ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
Η διαμάχη που ξεκίνησε, με αρκετή μάλιστα ένταση, για τον χριστουγεννιάτικο στολισμό της Βασιλίσσης Σοφίας, φέρνει για μια ακόμη φορά στην επικαιρότητα την παλιά συζήτηση για τη σχέση της παράδοσης με τη νεωτερικότητα.
Η νεωτερικότητα βρέθηκε στο απόγειο της ακμής της κατά τον εικοστό αιώνα, ο οποίος ανέδειξε τον μοντερνισμό ως αισθητικό φαινόμενο αλλά κατέδειξε και τα μειονεκτήματά του. Κατά τον Μπωντλαίρ, που εισήγαγε και τον όρο το 1845, η νεωτερικότητα είναι κάτι το παροδικό και φευγαλέο · αντιπροσωπεύει το ήμισυ της τέχνης ενώ το άλλο μισό παραμένει αιώνιο και αναλλοίωτο.
Πόσο όμως η νεωτερικότητα αντιμάχεται την παράδοση, πόσο αποκόπτει το παρόν από το παρελθόν; Πόσο τα αγγελάκια και τα αστεράκια είναι πιο κοντά στο εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων από ό,τι η αφαιρετική εκδοχή του στολισμού της Βασιλίσσης Σοφίας; Είναι ικανή η παράδοση από μόνη της να μην καταντήσει μια παρελθοντική αναδρομή χωρίς την ανανέωση που της προσδίδει η νεωτερικότητα; Και από την άλλη πλευρά, μπορεί η νεωτερικότητα να σταθεί αποκομμένη από εδραιωμένες επί αιώνες αναφορές ; Μήπως η άκριτη απόρριψη του παρελθόντος σημαίνει μεγαλύτερη εξάρτηση από αυτό; Μήπως, τελικά, η νεωτερικότητα και η παράδοση είναι καταδικασμένες σε μια συνύπαρξη; Συνύπαρξη που μπορεί να αποβεί από γόνιμη έως καταστροφική, ανάλογα με τη χρήση που θα γίνει στην καθεμιά τους; Θα θυμούνται οι παλαιότεροι την ομηρικών διαστάσεων διαμάχη για το «έγκλημα καθοσιώσεως» που διέπραξε ο Φρ.Μιτεράν, αποφασίζοντας την κατασκευή της περίφημης γυάλινης πυραμίδας στο Μουσείο του Λούβρου. Φοβούμαι ότι σήμερα κανείς δεν μπορεί να φαντασθεί το Λούβρο χωρίς την πυραμίδα του. Η γόνιμη συνύπαρξη που λέγαμε.
Από την άλλη πλευρά, είναι γεγονός ότι η εποχή μας κυριαρχείται από το εφήμερο και το αποσπασματικό. Κάθε τι το κραυγαλέο και εκκεντρικό υμνείται ως σπονδή στη νεωτερικότητα. Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια αλλά και ικανότητα από τον κάθε είδους δημιουργό για να μην πέσει στην παγίδα της άκριτης απόρριψης του παρελθόντος χάριν μιας δήθεν avant garde – εκτός αν μέσω αυτής της προσέγγισης θέλει να κρύψει πραγματικές καλλιτεχνικές αδυναμίες . Διότι πολλές φορές η νεωτερικότητα χρησιμοποιείται ως καταφύγιο καλλιτεχνικής ανεπάρκειας.
Σε κάθε περίπτωση, οι πραγματικές πρωτοπορίες, οι αληθινές επαναστάσεις απαιτούν χρόνο που ξεπερνάει αυτόν της μιας γενιάς για να κατανοηθούν και στη συνέχεια να ενσωματωθούν στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι μιας εποχής. Γι΄αυτό είναι τουλάχιστον ανιστόρητο να επιδοκιμάζεται ή να απορρίπτεται μανιχαϊστικά μια καλλιτεχνική δημιουργία με μόνο κριτήριο τον σεβασμό ή μη προς την παράδοση ή, αντίστροφα, με τον βαθμό νεωτερικότητας που την χαρακτηρίζει, και όχι με κριτήρια που αφορούν αυτή καθ’ εαυτή την καλλιτεχνική της αξία · πράγμα που δυστυχώς συμβαίνει αυτές τις ημέρες με τον στολισμό της Βασιλίσσης Σοφίας.