Οι βουλευτικές εκλογές που διεξάγονται στην Ισπανία την 23/7/2023 έχουν πολύ μεγάλη σημασία όχι μόνο για την ίδια την χώρα αλλά και συνολικά για την Ευρώπη. Οι εκλογές αυτές προκηρύχθηκαν πρόωρα από τον πρωθυπουργό Σάντσεζ, ως συνέπεια της βαριάς ήττας που υπέστη το PSOE (Σοσιαλιστές) στις προσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές. Η χώρα την τελευταία τετραετία κυβερνάται από τον συνασπισμό PSOE-UNIDOS PODEMOS (Αριστερά). Όπως ακριβώς συνέβη και στην Πορτογαλία, όπου η χώρα κυβερνήθηκε κατά τα έτη 2015-2023 από έναν ευρύ συνασπισμό κομμάτων που περιελάμβανε τους Σοσιαλιστές(PSP), τον Συνασπισμό της Αριστερας (BE) και τους Κομμουνιστές (PCP). Έτσι η ιβηρική χερσόνησος από το 2015 μπήκε στον αστερισμό των αριστερών κυβερνήσεων, αρχικά στην Πορτογαλία και από το 2019 και στην Ισπανία.
Οι πολιτικές εξελίξεις στην ιβηρική χερσόνησο πάντα συγκινούσαν ένα τμήμα του ελληνικού κοινού. Η πορτογαλική "επανάσταση των γαρυφάλλων" τον Απρίλιο του 1974 έδωσε ελπίδες στους γείτονες Ισπανούς δημοκράτες αλλά και στους Έλληνες ομοϊδεάτες τους, ότι καμία δικτατορία δεν είναι αιώνια. Αυτή η ελπίδα δεν διαψεύστηκε: Την 23/7/74, η δικτατορία έπεσε στην Ελλάδα, ενώ το 1975 κατέρρευσε, μετά τον θάνατο του στρατηγού Φ.Φράνκο και η ισπανική δικτατορία. Την ιδια χρονιά (1975) εκδίδεται ένα πάρα πολύ σημαντικό έργο του Ν.Πουλαντζά, "Ελλάδα,Ισπανία Πορτογαλία.Η κρίση των δικτατοριώ.". Σε αυτό το έργο, το οποίο γράφεται στην κυριολεξία εν θερμώ (καθώς οι εξελίξεις τρέχουν και πολλά πράγματα και στις 3 χώρες δεν έχουν ακόμα αποκρυσταλλωθεί) ο κορυφαίος Έλληνας διανοητής προβαίνει σε μια συγκριτική μελέτη της μετάβασης των χωρών αυτών από την δικτατορία στην δημοκρατία και εξετάζει τους λόγους για τους οποίους συνέβη αυτό, σχεδόν ταυτόχρονα και στις 3 χώρες. Παράλληλα, αναλύοντας την φύση των 3 δικτατορικών καθεστώτων (τα οποία έχουν πολλές ομοιότητες αλλά και διάφορες μεταξύ τους), καταληγει στο συμπέρασμα ότι εκείνα δεν ήταν φασιστικά, αλλά κράτη έκτακτης αναγκης. Αυτή η θέση του Πουλαντζά έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τις κατεστημένες θέσεις της τότε Αριστεράς, περί "φασιστικής φύσης" των προαναφερθεισών δικτατοριων: "Κάθε δικτατορία δεν είναι φασισμός", μοιάζει να μας λέει ο Πουλαντζάς. Προπομπός αυτού του έργου ήταν η επίσης πολύ σημαντική του μελέτη "Φασισμός και Δικτατορία". Κατά κάποιον τρόπο, το έργο "Φασισμός και Δικτατορία" προϊδέαζε τον αναγνώστη για την "Κρίση των δικτατοριών", η έκδοση της οποίας προκάλεσε σοβαρότατες συζητήσεις στους κόλπους της ελληνικής αλλά και ευρύτερα της ευρωπαϊκής αριστεράς.
Μια επίσης πολύ σημαντική μελετη για τα πολιτικά συστήματα των χωρών της ιβηρικής χερσονήσου που εκδόθηκε στην Ελλάδα ήταν αυτή του καθηγητή Σ.Πεσμαζόγλου: "Βίοι παράλληλοι στον ευρωπαικο Νότο.Οι πολιτικές δυνάμεις στην Πορτογαλία και την Ισπανία και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση" (Παρατηρητής,1986). Ο Πεσμαζόγλου ενόψει της επικείμενης ένταξης (1986) των χωρών της ιβηρικής χερσονήσου στην τότε ΕΟΚ, αναλύει σε βάθος τα πολιτικά συστήματα των δύο αυτών χωρών.
