοί καταγγέλθηκαν. Αλλά το άσυλο ήταν αδιαπραγμάτευτο και άνευ όρων. Επιλέξαμε να αγνοήσαμε τη νέα πραγματικότητα που δημιουργούσε η ανομία, η ατιμωρησία, η επιβάρυνση των φορολογουμένων, η περιοδική κατάλυση κάθε έννοιας δικαίου εντός του πανεπιστημίου, για να μην αναθεωρήσουμε, να μην εκσυγχρονίσουμε ό,τι θεωρούσαμε προοδευτικό το 1970.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα (εδώ και εδώ) η Ελλάδα καταλαμβάνει την 36η θέση σε όρους εισοδημάτων (κατά κεφαλήν ΑΕΠ $18.007), την 61η θέση στην ευχέρεια του επιχειρείν και την 133η στην απονομή δικαιοσύνης.
Στην ίδια λίστα κατάταξης της Παγκόσμιας Τράπεζας, η χώρα που βρίσκεται στην 61η θέση βάσει του κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι η Ρωσία ($9.325) και η χώρα που βρίσκεται στην 133η θέση είναι τα Νησιά του Σολομώντα ($1.935).
Δηλαδή σε όρους απονομής της δικαιοσύνης η Ελλάδα βρίσκεται στα επίπεδα των Νήσων Σολομώντα τα οποία έχουν το 1/10 του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας.
Η ποιοτική και γρήγορη απονομή δικαιοσύνης είναι παράγοντας ανάπτυξης. Η κατάσταση της ελληνικής δικαιοσύνης είναι σταθερά ένας από τους δείκτες που κρατούν τη χώρα καθηλωμένη στην ουρά των διεθνών κατατάξεων ανταγωνιστικότητας. Συχνά δε οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης είναι τόσο μεγάλες που συνιστούν μακροχρόνια αναστολή του κράτους δικαίου. Όπως συνέβη και στα πανεπιστήμια. Ο αγώνας για την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών εκφυλίστηκε και το «πανεπιστημιακό άσυλο» έφτασε σήμερα να σημαίνει προστασία της ανομίας και θεσμική κατοχύρωση της ασυδοσίας και της ατιμωρησίας.
- Αιώνιοι φοιτητές
Κανείς, ποτέ και για κανένα λόγο να μη χάνει τη φοιτητική ιδιότητα. Είναι ανθρώπινο δικαίωμα, όχι η πρόσβαση στη γνώση αλλά η φοιτητική ιδιότητα!
Το ίδιο ισχύει και για την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου: κανείς, ποτέ και για κανένα λόγο δεν πρέπει να τη χάνει!
- Συνδιοίκηση των Πανεπιστημίων
Αν το να συνδιοικεί το φοιτητικό κίνημα τα πανεπιστήμια είναι δείγμα προόδου και δημοκρατίας, γιατί να μην συμμετέχει και το εργατικό κίνημα, μέσω των συνδικαλιστών του, στη διοίκηση των ΔΕΚΟ, των τραπεζών, στη δημόσια διοίκηση; Γιατί να μη συνδιοικεί τους δήμους η ΠΟΕ-ΟΤΑ και τα σχολεία η ΟΛΜΕ;
Μήπως σας φαίνεται παράλογος και αντιπαραγωγικός ο τρόπος λειτουργίας της ΔΕΗ; Ότι η ΔΕΗ δεν μπορεί να μεταθέσει τους υπαλλήλους της από μονάδες που έκλεισαν και ορυχεία που κατέρρευσαν σε άλλες παραγωγικές μονάδες (εδώ); Τα ελληνικά Πανεπιστήμια δουλεύουν 40 χρόνια μ΄ αυτό το μοντέλο.
