.
«Γι? αυτό και υποστηρίζω ότι οποιαδήποτε μεταρρύθμιση του διεθνούς οικονομικού συστήματος πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το τρίλημμα. Αν θέλουμε περισσότερο την παγκοσμιοποίηση, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε είτε μέρος της δημοκρατίας είτε μέρος της εθνικής κυριαρχίας. Προσποιούμενοι ότι μπορούμε να έχουμε και τα τρία μαζί οδηγούμεθα σε ασταθές πεδίο».
.
Dani Rodrik
.
Σε πρόσφατο άρθρο της η καθηγήτρια Αντιγόνη Λυμπεράκη έγραψε σχετικά με το τρίλημμα της παγκοσμιοποίησης στο οποίο αναφέρεται ο καθηγητής του Χάρβαρντ, Ντάνι Ρόντρικ. Η κυρία Λυμπεράκη επισημαίνει τη διαφορά αντιμετώπισης της κρίσης στην Ελλάδα σε σχέση με την Αργεντινή και την εστιάζει στο ότι η Ελλάδα βρέθηκε κάτω από την προστατευτική ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στην ουσία η διαφορά μας από την Αργεντινή είναι ότι έχουμε εκχωρήσει τμήμα της εθνικής μας κυριαρχίας σε ένα υπερεθνικό όργανο, την ΕΕ, και υπό αυτήν την έννοια ανταποκριθήκαμε καλύτερα στα κριτήρια του τριλήμματος. Το οποίο με λίγα λόγια διδάσκει ότι παγκοσμιοποίηση, δημοκρατία και εθνική κυριαρχία δεν μπορεί να συνυπάρχουν και τα τρία μαζί.
.
Ο Ρόντρικ στο βιβλίο του «Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης» εξετάζει τα οικονομικά και ιστορικά στοιχεία των τριών κρίσεων της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Οι δύο προηγούμενες κρίσεις (1895, 1929) οδήγησαν σε παγκόσμιους πολέμους. Η τρίτη κρίση θεωρεί ότι είναι αυτή που άρχισε το 2007 με τα στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ και συνεχίστηκε με την κρίση χρέους στην ευρωζώνη. Το βιβλίο τελειώνει με μια νότα αισιοδοξίας για το μέλλον. Θεωρεί ότι η κρίση μπορεί να αποφευχθεί, εάν η παγκόσμια κοινότητα εφαρμόσει κοινούς κανόνες στις αγορές, ώστε να ελεγχθούν τα στοιχεία που προκαλούν συστημικές ανισορροπίες.
.
Ενας άλλος καθηγητής, ο Φίλιπ Ζέλικοφ του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, διαβάζει τις κρίσεις της παγκοσμιοποίησης και στις κοινωνίες πριν από τον καπιταλισμό. Από το 1760. Και αυτός θεωρεί ότι το τρίλημμα είναι υπαρκτό. Για τη σύγχρονη εποχή προσφεύγει στο παράδειγμα της Κίνας, όπου η δημοκρατία απουσιάζει. Στο ερώτημα τι θα συμβεί από εδώ και πέρα με την κρίση, απαντά με ειλικρίνεια ότι δεν γνωρίζει. Σίγουρα όμως η παγκόσμια κρίση του 2007 αποφεύχθηκε στο μέτρο που οι κεντρικές τράπεζες συνεργάστηκαν στενά για την αντιμετώπισή της, σε αντίθεση με την κρίση του 1929-33, όταν κάθε κράτος έκλεισε πανικόβλητο τα σύνορα και τη συνεργασία με τις άλλες χώρες.
.
Τέλος, ο Πασκάλ Λαμί, πρώην γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, αποδίδει το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης στη συνθήκη της Βεστφαλίας του 1648, η οποία μετά τον 30ετή πόλεμο ανέδειξε κυρίαρχα τα εθνικά κράτη. Πέρυσι διατύπωσε την άποψη ότι η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να ελεγχθεί, γιατί οι αγορές λειτουργούν με όρους παγκοσμιότητας, αλλά δεν υπάρχουν παγκόσμιοι κανόνες για τη λειτουργία τους. Με εξαίρεση ορισμένους τομείς και την υβριδική δομή της ΕΕ, η παγκόσμια διακυβέρνηση, απαραίτητη για τη ρύθμιση των αγορών, εμποδίζεται από την ψυχολογία της «Βεστφαλίας», στο μέτρο που οι λαοί δεν επιθυμούν εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας και δεν μπορούν να ταυτιστούν με υπερεθνικές οντότητες.
.
Ολες οι απόψεις που αναφέραμε έχουν έναν κοινό παρονομαστή. Η παγκοσμιοποίηση είναι ένα σύστημα που παράγει πλούτο και ταυτόχρονα κρίσεις (η άλλη εκδοχή είναι το κλείσιμο των συνόρων και η στασιμότητα, όπως συνέβη με την Ασία για κάποιους αιώνες). Μετά τις ευρωεκλογές, έγινε φανερό ότι η κρίση έχει οδηγήσει πολλούς στην επιλογή της λιγότερης παγκοσμιοποίησης, της επαναφοράς της εθνικής κυριαρχίας τους που έχει εκχωρηθεί στην Ενωση. Στο τρίλημμα λοιπόν προστίθεται και το δίλημμα: ναι ή όχι στα ανοιχτά για το εμπόριο σύνορα;
.
Ο ένας πόλος ισχύος του κόσμου μας, η Ανατολή, απαντά στο ερώτημα με τις προωθούμενες εμπορικές συμφωνίες: της Ρωσίας με την Κίνα και με την τελωνειακή ένωση – της Ρωσίας πάλι – με πρώην κράτη της Σοβιετικής Ενωσης, με στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς.
.
Ο άλλος πόλος, η Δύση, με την άρση τελωνειακών δασμών και τεχνικών εμποδίων για ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Εδώ και ένα χρόνο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ τη Διατλαντική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP). Οι διαπραγματεύσεις είναι ακόμη σε τεχνικό επίπεδο και οι πληροφορίες σχετικά λιγοστές. Ωστόσο έχουν ήδη αρχίσει οι συζητήσεις για τα υπέρ και τα κατά της συμφωνίας.
.
Τα αποτελέσματα των πρόσφατων ευρωεκλογών από τη μια και η προχθεσινή απειλή των μεγάλων αμερικανικών τραπεζών να εγκαταλείψουν το Σίτι εάν η Αγγλία εγκαταλείψει την ΕΕ, είναι σημάδια της έντασης που θα προκαλέσουν επιλογές, οι οποίες ενισχύουν ή αντιτίθενται στην παγκοσμιοποίηση.
.