Ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντζεϊ Ντούντα επισκέπτεται από σήμερα τη χώρα μας. Λίγες εβδομάδες πριν είχε δώσει συνέντευξη στον υπεραντιδραστικό ιερέα και μιντιάρχη Ταντέους Ρίντζικ. Μια συνέντευξη που χαρακτηρίστηκε από τον επικεφαλής του «Newsweek» στην Πολωνία Tomasz Lis ως παρουσία γονέα στον δάσκαλο του παιδιού που τον κατσαδιάζει, επειδή δεν έχει μεταφέρει τις σωστές αξίες στο παιδί του, που είναι ο πολωνικός λαός. Ο Ντούντα θεωρείται «μετριοπαθής» συντηρητικός σε σχέση με τον ακροδεξιό Κατσίνσκι.
Τι συμβαίνει όμως στην Πολωνία; Στις 11 Νοεμβρίου, ημέρα εορτασμού της Ανεξαρτησίας της Πολωνίας το 1918, χιλιάδες ακροδεξιοί συμμετείχαν σε διαδήλωση στη Βαρσοβία φωνάζοντας ακραία ρατσιστικά συνθήματα, υπέρ μιας «λευκής Ευρώπη των αδελφών εθνών», «Θεός, τιμή, πατρίδα», «Δόξα στους ήρωές μας», «Αγνή Πολωνία, λευκή Πολωνία», «Εξω οι πρόσφυγες». Το κρατικό κανάλι χαρακτήρισε την ακροδεξιά κινητοποίηση «μεγάλη πορεία πατριωτών» και ο υπουργός Εσωτερικών δήλωσε ότι «ήταν ένα όμορφο θέαμα».
Η πολωνική παράδοση ταυτίζεται με την αρχή της ομοφωνίας, όπως αυτή εκφράστηκε από το 1652 στην πολωνική Δίαιτα που καθιερώθηκε το περίφημο liberum veto. Ο Ρουσό έβλεπε σ’ αυτό το veto το πολιτικό υπόδειγμα της γενικής βούλησης. Οπου επιδιώκεται όμως ομοφωνία, εκεί πάντα υπάρχει κάποιος που υποστηρίζει ότι είναι ο μοναδικός εκφραστής της. Καθετί που παρεκκλίνει από αυτό που αυθαίρετα ορίζεται – από τους κομμουνιστές πριν και τους ακραίους αντιδραστικούς του Κατσίνσκι σήμερα – ως έκφραση της πολωνικής παραδοσιακής ομοφωνίας πρέπει να ξεριζωθεί. Οχι τυχαία το κομμουνιστικό καθεστώς καλλιέργησε τον αντισημιτισμό και τον εθνικισμό ως προπύργια φύλαξης της δικής του ομοφωνίας. Σήμερα στην Πολωνία επιδιώκεται να επιβληθεί μια ομοφωνία του αυταρχισμού, ένα Κατσίνσκι veto. Γι’ αυτό χρειάζεται μια υποταγμένη Δικαιοσύνη.
Πάντα όμως στην Πολωνία υπήρχε και εκείνη η πλευρά που αντί της ομοφωνίας προέκρινε την ελευθερία και τον πλουραλισμό. Η φιλελεύθερη Πολωνία, συγκρουόμενη τόσο με τον κομμουνισμό όσο και με τον καθολικισμό, ήταν πάντοτε παρούσα και ισχυρή. Ο φιλελευθερισμός ως απάντηση σε κάθε μονιστική ομοφωνία έχει γερές ρίζες σε μια κοινωνία που είχε βιώσει δημοκρατικές διαδικασίες από τον 16ο αιώνα ήδη.
Πάντως η Πολωνία που κερδίζει τελικά είναι αυτή που όταν τα πράγματα δυσκολεύουν ενεργεί όπως οι Βαλέσα, Μίχνικ, Γκερέμεκ, Μασοβιέτσκι, Κούρον, αλλά και ο Τσεχοσλοβάκος Βάτσλαβ Χάβελ. Αυτοί το 1989 δεν είπαν «ή εμείς ή αυτοί», αλλά το «δικός σας ο πρόεδρος (των κομμουνιστών), δικός μας ο πρωθυπουργός (της Αλληλεγγύης)». Αυτή είναι η Ευρώπη και η Πολωνία των κοινωνικών συμβιβασμών.
Στην ταινία του πολωνού σκηνοθέτη Αντζεϊ Βάιντα «Βαλέσα, η δύναμη της ελπίδας» υπάρχει ένα ροκ τραγούδι της εποχής με ρεφρέν τον στίχο «την ελευθερία αγαπώ και καταλαβαίνω». Σ’ αυτόν τον στίχο συμπυκνώνεται σήμερα η αντίσταση της φιλελεύθερης και κοσμικής Πολωνίας κατά της αντιδραστικής και θρησκόληπτης του κ. Ντούντα. Στο τέλος νικά πάντα η φιλελεύθερη Πολωνία, είτε τους κομμουνιστές τότε είτε τους ακροδεξιούς σήμερα.