Η ελληνική ανανεωτική αριστερά στα πρώτα κρίσιμα μεταπολιτευτικά χρόνια του '70 ήρθε σε επαφή με το ευρωκομμουνιστικό εγχείρημα, το οποίο βρισκόταν σε άμεση συνάφεια με τις θεωρίες του Πουλαντζά. Κάτω από αυτό το πρίσμα πρέπει να επισημάνουμε την επίσκεψη του ΓΓ ΚΕ του ΚΚ Ισπανίας (PCE) Σ.Καρίγιο, το 1975 στην Ελλάδα κι ενώ ακόμα η αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας ήταν ζητούμενο για την Ισπανία και στην Ελλάδα μόλις βάδιζε τα πρώτα της βηματα.
Τα μέλη της ΕΚΟΝ ΡΉΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ που βρίσκονταν στην Θεσσαλονίκη το 1975 εζησαν - δημιούργησαν μια πρωτόγνωρη για τα ελληνικά ποδοσφαιρικά χρονικά κατάσταση:
Την 16/9/75 διεξάχθηκε στο γήπεδο Τούμπας ο αγωνας ΠΑΟΚ- Μπαρτσελόνα για το κύπελλο Ουέφα. Στο γήπεδο είχε αναρτηθεί ένα τεράστιο πανώ 20 μέτρων της ΕΚΟΝ ΡΉΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ, το οποίο έγραφε στα αγγλικά και τα ελληνικά: "ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ ΙΣΠΑΝΩΝ ΜΑΧΗΤΩΝ". Είναι η εποχή που το καθεστώς Φράνκο ψυχορραγεί. Ωστόσο εξακολουθεί να δείχνει τα κοφτερά του δόντια: 11 Ισπανοί αντιστασιακοί καταδικάζονται σε θάνατο λίγες μέρες πριν την διεξαγωγή του αγώνα. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου ένας αγώνας παίρνει πολιτικές διαστάσεις με διεθνείς προεκτάσεις: Η Μπαρτσελόνα, ένας ιστορικός καταλανικός σύλλογος, που ουδέποτε συνδέθηκε με το φρανκικό καθεστώς (μάλιστα οι Καταλανοί διακρίθηκαν ιδιαίτερα στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο 1936-39 για την μαχητικότητα τους κατά των φρανκικών) όπως πχ η Ρεάλ Μαδρίτης, ταυτίστηκε από τους Θεσσαλονικείς φιλάθλους με την ισπανική δικτατορία. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι ο ΠΑΟΚ κέρδισε την Μπαρτσελόνα με 1-0 με ένα εκπληκτικό γκολ του Γιώργου Κούδα στο 72' (Την τεχνική ηγεσια του ΠΑΟΚ είχε μόλις αναλάβει ο παλιός άσσος της μεγάλης εθνικής Ουγγαρίας του πρώτου μισού της δεκαετίας του 50, Γκιούλα Λόραντ, ο οποίος λίγους μήνες αργότερα οδήγησε τον Δικέφαλο του Βορρά στην πρώτη κατάκτηση του πρωταθλήματος στην ιστορία του). Σε εκείνη την ομάδα της Μπαρτσελόνα αγωνίζονταν οι μεγάλοι Ολλανδοί άσσοι Κρόιφ και Νέεσκενς, καθώς και τα κορυφαία στελέχη της εθνικής Ισπανίας Ασένσι, Ρεσάκ, Σοτιλ. Δυο μέρες μετά το παιχνίδι,στις 18/9/75, καταδικάζονται αμετάκλητα σε θάνατο οι 5 από τους 11 καταδικασθέντες Ισπανοί αντιστασιακοί που προαναφέραμε και λίγες μέρες μετά εκτελούνται. Στην Ελλαδα η καταδίκη σε θάνατο των 5 Ισπανών αγωνιστών προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις. (Σημειώνω ότι την ίδια πάνω - κάτω περίοδο κυκλοφόρησε ένας πολύ σημαντικος δίσκος στην ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας, τα "Πολιτικά Τραγουδια", σε σύνθεση Θ.Μικρουτσικου και στίχους Ναζίμ Χικμέτ και Βολφ Μπίρμαν. Το τραγούδι "Ο σύντροφος Χουλιάν Γκριμάου" δημιουργούσε εύκολα συνειρμούς με την καταδίκη σε θάνατο των 5 Ισπανών αγωνιστών, αφού ο Γκριμάου ο οποίος ήταν μέλος της ΚΕ του PCE -Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας- εκτελέστηκε από τους φρανκικούς το 1963). Σχηματίστηκε μια επιτροπή η οποία απαίτησε από τον ΠΑΟΚ να απόσχει από το παιχνίδι- ρεβάνς της Βαρκελώνης. Τελικά ο ΠΑΟΚ φοβούμενος πιθανό μελλοντικό διετή αποκλεισμό από τις ευρωπαικες διοργανώσεις, συμμετείχε στην ρεβάνς της Βαρκελώνης, ηττωμένος με 6-1.
