Ο καθηγητής Γιώργος Πρεβελάκη, εξηγεί στον «Μεταρρύθμιση», τους στόχους του θεσμού «Εφηρμοσμένοι Ελληνο-Γαλλικοί Διάλογοι», που ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του ιδίου και του καθηγητή Καθηγητή και Πρέσβυ Michel Foucher. Όπως εξηγεί στόχος είναι «να συνδέσουμε τα δίκτυά μας και να φέρουμε σε επαφή προσωπικότητες με παρουσία στον ελληνογαλλικό χώρο- αλλά όχι μόνον. Επιδιώκουμε να προσκαλέσουμε στον χώρο αυτόν και άλλους συναδέλφους και φίλους, με τους οποίους έχουμε κοινά ενδιαφέροντα»

Ο κ. Πρεβελάκης σημειώνει πως με ελάχιστες εξαιρέσεις, η Ελλάδα και η Γαλλία βρέθηκαν στο ίδιο στρατόπεδο σε όλες τις μεγάλες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους ώς σήμερα. Η Γαλλία διεδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και στην ένταξη της Ελλάδας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Τα τελευταία χρόνια η σύγκλιση των συμφερόντων στην  Ανατολική Μεσόγειο και στην Αφρική έχει οδηγήσει σε αυξανόμενες συνεργασίες.

Αναφερόμενος στο επόμενο θέμα «Η Παιδεία της Θάλασσας», που θα συζητηθεί στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, στο Παρίσι, ο κ. Πρεβελάκης, τονίζει: Οι θάλασσες και οι ωκεανοί αποτελούν περιβαλλοντικό διακύβευμα. Η ραγδαία οικονομική εκμετάλλευση των θαλασσίων και παραθαλασσίων περιοχών και η ταχύτατη πληθυσμιακή τους αύξηση επιτείνουν την θαλάσσια ρύπανση, ανατρέποντας προαιώνιες ισορροπίες και απειλώντας με εξαφάνιση πολλά θαλάσσια είδη.

Οι θάλασσες και οι ωκεανοί συνιστούν καθοριστικό ρυθμιστικό παράγοντα των περιβαλλοντικών παραμέτρων. Η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει τις θαλάσσιες οικολογικές ισορροπίες οι οποίες, με την σειρά τους, επηρεάζουν το κλίμα.

Τέλος, σημειώνει πως «η Ελλάδα πρέπει να εγκαταλείψει την βεβαιότητα ότι προστατεύεται από το διεθνές δίκαιο· να συνειδητοποιήσει ότι μια ενδεχόμενη σύγκρουση με την Τουρκία δεν θα έχει υποχρεωτικά στρατιωτική μορφή ή ότι θα είναι κυρίως πολεμική. Σήμερα οι αντιπαραθέσεις είναι πολυδιάστατες. Ένας από τους σημαντικούς τομείς είναι ο επηρεασμός της διεθνούς κοινής γνώμης, ώστε οι αναθεωρητικές επεκτατικές βλέψεις να στηρίζονται και να « δικαιώνονται » από το κατάλληλο ιστορικό και γεωγραφικό αφήγημα. Το διαπιστώνουμε στην ουκρανική κρίση, με την σύγκρουση δύο πλήρως αντιφατικών ιστορικών προσεγγίσεων»

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη

Μεταρρύθμιση:Οι «Εφηρμοσμένοι Ελληνο-Γαλλικοί Διάλογοι» έχουν καθιερωθεί ως βήμα πολιτιστικού και επιστημονικού διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η συμβολή των συναντήσεων αυτών στην διαμόρφωση κοινών επεξεργασιών σε σημαντικά διεθνή ζητήματα;

Γ. Πρεβελάκης: Μαζί με τον συνάδελφο φίλο Καθηγητή και Πρέσβυ Michel Foucher πήραμε την πρωτοβουλία να συνδέσουμε τα δίκτυά μας και να φέρουμε σε επαφή προσωπικότητες με παρουσία στον ελληνογαλλικό χώρο- αλλά όχι μόνον. Επιδιώκουμε να προσκαλέσουμε στον χώρο αυτόν και άλλους συναδέλφους και φίλους, με τους οποίους έχουμε κοινά ενδιαφέροντα.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η Ελλάδα και η Γαλλία βρέθηκαν στο ίδιο στρατόπεδο σε όλες τις μεγάλες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους ώς σήμερα. Η Γαλλία διεδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και στην ένταξη της Ελλάδας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Τα τελευταία χρόνια η σύγκλιση των συμφερόντων στην  Ανατολική Μεσόγειο και στην Αφρική έχει οδηγήσει σε αυξανόμενες συνεργασίες.

