Δύο πρόσφατα γεγονότα αποκαλύπτουν με μεγάλη σαφήνεια το περιεχόμενο του ωφελιμισμού και της ηθικής στην σύγχρονη εποχή, ενώ ταυτοχρόνως πιστοποιούν την εργαλείοποίηση του ανθρώπου και την αξιοποίηση της ως κοινής αφετηρίας για την ανάπτυξη δραστηριότητας στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και την υποκατάσταση της ηθικής λειτουργίας από την ωφελιμιστική πρακτική.
Τον Μάρτιο του 2020 στην Γερμανία η Καθολική Εκκλησία άρχισε να ασχολείται με τις χρηματικές αποζημιώσεις, που θα δώσει σε κάθε ένα από τα θύματα της σεξουαλικής βίας κατά την διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας από καθολικούς ιερωμένους.
Η ηθική και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ισοσκελίζεται με ένα χρηματικό ποσό. Δηλαδή το χρήμα υποκαθιστά τα πάντα, ακόμη και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ηθική υπόσταση. Όλα είναι εξαγοράσιμα.
Η ηθική διάσταση της πραγματικότητας, δηλαδή τα πρότυπα συμπεριφοράς και δραστηριοποίησης, οι κανόνες και οι αρχές ατόμων, ομάδων και πολιτισμικών οντοτήτων ή με άλλη διατύπωση το σύνολο των ισχυουσών αξιών, αναγνωρισμένων τρόπων συμπεριφοράς από την κοινωνία και αρετών, που χαρακτηρίζουν τα άτομα, υπηρετεί σκοπιμότητες θεσμών και κοινωνικών συστημάτων. Στην προκειμένη περίπτωση της Καθολικής Εκκλησίας.
Στο δεύτερο γεγονός (28 Φεβρουαρίου 2020) η χρησιμοποίηση ή με μεγαλύτερη ακρίβεια η εργαλειοποίηση της ανθρώπινης οντότητας για την επίτευξη πολιτικών στόχων, όπως γίνεται από την τουρκική κυβέρνηση σε σχέση με τους πρόσφυγες (υποτίθεται, ότι άνοιξαν τα σύνορα της ΕΕ) και η αξιοποίηση της πρόκλησης προσφυγικών ροών στα σύνορα με την Ελλάδα ως διαπραγματευτικού μέσου άσκησης πίεσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνδυασμό και με την διαχείριση της δύσκολης κατάστασης στο εσωτερικό της Τουρκίας, αποτυπώνει με μεγάλη ευκρίνεια την πολύ σκληρή πραγματικότητα.
Η ηθική και το ανθρώπινο συμφέρον (με την έννοια του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) έχουν μόνο επικοινωνιακή αξία και χρησιμότητα για την αποκόμιση οφέλους (πολιτικού, οικονομικού κ.λ.π.) με εργαλείο την καλλιέργεια της εξιδανικευτικής λογικής και της γενικευτικής σκέψης στην προσέγγιση της πραγματικότητας (π.χ. από τους πρόσφυγες), που επιβάλλει η πολιτική επικοινωνία και λειτουργία, όταν οριοθετείται από την οπτική του ωφελιμισμού.
Η έλλειψη ηθικών αξιών με σημείο αναφοράς το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον αντισταθμίζεται επίσης με την καλλιέργεια του φόβου σε σχέση με την ευημερία και την ασφάλεια των πολιτών, ώστε με αυτό τον τρόπο να ελέγχεται η κοινωνική δυναμική και την εναπόθεση των ελπίδων στους διαχειριστές της κυβερνητικής εξουσίας, ακόμη και αν η ακολουθούμενη πολιτική παράγει φαινόμενα εθνικισμού, εσωστρέφειας και ρατσισμού σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης.
Η διαχείριση του φαινομένου της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών από τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών υποδοχής, η πλειοψηφία των οποίων προκάλεσε το πρόβλημα με την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων των χωρών προέλευσης, επιβεβαιώνει την επικοινωνιακή πολιτική της πρόκλησης φόβου στις κοινωνίες για να ελέγχονται οι εξελίξεις στο εσωτερικό τους, χωρίς να δίδονται λύσεις με την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων (ισορροπημένη οικονομική ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο, λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την προστασία του κλίματος κ.λ.π.).