Η Ισπανία από το 2018 κυβερνάται από το PSOE, το οποίο αρχικά σχημάτισε μια κυβέρνηση μειοψηφίας (με πρωθυπουργό τον αρχηγό του Π.Σάντσεζ, ο οποίος μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να είναι πρωθυπουργός) και από το Νοέμβριο 2019 το κόμμα αυτό συμμάχησε με την Αριστερά (Unidas Podemos) του Π.Ινγκλέσιας, ο οποίος το 2021 αποχώρησε από την πολιτική. Επικεφαλής πλέον της Αριστεράς είναι η Γ.Ντιάζ, αντιπροεδρος της κυβέρνησης Σάντσεζ και υπουργός Εργασίας. Το εκλογικό σχήμα με το οποίο θα κατέλθει η Αριστερά στις επικείμενες εκλογές ονομάζεται SUMAR (Άθροισμα -Ενώνουμε Δυνάμεις). Τέλος, εις ό,τι αφορά την κυβέρνηση Σάντσεζ αξίζουν δύο επισημάνσεις: Η κυβέρνηση Σαντσεζ,η οποία προέκυψε από τις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2019, ήταν η πρώτη συμμαχική κυβέρνηση από τοτε που έλαβε χώρα στην Ισπανία η μετάβαση στην Δημοκρατια (1975). Επίσης,η για πρώτη φορά ανάληψη πρωθυπουργικών καθηκόντων από τον Π.Σάντσεζ το 2018 ήταν συνέπεια της πρότασης δυσπιστίας που κατέθεσαν οι Σοσιαλιστές κατά της κυβέρνησης Ραχοι (PP-Λαικο Κόμμα). Για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία της μεταφρανκικής Ισπανίας, πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε η Αντιπολίτευση κατά της Κυβέρνησης έγινε αποδεκτή από την Βουλή, πράγμα που οδήγησε στην ανατροπή της κυβέρνησης Μ.Ραχόι και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Π.Σάντσεζ.
Για σφαιρικότερη πληροφόρηση του αναγνώστη, αλλά και για να μπορεί να προβαίνει ευκολότερα σε συγκρίσεις με τις δημοσκοπήσεις που θα αναλύουμε τις επόμενες μέρες,παραθέτουμε τα αποτελεσματα των τελευταίων βουλευτικών εκλογων(Νοέμβριος 2019). Σε παρένθεση αναφέρονται οι έδρες που έλαβε κάθε κόμμα:
1)PSOE 28(120)
2)PP. 20,8(89)
3)VOX(Ακροδεξιά). 15,1(52)
4)UNIDAS PODEMOS. 12,9(35)
5)ERC(Καταλανική Δήμ.Αριστερα) 3,6(13)
6)CIUDADANOS. 6,8(10)
7)MAS PAIS. 2,4(3)
8)JxCat-Junts(Καταλανοί Αυτονομιστές). 2,2(8)
9)EAJ/PNV(Βάσκοι εθνικιστές)1,6(6)
10)EH BILDU ( κόμμα της χώρας των Βάσκων). 1,1(5)
11)CUP-PR(Αριστεροι Καταλανοί Αυτονομιστές) 1(2)
12)Cca-PN-NC. 0,5(2)
13)BNG(Εθνικιστές της Γαλικίας)0,5(1)
14)SNA(Άθροισμα Ναβαρας)0,4(2)
15)PRC(Περιφερειακό Κόμμα Κανταβριας). 0,3(1)
16)TE(H Τερουελ υπάρχει). 0,1(1)