Η σχέση αυτή οφείλει πολλά στους διανοουμένους των δύο χωρών. Η Ελλάδα έχει ασκήσει έντονη έλξη στους Γάλλους φιλοσόφους, ιστορικούς, γεωγράφους και αρχαιολόγους οι οποίοι έχουν συμβάλει στην προβολή της Ελλάδας στο γαλλικό κοινό. Πολλοί Έλληνες έχουν μαθητεύσει στην γαλλική παιδεία, έχουν συνδεθεί με τα πανεπιστήμια και ορισμένοι έχουν ενταχθεί επαγγελματικά στον χώρο της γαλλικής σκέψης και τέχνης. Κατά την περίοδο της δικτατορίας, η Γαλλία έγινε καταφύγιο των Ελλήνων αντιστασιακών, η μετέπειτα επιστροφή των οποίων στην Ελλάδα ενίσχυσε τους δεσμούς.

Ο ελληνο-γαλλικός χώρος τέχνης και διανόησης κατέστη σημαντικός σύνδεσμος ανάμεσα στις δύο χώρες και συνέβαλε πολλαπλά στην διαμόρφωση ενός κλίματος συνεργασίας. Όμως, σήμερα είναι αναγκαίο να ανανεωθεί, ώστε να ενταχθούν οι νεότερες γενεές και να προσαρμοστούν οι θεματικές στις νέες εξελίξεις.

Οι Εφηρμοσμένοι Ελληνο-Γαλλικοί Διάλογοι αποσκοπούν να συμβάλλουν σε αυτόν τον στόχο. Λειτουργούν συμπληρωματικά προς τις επίσημες διπλωματικές επαφές, τις καθαρά ακαδημαϊκές εκδηλώσεις και τις κοινωνικού χαρακτήρα συναντήσεις. Η σύγκριση των αντιλήψεων και η συζήτηση για τα μεγάλα διεθνή ζητήματα είναι το κύριο αντικείμενο. Διερευνά νέες θεματικές, για τις οποίες η παραδοσιακή ελληνογαλλική διανόηση είχε περιορισμένο ή και καθόλου ενδιαφέρον, επί παραδείγματι η γεωπολιτική της θρησκείας.

Εκ παραλλήλου αναζητούνται πεδία συνεργασίας ως προς τις πολιτικές οι οποίες ασκούνται σε ποικίλους τομείς, όπως η ενέργεια, το περιβάλλον, η παιδεία και, βέβαια, τα γεωστρατηγικά και γεωπολιτικά διακυβεύματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Διάλογοι χαρακτηρίζονται ως « εφηρμοσμένοι ».  Η επικείμενη συνάντηση με θέμα την Παιδεία της Θάλασσας έχει σαφή επιχειρησιακό στόχο. Αποσκοπεί στην μεταφορά εκπαιδευτικών πρακτικών, κυρίως από το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα στο ελληνικό, στην διασύνδεση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και την πρόσκληση σε Γάλλους μαθητές και φοιτητές να γνωρίσουν τις ελληνικές θάλασσες.

Μ: «Η Παιδεία της Θάλασσας» θίγει ένα ζήτημα που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία από γεωπολιτική, ενεργειακή και οικονομική άποψη. Πιστεύετε ότι οι θάλασσες μπορεί να αποτελέσουν χώρο συνάντησης και συνεργασίας μεταξύ των χωρών τις οποίες χωρίζουν;

ΓΠ: Από την Αρχαιότητα ώς σήμερα οι θάλασσες συνιστούν το βασικό μέσον επικοινωνίας, συνάντησης και συνεργασίας ανάμεσα στις διάφορες χώρες και λαούς. Η συμβολή τους στην Ιστορία της Ανθρωπότητας ήταν να διευκολύνουν την κυκλοφορία στον γεωγραφικό χώρο- την Οικουμένη. Η πρόοδος της Ανθρωπότητας στηρίχτηκε στην κυκλοφορία· ενώ, αντιθέτως, η περιχαράκωση πίσω από στεγανά σύνορα υπήρξε παράγων οπισθοδρόμησης, απολυταρχίας και παρακμής.

