‘’..Και τώρα η επανάσταση του ‘’σχεδόν μηδενικού οριακού κόστους’’
πλήττει και άλλους κλάδους όπως οι κατασκευές 3D, τα διαδικτυακά μαθήματα (MOOC’s) , τον εκδοτικό ..’’
Τζέρεμι Ρίφκιν
Πριν χρόνια είχα την δυσάρεστη εμπειρία να ζήσω από κοντά την κρίση της γαλλικής Le Monde. Ένας φίλος υπεύθυνος συντάκτης μπήκε σε πρόγραμμα πρόωρης συνταξιοδότησης. Η προσωπική δυστυχία, που την μοιραζόταν με δεκάδες άλλους συναδέλφους του, ήταν πολλαπλή. Οικονομική, κοινωνική, οικογενειακή. Και πάλι τυχερός ήταν! Οι επόμενες επαναλαμβανόμενες κρίσεις είχαν περισσότερα θύματα, που δεν είχαν καν την δυνατότητα πακέτου πρόωρης συνταξιοδότησης.
Ο Τύπος άρχισε να πλήττεται λίγο νωρίτερα, πού αλλού, στην Αμερική. Ιστορικές εφημερίδες όπως η Christian Science Monitor, η Boston Globe και άλλες, απλά έκλεισαν ή μετατράπηκαν σε διαδικτυακές. Η ναυαρχίδα του Τύπου N. Y. Times έκανε αλλαγές λιτότητας, πού ξέρουμε τι σημαίνου. Η ισπανική‘’El Pais’’προσέφυγε σε Funds..
Εκείνη την εποχή όλοι μιλάγανε για τον ρόλο του διαδικτύου ως μέσον που συντρίβει τον Τύπο.Οι εφημερίδες για να αυξήσουν τα έσοδά τους ακολούθησαν διαφορετικές στρατηγικές. Δύο βασικές τάσεις καταγράφηκαν. Η μία, από τον Μέρντοκ, που ‘’έκλεισε’’ τα άρθρα σε κάποιες από τις εφημερίδες του. Και η άλλη από τους N.Y. Times που τα άφησε ανοικτά. Σήμερα η λογική έχει αλλάξει. Τα ΄΄καλά’’ τα ΄΄σοβαρά΄΄ άρθρα για να τα διαβάσει ο αναγνώστης, πρέπει να πληρώσει. Η λογική ήταν, ότι η λιτότητα δεν πρέπει να πλήξει την υψηλού επιπέδου δημοσιογραφία, που δεν αναπληρώνεται από τον διαδικτυακό Τύπο. Στην Γαλλία η τότε Κυβέρνηση και σύσσωμη η Βουλή ψήφισαν Νόμο οικονομικής ενίσχυσης του Τύπου από το Κράτος, μέσα από την λογική ότι ο Τύπος είναι συστατικό της Δημοσιογραφίας. Καμία από τις προσπάθειες δεν απέδωσε τα προσδοκώμενα.
Με την οικονομική κρίση του 2008 , μια νέα κρίση, πέρα από την αιμορραγία της συνεχούς απώλειας αναγνωστών, σάρωσε τον Τύπο. Η δραματική μείωση των εσόδων από διαφημίσεις. Ήταν το τελικό χτύπημα.
Προχτές ζήσαμε το δράμα της εφημερίδας που ίδρυσε ο Σάρτρ και ο ‘’εκπρόσωπος’’ του Μάη του 68 Σέρζ Ζυλί. Η Leberation, η σοβαρότερη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής αριστεράς, βρέθηκε στην πρώτη σελίδα των γαλλικών ΜΜΕ. Αφού είχε περάσει από μια διαρκή αναταραχή αναζητώντας κεφάλαια για να αντιμετωπίσει την ζημιογόνα λειτουργία της, είχε ανατρέψει το ιδιοκτησιακό καθεστώς-από εφημερίδα των συντακτών, δέχτηκε την αλλαγή της μετοχικής της σύνθεσης. Ιδιοκτήτης έγινε ο Γάλλος Κροίσος που έβαλε ζεστό χρήμα για να συνεχίσει την λειτουργία της. Όμως οι ζημιές συνεχίστηκαν, η κρατική και η ιδιωτική ενίσχυση δεν επαρκούσαν για την διατήρησή της στη ζωή.
Έτσι αρχές Δεκέμβρη, ένα τελευταίο κεφάλαιο άνοιξε για την εφημερίδα. Το μισό προσωπικό απομακρύνθηκε, η εφημερίδα μετατρέπεται σε διαδικτυακή σε ‘’συνύπαρξη’’ με την εφημερίδα και μετακομίζει σε μικρότερα γραφεία.
Στην Ελλάδα ζήσαμε και ζούμε τις δυσκολίες του Τύπου, ιδίως της Αθήνας. Και στον ορίζοντα μόνο σύννεφα διακρίνουμε. Ο αγώνας για επιβίωση των εφημερίδων, οι στρατιές των ανέργων δημοσιογράφων και η συνεχιζόμενη μείωση των διαφημίσεων και η σχεδόν αποχή των νέων από την έντυπη ενημέρωση είναι η ζοφερή πραγματικότητα.
Όσο για την λύση στο διεθνές αυτό πρόβλημα δεν έχει βρεθεί ακόμη.
Ίσως να έχει δίκιο ο Τζέρεμι Ρίφκιν στο τελευταίο προφητικό βιβλίο του (‘’Οριακό Κόστος Μηδέν’’ ) στο οποίο προβλέπει, ότι τις επόμενες δεκαετίες ο καπιταλισμός δεν θα εξαφανιστεί μεν, αλλά θα μεταλλαχθεί και θα γίνει αγνώριστος. Κι αυτήν την επαναστατική εξέλιξη ενισχύει και κάνει δυνατή το διαδίκτυο και η συνεργατική-διανεμητική κοινωνική οργάνωση.
Είτε έχει δίκιο ο Ρίφκιν, είτε όχι και μέχρι να δούμε πού πάει η ιστορία, ένα έχω ευχηθώ . Να διαβάζουμε εφημερίδες. Και βιβλία. Όχι μόνο για να διατηρήσουμε ζωντανούς αυτούς τους πυλώνες πολιτισμού και ενημέρωσης, αλλά και για την προσωπική μας ολοκλήρωση.