Κι αν είναι φυσιολογικό να εκδίδει δικά της αποτελέσματα κάθε φοιτητική παράταξη -δεκαετίες τώρα δεν συμφωνούν στα νούμερα- γιατί να μην εκδίδει τα δικά του στοιχεία κάθε φορέας;
Πόσες φορές συντάσσεται χωριστό πόρισμα από κάθε κοινοβουλευτική ομάδα στις επιτροπές της Βουλής; Πόσες φορές θα δικαστεί ο Γεωργίου;
Ο εκδημοκρατισμός της αριθμητικής ξεκίνησε από τα Πανεπιστήμια και διαχύθηκε στην κοινωνία. Αλλά μια χώρα, όπου οι αριθμοί είναι «σχετικοί» και τα στοιχεία ανάλογα με το κόμμα και την άποψή σου, είναι χώρα που δεν μετρά. Και μια χώρα που δεν μετρά, δεν μπορεί να έχει βιώσιμο Ασφαλιστικό σύστημα.
Τέλος εποχής
Στις αρχές της Μεταπολίτευσης το φοιτητικό κίνημα έδειχνε το δρόμο του εκσυγχρονισμού. Στη συνέχεια όμως, έδειχνε ένα δρόμο υστέρησης και υπανάπτυξης. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα, το δυναμικό και εξωστρεφές τμήμα της κοινωνίας παρέμεινε εστιασμένο στα ιδεολογήματα της δεκαετίας του ΄70.
Χρειάστηκαν 30 χρόνια για να επεξεργαστεί το πολιτικό σύστημα ένα νόμο (Διαμαντοπούλου) που γύριζε την πλάτη στο 1970 και αντίκριζε το μέλλον των πανεπιστημίων με στοχοθεσία, άποψη, εξωστρέφεια, αυτοπεποίθηση και αναπτυξιακό όραμα. Αλλά καταργείται.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου χρειάστηκε λίγους μήνες για να καταργήσει τα Πρότυπα. Οι «εκσυγχρονιστές» χρειάστηκαν 30 χρόνια και δύο Μνημόνια για να επαναφέρουν το θεσμό των Προτύπων. Και ο ΣΥΡΙΖΑ λιγότερο από μια εβδομάδα για να τα ξανακαταργήσει.
Οι «παλιοί» ελέγχονται για την υστέρηση, γιατί άργησαν μερικές δεκαετίες να φέρουν ένα «νόμο Διαμαντοπούλου». Οι «νέοι» του πολιτικού μας συστήματος θέλουν να γυρίσουμε πάλι πίσω στο 1970, στο σιδηρόδρομο με το κάρβουνο.
Η κατάσταση της Παιδείας πριν από το ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν ανθηρή, κάθε άλλο! Η ανάγκη για αλλαγές και βελτίωση, η μεταρρύθμιση ήταν και είναι δεδομένη. Δείτε όμως πού δείχνει τώρα το βέλος, πώς εννοεί ο ΣΥΡΙΖΑ την πρόοδο. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα βρίσκει ολοένα και χαμηλότερο σημείο ισορροπίας.
Οι κυβερνητικοί χειρισμοί στην οικονομία τα τελευταία δυόμισι χρόνια είναι καταστροφικοί. Πολλοί συμπολίτες μας δυσκολεύονται να διακρίνουν τις κυβερνητικές ευθύνες από τις δυσάρεστες πολιτικές των μνημονίων και τις λανθασμένες πολιτικές που προηγήθηκαν των μνημονίων. Τους προτείνω να δουν τα πεπραγμένα της κυβέρνησης στην παιδεία. Ίσως έτσι να καταλάβουν πιο εύκολα το μέγεθος της οπισθοχώρησης, τη λάθος πορεία, το ανερμάτιστο των εφαρμοζόμενων πολιτικών.
Το μοντέλο ανάπτυξης, η εξωστρέφεια και η αυτοπεποίθηση μιας χώρας αντικατοπτρίζεται στην εικόνα των Πανεπιστημίων της. Το δικό μας χρεοκόπησε, πεθαίνει. Και ίσως δεν είναι τυχαίο πως την εξόδιο ακολουθία επιμελούνται οι αιώνιοι φοιτητές και οι αγαπημένοι τους καθηγητές.