Όμως η κυκλοφορία, ως παράγων αλλαγής, ανατρέπει συνήθειες, απειλεί κατεστημένα συμφέροντα και αμφισβητεί τις κυρίαρχες αντιλήψεις. Η υπερβολική ανάπτυξη της κυκλοφορίας, όπως έγινε κατά την Παγκοσμιοποίηση, οδηγεί σε εντάσεις και κρίσεις, με αποτέλεσμα συγκρούσεις και πολέμους. Οι θάλασσες είναι ένα από τα πεδία όπου εκτυλίσσονται οι συγκρούσεις αυτές, καθώς ο έλεγχος των θαλασσίων οδών προσφέρει την δυνατότητα να ενθαρρύνεται ή να εμποδίζεται η κυκλοφορία. Είναι εργαλείο για την διαμόρφωση των μεγάλων γεωπολιτικών και γεωοικονομικών ισορροπιών. Έχει ξεκινήσει μια εποχή μεγάλων μετασχηματισμών οι οποίοι, αναπόφευκτα, θα οδηγήσουν σε μια νέα κατανομή ισχύος ανάμεσα στους ισχυρούς της γης. Η προσοχή στον θαλάσσιο παράγοντα έχει ενταθεί. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις ασχολούνται σήμερα να ενισχύσουν την ναυτική τους δύναμη, με πρώτη, βέβαια, την Κίνα.

Υπάρχουν και νέοι παράγοντες οι οποίοι ενισχύουν την σημασία των θαλασσών. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας επιτρέπει την μείζονα εκμετάλλευση του θαλασσίου πλούτου. Η μάχη για τον έλεγχο των φυσικών πόρων, η οποία, ώς προσφάτως, περιοριζόταν στις εδαφικές εκτάσεις, επεκτείνεται τώρα και στις θάλασσες. Το φαινόμενο αυτό έχει χαρακτηριστεί ως « εδαφοποίηση της θάλασσας ». Τίθενται ζητήματα τα οποία, στο παρελθόν, αφορούσαν τα εδάφη. Οι συγκρούσεις για τα σύνορα επεκτείνονται τώρα από την γη στην θάλασσα. Το διεθνές δίκαιο ασχολείται με την θάλασσα, όπως έπραττε και πράττει για τα εδάφη.

Λόγω της τεχνολογίας δημιουργήθηκε, επομένως, ένας δεύτερος τομέας θαλασσίων συγκρούσεων. Παράλληλα με τον έλεγχο των θαλασσίων οδών, υφίσταται και ο ανταγωνισμός για τα τμήματα των θαλασσών.

Οι θάλασσες και οι ωκεανοί αποτελούν περιβαλλοντικό διακύβευμα. Η ραγδαία οικονομική εκμετάλλευση των θαλασσίων και παραθαλασσίων περιοχών και η ταχύτατη πληθυσμιακή τους αύξηση επιτείνουν την θαλάσσια ρύπανση, ανατρέποντας προαιώνιες ισορροπίες και απειλώντας με εξαφάνιση πολλά θαλάσσια είδη.

Οι θάλασσες και οι ωκεανοί συνιστούν καθοριστικό ρυθμιστικό παράγοντα των περιβαλλοντικών παραμέτρων. Η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει τις θαλάσσιες οικολογικές ισορροπίες οι οποίες, με την σειρά τους, επηρεάζουν το κλίμα.

Μία πρόσθετη συνέπεια από τις κλιματικές αλλαγές, η τήξη των πάγων, τροποποιεί τα παγκόσμια κυκλοφοριακά δίκτυα, με σοβαρές γεωοικονομικές, γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές επιπτώσεις.

Από την σύντομη αυτή καταγραφή των θαλασσίων διακυβευμάτων είναι προφανές ότι ο ήδη τεράστιος ρόλος του θαλασσίου παράγοντα στην ανθρώπινη ιστορία σήμερα διευρύνεται και καθίσταται βαθύτερος. Για έναν θαλασσινό λαό, για τους Έλληνες, η εξέλιξη αυτή αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία.

