Ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε προϊόν της κρίσης, δηλαδή, εξέφρασε με έναν «εύκολο» τρόπο, σχεδόν άκοπα, μια διάχυτη αγανάκτηση για ένα κακό που μας βρήκε.
Αυτοί που κυβέρνησαν (μέχρι τότε) φταίνε, εμείς είμαστε οι άφθαρτοι, οι ηθικοί. Να φύγουν αυτοί να έρθουμε εμείς.
Όλα έμοιαζαν εύκολα και απλά. Όσα προγράμματα είχε ψηφίσει σε συνέδριά του, δεν χρειάστηκαν καν -άλλωστε αυτά διαμορφώθηκαν με την βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται να εφαρμοστούν ποτέ.
Κυβέρνησαν χωρίς πρόγραμμα, με έναν βολονταρισμό, μια επιθυμιολαγνεία. Αφού είμαστε αριστεροί, και ξέρουμε και θέλουμε και μπορούμε.
Ενδεικτικά να πω ότι το μεγαλύτερο επίτευγμα που προβάλει ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ, η συμφωνία των Πρεσπών, δεν αποτελούσε προγραμματική του δήλωση.
Επίσης, το θέμα της απλής αναλογικής, πάνω στο οποίο στήριξε όλη του την μετέπειτα στρατηγική για προοδευτική κυβέρνηση, δεν αποτελούσε σαφή προγραμματική δέσμευση, όσο περίεργο και αν ακούγεται.
Στο πρόγραμμα που κυκλοφόρησε για τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, έκανε λόγο για "σύστημα" απλής αναλογικής -και μάλιστα μέσω της συνταγματικής αλλαγής-, σπάσιμο των περιφερειών (ξεχάστηκε) και κατάργηση του ορίου του 3% (ξεχάστηκε, επίσης). Στις προγραμματικές δηλώσεις στη Βουλή ο Α. Τσίπρας δεν μίλησε καν για το "σύστημα" της απλής αναλογικής αλλά αναφέρθηκε γενικώς για "συναίνεση" στην αλλαγή του εκλογικού νόμου και ο αρμόδιος υπουργός (ο οποίος λογικά θα έπρεπε να εξειδικεύσει τις προτεινόμενες αλλαγές στον εκλογικό νόμο) δεν είπε λέξη για το θέμα (αναφέρομαι πάντα στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ το Σεπτέμβριο του 2015)! Και αυτό το -μείζον για τον ΣΥΡΙΖΑ- θέμα αφέθηκε να κριθεί από την συγκυρία.
Από πού θα μπορούσε να προκύψει μια προγραμματική, συνεκτική και σαφής κατεύθυνση για την υπέρβαση της κρίσης;
Εσωτερικές διεργασίες δεν υπήρξαν, δεν μπορούσαν να υπάρξουν. Όλος ο σχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε το δυναμικό εκείνο που θα μπορούσε να γεννήσει ιδέες, να επεξεργαστεί «εφαρμοσμένα» σχέδια, ειδικές πολιτικές, να ενσωματώνουν διεθνείς πρακτικές.
Το δυναμικό του ΣΥΡΙΖΑ, κατά βάση, αποτελούνταν από επαγγελματικά στελέχη και κάποιες βοηθητικές επιτροπές κατά τομέα, οι οποίες στελεχώνονταν από κομματικά στελέχη.
Οι εισροές από το 2012 έως το 2015, περίοδος που όδευε προς την κυβέρνηση, ήταν πολιτικών στελεχών από άλλους χώρους και λιγότερο «τεχνοκρατών». Προτεραιότητα σε αυτούς που μπορούν να φέρουν ψήφους και όχι σε αυτούς που θα έφερναν γνώσεις, ιδέες, τεχνοκρατική και επιστημονική εμπειρία. Ας πάρουμε την «εξουσία» και μετά τα βρίσκουμε και αυτά.
Ερείσματα σημαντικά στα στελέχη της δημόσιας διοίκησης δεν είχε ποτέ, ούτε μπορούσε να «φτιάξει» γρήγορα. Στηρίχθηκε σε έτοιμους πυρήνες από άλλους χώρους, κυρίως από το ΠΑΣΟΚ. Τους πήρε σε πακέτα, με όλες τις «αμαρτίες» που κουβαλούσαν. Δεν είχε δικό του σχέδιο, εξαρτήθηκε από αυτές. Προσπάθησε έτσι να ισορροπήσει, χωρίς σαφή δική του κατεύθυνση, ανάμεσα στις δεσμεύσεις του μνημονίου (το μόνο σαφές), τις επιμέρους ομάδες της διοίκησης, σε δικούς του συμβούλους (κατά βάση με κομματικά βιογραφικά) και στις όποιες ανάγκες της συγκυρίας.
