Από παλιά ακούω πως ο «τελικός κριτής» ενός δημιουργήματος — οποιουδήποτε δημιουργήματος— είναι το Κοινό. Ίσως αυτή η λεκτική ρητορική, χρησιμοποιείται για τα μάτια του κόσμου ή για άλλους ιδιοτελείς και θολούς λόγους…
Άμεσα λοιπόν δηλώνω πως διαφωνώ κάθετα με ένα τέτοιο αυθαίρετο συμπέρασμα, το οποίο είναι και πολύ διαδεδομένο από παλιά —επαναλαμβάνω— και κακώς· διότι τα δείγματα και τα παραδείγματα των έργων τέχνης που μένουν στο περιθώριο του εμπορικού γίγνεσθαι, σημαίνει, σύμφωνα με αυτή την απλοϊκή άποψη, πως δεν μπόρεσαν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον τού «τελικού κριτή-το κοινό». Σε πολλές των περιπτώσεων, ο «τελικός κριτής» αδράνησε να βάλει σε λειτουργία τα ανακλαστικά του ή δεν ενημερώθηκε επαρκώς ή, συχνά, δεν διέθετε την ειδική γνώση για να κατανοήσει και να αποφανθεί, για ένα έργο τέχνης.
Η αλήθεια είναι πως ό,τι «αγκαλιάζει» μακροχρόνια το κοινό, αποδεικνύεται γερό και, εν τέλει, ποιοτικό. Σε ό,τι αφορά τη μουσική και συγκεκριμένα το τραγούδι, ας μην μπερδευόμαστε με τα ανακλαστικά τής δισκογραφίας (όταν ήταν στην παντοδυναμία της και πουλούσε τα προϊόντα της). Εκεί, η πραγματικότητα ήταν διαφοροποιημένη και προσαρμοσμένη σε διαφορετικά μέτρα και σταθμά· βλέπε διαφήμιση, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, περιοδικά, εφημερίδες, πολυποίκιλα διαδικτυακά μέσα, μονομερή και επιλεκτική υποστήριξη από το επιλεγμένο ρεπερτόριο, λειτουργία τού λεγόμενου star system των δημοφιλών τραγουδιστών και άλλες πολλές τέτοιες δράσεις (Συστήματα) εκείνων των εποχών οι οποίες, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, επέβαλαν το προϊόν…
Να επαναλάβω πως ο αναγνώστης, τις όποιες σκέψεις επί του θέματος, θα πρέπει να τις κατανοεί λαμβάνοντας υπ’ όψη του το γενικότερο πλαίσιο των τεχνών και όχι την τόσο περιπλεγμένη με τους νόμους τής αγοράς παραγωγής τραγουδιών…
Το παρατηρούμε και στην παγκόσμια δισκογραφική αγορά πως, παλαιότερα, η πληροφόρηση για την δράση ενός νέου καλλιτέχνη (ερμηνευτή, ερμηνεύτριας, γκρουπ κλπ) χρειαζόταν μερικά χρόνια για να δει το φως τής δημοσιότητας, να γνωστοποιηθεί ευρέως και να επηρεάσει τη δισκογραφία και το κύκλωμά της, ώστε μετά από χρόνια να γίνει γνωστό (το προϊόν) και στο ευρύτερο κοινό…
Στις άλλες τέχνες, οι χρόνοι έχουν μεγαλύτερη διάρκεια.
Ο «τελικός κριτής», στον 21ο αιώνα, είναι ριζικά διαφορετικός από εκείνον του 20ού. Και είναι φυσικό αυτό, αφού τίποτα δεν είναι πια το ίδιο ή τουλάχιστον πολλά έχουν αλλάξει και εξελιχθεί σε κάτι άλλο. Παράλληλα, αυτός ο «τελικός κριτής» ακολουθεί, σε κάποιο ποσοστό κι αυτός, την μετάλλαξή του μέσα στο χρόνο ο οποίος τα αλλάζει, παράλληλα, όλα. Οι διαπιστωμένες εμμονές τής κοινωνίας μας αφορούν κυρίως τη μάζα, η οποία πάντα ήταν πιο εύκολο να χειραγωγηθεί· αυτή η μάζα όμως είναι που ακολουθεί και διατηρεί ό,τι αποκαλύπτεται— πολλές φορές ερήμην της —ως άξιο και χρήσιμο προϊόν τέχνης.
Ας το αποδεχτούμε: Ο «τελικός κριτής» των δημιουργημάτων τέχνης, είναι —εν αρχή— ο Χρόνος και όχι το Κοινό, ο κόσμος, οι θεατές, οι ακροατές, οι καταναλωτές των έργων. Ο Χρόνος, ο οποίος αποκαλύπτει την αισθητική δύναμη της μορφής και τού λογοτεχνικού περιεχομένου, ιδίως όταν το έργο περιέχει μέσα του όλα όσα χρειάζονται για να βρει τον δρόμο του προς την επαφή του με το Κοινό.