Μ: Η πολιτική συγκυρία της συνάντησης συμπίπτει με τη δημοσιοποίηση από τη χώρα μας του «Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού» και την αναμονή του αντίστοιχου χάρτη από την πλευρά της Τουρκίας. Θεωρείτε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες που βιώνουν περίοδο «ήρεμων νερών» ή η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να είναι ένα πρώτο βήμα για την από κοινού προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης;

Πιστεύω ότι το status quo στο Αιγαίο θα ανατραπεί, θετικά ή αρνητικά, αν και όταν αλλάξουν οι υφιστάμενοι συσχετισμοί δυνάμεως ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Ο σημερινός συσχετισμός επιτρέπει μεν στην Τουρκία να προωθεί κάποιες θέσεις της, χωρίς να μπορεί όμως να ελπίζει σε μια ριζική αλλαγή. Σε μιαν εποχή τεκτονικών ανακατατάξεων αναμένει την ευκαιρία για να περάσει από την ποσότητα στην ποιότητα- από τα πολλά μικρά βήματα, στην εφ’ άπαξ ριζική ανατροπή. Έτσι συνέβη με την Κύπρο, έτσι ελπίζει ότι θα συμβεί και με το Αιγαίο. Επομένως δεν μοιάζει πιθανόν να δεχθεί η Τουρκία κοινή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης-τουλάχιστον όχι με όρους αποδεκτούς από την ελληνική κυβέρνηση.

Η Ελλάδα πρέπει να εγκαταλείψει την βεβαιότητα ότι προστατεύεται από το διεθνές δίκαιο· να συνειδητοποιήσει ότι μια ενδεχόμενη σύγκρουση με την Τουρκία δεν θα έχει υποχρεωτικά στρατιωτική μορφή ή ότι θα είναι κυρίως πολεμική. Σήμερα οι αντιπαραθέσεις είναι πολυδιάστατες. Ένας από τους σημαντικούς τομείς είναι ο επηρεασμός της διεθνούς κοινής γνώμης, ώστε οι αναθεωρητικές επεκτατικές βλέψεις να στηρίζονται και να « δικαιώνονται » από το κατάλληλο ιστορικό και γεωγραφικό αφήγημα. Το διαπιστώνουμε στην ουκρανική κρίση, με την σύγκρουση δύο πλήρως αντιφατικών ιστορικών προσεγγίσεων.

Στην περίπτωση της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης, η Τουρκία έχει ήδη αναπτύξει ένα αφήγημα. Παρουσιάζει, εδώ και χρόνια, μια χαρτογραφική αναπαράσταση. Το μήνυμα είναι ότι η Ελλάδα και η Τουρκία, δύο εδαφικά σύνολα, θα έπρεπε να μοιράζονται την ενδιάμεση θάλασσα, το Αιγαίο. Επειδή, βέβαια, αυτή η εικόνα δεν πείθει το ελληνικό κοινό, στην Ελλάδα θεωρούμε εσφαλμένα ότι δεν επηρεάζει την εκτός Ελλάδος κοινή γνώμη. Το ίδιο σφάλμα προοπτικής είχε χαρακτηρίσει και την μακεδονική ονοματολογική διαμάχη. Κατ’αναλογίαν, θεωρήσαμε και τότε ότι οι εκτός Ελλάδος συμμερίζονταν τις απόψεις μας.

Οι ξένοι σύμμαχοί μας δεν κατανοούν ότι η θάλασσα είναι το κέντρο του Ελληνισμού και όχι μια περιφέρεια, όπως ισχύει για την Τουρκία. Δεν συνδέουν τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, ο οποίος αναπτύχθηκε και στις δύο όχθες του Αιγαίου και στον νησιωτικό χώρο, με την σημερινή γεωπολιτική πραγματικότητα. Δεν συνειδητοποιούν ότι ο τουρκικός αναθεωρητισμός απειλεί τις ίδιες τις καταβολές του ευρωπαϊκού και, ευρύτερα, του δυτικού πολιτισμού, οι οποίες τοποθετούνται στο ελληνικό Αρχιπέλαγος, ενιαίο ώς την Μικρασιατική καταστροφή.

Με την προσοχή στραμμένη στην θάλασσα, οι « Εφηρμοσμένοι Ελληνογαλλικοί Διάλογοι » προβάλλουν στο γαλλικό κοινό μια διαφορετική εικόνα από το σχηματοποιημένο Αιγαίο της Mavi Vatan. Το αντικείμενο της επόμενης συνάντησης εστιάζεται στην ευαισθητοποίηση του μαθητικού και φοιτητικού κοινού για τα διακυβεύματα της θάλασσας. Ανταποκρίνεται στην ανάγκη να απομακρυνθούμε από τα ηπειρωτικά σύνολα και, αντιθέτως, να δώσουμε έμφαση σε ιστορικο-γεωγραφικές οντότητες οι οποίες συνδέονται με την θάλασσα.