Η ειδική έκθεση που δημοσιεύει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), αναδεικνύει ότι η ΕΕ δεν πέτυχε να δαπανήσει το 20 % τουλάχιστον του προϋπολογισμού της για την περίοδο 2014-2020 υπέρ της δράσης για το κλίμα, στόχο που είχε θέσει η ίδια στον εαυτό της.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ανακοινώσει ότι η ΕΕ πέτυχε τον στόχο του 20 %, αναφέροντας μάλιστα ότι δαπάνησε 216 δισεκατομμύρια ευρώ για την κλιματική δράση. Ωστόσο, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι οι αναφερθείσες δαπάνες δεν σχετίζονταν πάντοτε με το κλίμα. Συμπέραναν μάλιστα ότι το ποσό που είχε αναφερθεί ότι δαπανήθηκε για τον σκοπό αυτό είχε υπερεκτιμηθεί κατά τουλάχιστον 72 δισεκατομμύρια ευρώ. Φοβούνται επίσης ότι τα προβλήματα αξιοπιστίας που εμφανίζει η αναφορά στοιχείων από την Επιτροπή θα συνεχιστούν και την περίοδο 2021-2027, κατά την οποία ο στόχος της ΕΕ για τις κλιματικές δαπάνες έχει αυξηθεί στο 30 %.
«Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι καίρια προτεραιότητα για την ΕΕ, η οποία έχει αυτοδεσμευθεί να επιδιώξει απαιτητικούς στόχους για το κλίμα και την ενέργεια», δήλωσε η κα Joëlle Elvinger, μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για τον έλεγχο. «Διαπιστώσαμε ότι, την περίοδο 2014-2020, οι δαπάνες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ που παρουσιάστηκαν ως σχετικές με το κλίμα δεν συνέβαλαν όλες στην κλιματική δράση. Για τον λόγο αυτό διατυπώνουμε σειρά συστάσεων με τις οποίες επιδιώκουμε να συνδεθούν καλύτερα οι δαπάνες της ΕΕ με τους στόχους της για το κλίμα και την ενέργεια. Για παράδειγμα, συνιστούμε στην Επιτροπή να αιτιολογεί τη συνάφεια των γεωργικών χρηματοδοτήσεων με το κλίμα.»
Βασικοί τομείς των προγραμμάτων δημόσιων δαπανών της ΕΕ που αναφέρονται ως συναφείς προς το κλίμα, είναι η γεωργία, οι υποδομές και η συνοχή. Η Επιτροπή καθορίζει συντελεστές για τις διάφορες συνιστώσες των προγραμμάτων ανάλογα με τη συμβολή που αναμένεται να έχουν στη δράση για το κλίμα. Η αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες εμφανίζει αδυναμίες, αναφέρουν οι ελεγκτές, με αποτέλεσμα η όλη διαδικασία να χαρακτηρίζεται αναξιόπιστη. Η μεθοδολογία παρακολούθησης που εφαρμόζεται σήμερα βασίζεται σε παραδοχές: δεν αξιολογείται η τελική συνεισφορά στην εκπλήρωση των κλιματικών στόχων της ΕΕ, ενώ δεν υπάρχει κάποιο σύστημα για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων για το κλίμα.
Οι συντελεστές δεν είναι πάντοτε ρεαλιστικοί: σε ορισμένες περιπτώσεις οι δαπάνες θεωρούνται συναφείς προς το κλίμα, ακόμη κι αν τα έργα και τα προγράμματα που στηρίζουν έχουν μικρό ή ακόμη και μηδαμινό αντίκτυπο σε αυτό (π.χ. οι υποδομές στις αγροτικές περιοχές). Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, οι πιθανές αρνητικές συνέπειες δεν λαμβάνονται υπόψη (π.χ. ο αρνητικός αντίκτυπος των εκπομπών άνθρακα).
Η μεγαλύτερη υπερεκτίμηση των κλιματικών δαπανών παρατηρείται στον τομέα των γεωργικών χρηματοδοτήσεων: σύμφωνα με τους ελεγκτές, αγγίζει τα 60 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Επιτροπή ανέφερε ότι το 26% της γεωργικής χρηματοδότησης της ΕΕ, ή περίπου το ήμισυ των συνολικών κλιματικών δαπανών της, συνδεόταν με τη δράση για το κλίμα. Ωστόσο, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ παραμένουν αμείωτες από το 2010. Ομοίως, οι ελεγκτές θεωρούν ότι η Επιτροπή υπερεκτίμησε τη συμβολή στην κλιματική δράση της χρηματοδότησης βασικών επιμέρους τομέων των υποδομών και της συνοχής, όπως οι σιδηροδρομικές μεταφορές, η ηλεκτρική ενέργεια και η βιομάζα.
Με την εφαρμογή λογικότερων συντελεστών, οι ελεγκτές υπολογίζουν ότι το μερίδιο των κλιματικών δαπανών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ βρίσκεται πιθανότατα κοντά στο 13 % (περίπου 144 δισεκατομμύρια ευρώ) και όχι στο αναφερθέν ποσοστό του 20 %. Επίσης, προειδοποιούν για τον κίνδυνο ποσά που έχουν προγραμματιστεί ή δεσμευθεί να μην δαπανηθούν τελικά, κάτι που θα μπορούσε να διογκώσει ακόμη περισσότερο τις κλιματικές δαπάνες που αναφέρονται.
Οι ελεγκτές εξέτασαν επίσης τις αλλαγές που αναμένεται να επέλθουν στην παρακολούθηση των κλιματικών δαπανών μετά το 2020, ώστε να βοηθήσουν την Επιτροπή να βελτιώσει την αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες στο μέλλον.
Εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την αξιοπιστία της αναφοράς στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες κατά την περίοδο 2021-2027. Παρά τις προτεινόμενες βελτιώσεις στις μεθόδους αναφοράς στοιχείων, τα περισσότερα από τα προβλήματα που εντοπίστηκαν κατά την περίοδο 2014-2020 δεν έχουν αντιμετωπιστεί.
Το χρηματοδοτικό εργαλείο «NextGenerationEU» ,που θεσπίστηκε το 2020, ενσωματώνει τη βασική αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης», σύμφωνα με την οποία οι οικονομικές δραστηριότητες δεν θα πρέπει να θέτουν υπό απειλή τους περιβαλλοντικούς ή κλιματικούς στόχους. Παρ’ όλα αυτά, οι ελεγκτές διαπιστώνουν ότι με το NGEU πληθαίνουν και οι προκλήσεις, καθώς δεν γίνεται σαφής σύνδεση μεταξύ των πληρωμών και των στόχων για το κλίμα.
Στην Ελλάδα οφείλουμε να προσέξουμε τις δράσεις αυτές και να δώσουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στους στόχους για το κλίμα.
Σημαντική η πρωτοβουλία του Αναπληρωτή υπουργού εξωτερικών κ. Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη και της Volunteer Activity Hellas , για την διοργάνωση ημερίδας με θέμα : «Το περιβάλλον μας, στα δυτικά της Αθήνας. Ο ρόλος και η στρατηγική θέση του Ποικίλου Όρους.» Τα κονδύλια της ΕΕ, για τις κλιματικές δαπάνες, παραμένουν ανεκμετάλλευτα και η Δυτική Αθήνα μπορεί να αλλάξει πρόσωπο.
Οι προκλήσεις είναι μπροστά μας, τα χρηματοδοτικά εργαλεία υπάρχουν, απομένει το έξυπνο management.