Γεννάται όμως εύλογα το επόμενο ερώτημα:
«Μα, ο Χρόνος, είναι από τη φύση του κάτι απροσδιόριστο, σχεδόν μεταφυσικό ερμηνευτικά, και απρόσμενο διάστημα στην εξέλιξή του. Περιέχει εντός του γεγονότα, πράξεις, θεωρήσεις, ερωτήματα, εμπειρίες, βιώματα, συναισθηματικές μεταλλάξεις και τόσα άλλα. Δεν μπορούμε να τον ορίσουμε επακριβώς, ούτε να τον εκβιάσουμε. Δεν ελέγχω πλέον εάν τον Χρόνο τον εκλαμβάνουμε ως διάρκεια, ως ευθεία, καμπύλη, κάθετη ή οριζόντια γραμμή· ο χρόνος είναι στιγμή, αλλά και κύκλος ζωής. Είναι να στέκεσαι ακίνητος, αλλά και να τρέχεις. Πώς μπορούμε λοιπόν να μιλάμε για τον Χρόνο απόλυτα, αφού είναι μια άυλη διάσταση την οποία αντιλαμβανόμαστε κυρίως από τις εποχές και τα ίχνη που αφήνει στα φθαρτά σώματά μας;»
Δεν ξέρω πώς διαμορφώθηκε μέσα μου ετούτο το ερώτημα. Το έγραψα αυτόματα, ελεύθερα και αυθόρμητα προσπαθώντας να τοποθετήσω κάπως στη συνείδηση τον Χρόνο ως πνευματική(?), νοητή οντότητα. Κάτι μου λέει όμως πως ο Χρόνος είναι και διάστημα πεπραγμένων δράσεων και σκέψεων. Είναι, επίσης, διάστημα στο οποίο συμβαίνουν και λειτουργούν όλα όσα γεννήθηκαν λίγο πριν ξεκινήσει να «μετράει»· αλλά κι αυτό έχει δόση ασάφειας διότι το δημιούργημα έχει ανάγκη (κι αυτό) να εκκολαφθεί, σαν την αδαή εγκυμονούσα που θεωρεί λαθεμένα πως η κύηση είναι κάτι σαν διάστημα χρόνου το οποίο δεν λαμβάνεται και πολύ… σοβαρά. Κοινώς: ξεχνιέται…
Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται πως η μέτρηση του Χρόνου είναι ό,τι πιο ασαφές, ακριβώς γιατί, στα δημιουργήματα, ο πραγματικός Χρόνος είναι ύπαρξη, η οποία αναγκαστικά περιέχει στιγμές εμπειρίας προηγούμενου Χρόνου, πολύ πριν το ξεκίνημα του υπολογισμένου Χρόνου που προσμετράμε… Διότι το σήμερα υπήρξε, λίγο χρόνο πριν, ως αύριο και θα υπάρξει, λίγο μετά, ως χθες!
Και εξηγούμαι: Ένα δημιούργημα εμπεριέχει κάθε στιγμή ζωής· από το μακρινό και από το εγγύς παρελθόν, έως το τώρα και το αύριο. Έρχονται εικόνες και βιώματα (τα λέμε: μνήμες) ανακατεμένες και, τις περισσότερες φορές, κατά… ριπάς από σκόρπιες χρονικές στιγμές. Ο Χρόνος, με την έννοια που τον συζητάμε, δεν είναι ποτέ μόνος του· είναι ένα μίγμα πολλών χρονικών στιγμών…
Πολλά μπορούν να αναφερθούν πάνω στο ζήτημα, αλλά ήρθε η… χρονική στιγμή να διακόψω τον συλλογισμό μου για το ζήτημα, επειδή υπερέβην το χρόνο και την αντοχή της γραφής.
Έτσι, ο Χρόνος είναι, κατ’ εμέ, ο «τελικός κριτής», ο αποφασιστικός παράγοντας, ο οποίος θα… παραδώσει στο Κοινό την σκυτάλη, το έργο δηλαδή, εάν φυσικά αυτό μπορέσει να επικοινωνήσει με τον κόσμο, αποτυπώνοντας και πετυχαίνοντας με αυτόν τον τρόπο την αιώνια ύπαρξή του. Α, και για να το πω πιο… πολιτικά: έτσι δεν είναι και το παιχνίδι των εκλογών;
Μπορεί όμως και να μην είναι έτσι· ποιος ξέρει; Ο πανδαμάτωρ Χρόνος θα δείξει…