Διεθνής τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση τόσο σοβαρών κρίσεων δεν υπήρχε, αν και βελτιώθηκε μετά τα 4-5 πρώτα χρόνια της κρίσης. Αυτό όμως ήταν μάλλον μια επί πλέον δυσκολία για τον ΣΥΡΙΖΑ, αφού δεν του άφηνε περιθώρια για εκείνα τα τρελά σχέδια Βαρουφάκη, που απειλούσε την ΕΕ με κάτι που η ίδια μας πρότεινε (κάποια δις για να φύγουμε μόνοι μας από το ευρώ).
Αυτό που έμεινε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα τρίτο μνημόνιο, άρα παράταση της μνημονιακής περιόδου για άλλα 3, τουλάχιστον, χρόνια και η έξοδος από το μνημόνιο δια της εφαρμογής των δεσμεύσεων του μνημονίου.
Η περίοδος 2019-2023, ήταν μια περίοδος επανάπαυσης και αναμονής. Πολιτεύτηκε με βασική επιδίωξη να κρατήσει έναν σταθερό πυρήνα 20-25% και να περιμένει κάποια νέα «κρίση» που θα του έδινε την ώθηση της επιστροφής. Πολιτεύτηκε επιθετικά, καταγγελτικά, ισοπεδωτικά, αναπαράγοντας τη ρητορική της προ της διακυβέρνησής του περιόδου. Αδιαφόρησε για το υπόλοιπο 70-75% της κοινωνίας και απευθύνθηκε μόνο στο «σίγουρο» όπως πίστευε ακροατήριό του -στους άλλους …μετά την «στραβή» που περίμενε ότι θα σκάσει κάποια στιγμή, πχ. Τέμπη.
Στο διάστημα αυτό, τα ερείσματα της αριστεράς στην Ευρώπη συρρικνώθηκαν (Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία…), άρα και οι όποιες αριστερές πρακτικές.
Εσωτερικές δυνάμεις που θα ανανέωναν τον προγραμματικό του λόγο δεν υπήρχαν, ούτε και τις αναζήτησε. Η επανάληψη ενός εύκολου «αντιμνημονιασμού» θεωρήθηκε, ντε φάκτο, ως η οδός που θα έφερνε την επιστροφή στην κυβέρνηση.
Η κατάρρευση ήταν κάπως απρόσμενη, η αδυναμία να σταθεί, όμως, στη νέα μετα-μνημονιακή περίοδο ήταν εμφανής. Ήταν θέμα χρόνου η αντίστροφή πορεία.
Σήμερα
Από πού θα αντλήσει ιδέες, δυνάμεις για να μπει στη νέα φάση του;
Από ποια δεξαμενή σκέψης, ευρωπαϊκή ή από αλλού, θα αντλήσει υλικό; Υπάρχουν σήμερα Ευρωπαίοι διανοούμενοι που δουλεύουν πάνω στην ανανέωση της αριστεράς, της μαρξίζουσας αριστεράς;
Η νέα εκδοχή της ευρωπαϊκής αριστεράς πια, ακούει στο όνομα «αριστερός λαϊκισμός», ο οποίος φιλοδοξεί να αντλεί ψηφοφόρους, μόνο, από την ίδια δεξαμενή που ψαρεύουν και οι άλλοι λαϊκισμοί. Για να το πετύχεις αυτό δεν χρειάζονται ιδέες, προγραμματικές επεξεργασίες, αλλά μια συγκεκριμένη ρητορική, απολίτικη, ηθικολογική και τοξική.
Δεξαμενές σκέψης που να επιχειρούν κάποιου είδους αναζητήσεις στην αριστερή, μαρξιστική σκέψη στην Ευρώπη, νομίζω πως περιορίζονται στους χώρους στα αριστερά της αριστεράς, στους παλιούς αριστεριστές και σε άλλους αριστερούς που αναφέρονται ευθέως ή δειλά, στον κομμουνισμό.
Δεξαμενές σκέψης υπάρχουν στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας, του φιλελεύθερου κέντρου και κυρίως στους χώρους των νέων τεχνολογιών, εκεί που δεν γίνονται εμφανείς οι παλιές διαχωριστικές γραμμές αριστεράς-δεξιάς.
Από πού, λοιπόν, θα αντλήσει το υλικό της νέας φάσης του ο ΣΥΡΙΖΑ; Δεν βλέπω εσωτερικές δυνάμεις, ούτε εξωτερική βοήθεια.
Άρα;
Όποιος/α και αν βγει πρόεδρος δεν υπάρχει μέλλον για το χώρο αυτό. Θα επηρεαστούν, ενδεχομένως, κάπως, οι χρόνοι της συρρίκνωσης, αλλά η κατεύθυνση είναι μία και μη αντιστρεπτή.