Η εικόνα που σχηματιζεται λίγες μόλις ημέρες πριν από τις βουλευτικές εκλογές της 23/7/23 είναι ή εξής: Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρίας Data 10 που δημοσιεύτηκε στο Ok Diario σε δείγμα 1500 ατόμων και διεξάχθηκε την 17/7/23, το PP (Λαϊκό Κόμμα-Δεξια) προηγείται με απόσταση 8,5 μονάδων από το δεύτερο, κυβερνών κόμμα, PSOE, ενώ για την τρίτη θέση γίνεται μάχη στήθος με στήθος μεταξύ του ακροδεξιού VOX και του αριστερου SUMAR (12,5% έκαστο). Πιο συγκεκριμενα (Για βοήθεια του αναγνώστη, οριζουμε ότι ο πρώτος αριθμός αναφέρεται στα ποσοστά που λαμβάνει το κάθε κόμμα και ο δεύτερος, στις έδρες. Εντός παρενθέσεως αναφέρουμε τα ποσοστά και τις έδρες που έλαβε το κάθε κόμμα στην προηγούμενη δημοσκόπηση. (Σημειώνουμε, τέλος, ότι για τον σχηματισμό κυβέρνησης στην Ισπανία απαιτούνται 176 εδρες):
1)PP. 36-152(35,6-148)
2)PSOE 27,5-110(26,6-107)
3)VOX. 12,5-29(13,1-32)
4)SUMAR 12,5-28(12,7-31)
5)ERC(Δημοκρατική Αριστερά Καταλωνίας). 2,1-8
6)JpC(Μαζί για την Καταλωνία) 2-8.
Το ποσοστό που λαμβάνει το PP είναι το υψηλότερο που συγκέντρωσε κατά τον μήνα Ιούλιο 2023.Οσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές της 23/7/23 το PP διαρκώς αυξάνει τις δυνάμεις του. Μάλιστα έχει εκτοξευτεί εκλογικώς, καθώς από το 20,8 των εκλογών του Νοεμβρίου 2019 και βρίσκεται ήδη στο 36. Το PSOE παραμένει σχεδόν σταθερό παρά την κυβερνητική φθορά των 5 ετών, σημειώνοντας ελάχιστες απωλειες. Λαμβανει 27,5 (που είναι και το υψηλότερο που συγκεντρώνει κατά τον Ιουλιο 2023, όσο δηλ.πλησιάζουμε προς τις εκλογές συσπειρώνεται) ενώ το 2019 είχε λάβει 28%. Συνολικά ο ισπανικός δικομματισμός εκτοξεύεται από το 48,8 του 2019 στο (δημοσκοπικό) 63,5, άνοδος που οφείλεται αποκλειστικά σχεδόν στην αλματώδη άνοδο του PP αλλά και την σταθερότητα του PSOE.
Το ακροδεξιό VOX λαμβάνει 12,5 δηλ. 2,6 μονάδες λιγότερες από αυτές που έλαβε το 2019, οι οποίες κατευθύνονται στο PP, το οποίο απορροφά εκτός από τις ψήφους της ακροδεξιάς το σύνολο των ψήφων των κεντρώων- φιλελευθέρων CIUDADANOS (6,8 το 2019) οι οποίοι δεν θα λάβουν μέρος στις εκλογές. Η κυρία λοιπόν πηγή ανόδου του PP είναι το Κέντρο (το οποίο εξαφανίζεται) και λιγότερο η Ακροδεξιά.Το ποσοστό που λαβανει το VOX είναι το χαμηλότερο που σημειώνει τον μήνα Ιούλιο 2023. Οσο δηλ.πλησιαζουμε προς τις εκλογές αποσυσπειρώνεται.
Το 2019 η τότε αριστερή έκφραση υπό τον τίτλο "Unidas Podemos " είχε λάβει 12,9. Οπως εξηγήσαμε παραπάνω, η Αριστερά θα κατέλθει στις εκλογές με το σχήμα SUMAR, το οποίο λαμβάνει 12,5, σημειώνει δηλ.μια πολύ μικρή πτώση μόλις 0,4, συγκριτικά με το 2019 και παρά την κυβερνητική φθορά της τελευταίας τετραετίας. Συνολικά πάντως κρίνοντας τα συναποτελούντα τον αριστερό κυβερνητικό συνασπισμό κόμματα, αυτά σημειώνουν ελάχιστες απωλειες συγκριτικά με το 2019.
Τελος,το ERC πέφτει από το 3,6 του 2019 στο 2,1,ενώ το αυτονομιστικό JpC πέφτει από το 2,2 του 2019 στο 2.