Η εργαλειοποίηση όμως της ανθρώπινης οντότητας αναιρεί την ηθική διάσταση της πραγματικότητας και αναδεικνύει την κυριαρχία της λογικής του ωφελιμισμού με πολιτικό και οικονομικό προσανατολισμό χωρίς κοινωνική διάσταση ως ρυθμιστικού παράγοντα της ανθρώπινης δραστηριοποίησης και ατομικής στάσης.
Με αυτά τα δεδομένα η ηθική είναι αποδεκτή, στο μέτρο που κινείται στα όρια του συστήματος (ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης), το οποίο λειτουργεί ως κανονιστικό πλαίσιο στην σύγχρονη κοινωνία και υπηρετεί την συστημική βιωσιμότητα ανεξάρτητα από το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον.
Οι επιπτώσεις από την αναγωγή της εργαλειοποίησης του ανθρώπου σε κοινό τόπο του ωφελιμισμού και της σύγχρονης ηθικής είναι και, όσο προχωρούμε προς το μέλλον, θα γίνονται πιο οδυνηρές.
Κατ? αρχήν σε συνδυασμό με την μεγάλη ταχύτητα της ροής του χρόνου και της εξέλιξης ο άνθρωπος ως πολίτης-εργαλείο δεν έχει την δυνατότητα επεξεργασίας και ανάλυσης των δεδομένων της πραγματικότητας, με αποτέλεσμα να χειραγωγείται και να κινείται προς το μέλλον χωρίς συνείδηση του περιεχομένου της κατεύθυνσης της πορείας και των επιπτώσεων της στον ίδιο ως άτομο και στην κοινωνία.
Επίσης σταδιακά θα συρρικνώνεται η κοινωνική συνοχή και η ενσυνείδητη πολιτική συμμετοχή των πολιτών είτε ως ατόμων είτε ως συλλογικοτήτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το δημοκρατικό πολίτευμα (π.χ. μετατροπή του σε τυπική διαδικασία εκλογής διαχειριστών εξουσίας) και την έκφραση της ελεύθερης βούλησης.
Ακόμη η αποστασιοποίηση από την παραγωγή κοινωνικών αξιών με ανθρωπιστικό προσανατολισμό στις τοπικές κοινωνίες θα μεγαλώνει, ενώ θα διευρύνεται ο συστημικός πραγματισμός και η εργαλειοποίηση των πολιτών στους διάφορους κοινωνικούς ρόλους, που διεκπεραιώνουν.
Τέλος η υποκατάσταση των ηθικών αξιών από τον ωφελιμισμό στο ατομικό πεδίο σε συνδυασμό με την εργαλειοποίηση θα οδηγήσει από το ένα μέρος στην νοητική αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα, με την έννοια της μη ορθολογικής ανάλυσης και κατανόησης της με στόχο την πραγμάτωση του κοινωνικού συμφέροντος και από το άλλο στην βίωση της με βάση το συναίσθημα, διότι η πολυπλοκότητα των συνθηκών και ο συνεχής μετασχηματισμός τους δεν είναι εύκολα προσεγγίσιμα και εμηνεύσιμα φαινόμενα από τον μεμονωμένο πολίτη.
Οι πολίτες και το πολιτικό σύστημα σε πλανητικό επίπεδο (και ιδιαιτέρως στις ανεπτυγμένες χώρες) πρέπει να δώσουν χωρίς χρονοτριβή λειτουργικές και βιώσιμες απαντήσεις στα αδιέξοδα, που συσσωρεύθηκαν από την κατεύθυνση της ιστορικής διαδρομής της ανθρωπότητας.
Με τον μονοδιάστατο οικονομικό ωφελιμισμό χωρίς σύνδεση με το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον καθώς και τον ανάλογο ηθικό προσανατολισμό η πορεία προς το μέλλον θα αναπαράγει αδιέξοδα και πλανητικής εμβέλειας προβλήματα, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και ο κίνδυνος κατάρρευσης του παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας, ενώ θα αυξάνεται ο βαθμός διακινδύνευσης των μελλοντικών γενεών.