Για να ευδοκιμήσει επεκτατικά ο καπιταλισμός και μάλιστα ο νεοφιλελεύθερος, σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, πρέπει να κυριαρχεί ως ύψιστη αξία η λογική της αυτορρύθμισης σε ό,τι αφορά την δυναμική, την οποία αναπτύσσει. Με την απουσία όμως υπερεθνικά δεσμευτικού κανονιστικού πλαισίου υποστασιοποιείται η έλλειψη ορίων με κοινωνικά χαρακτηριστικά από το ένα μέρος και αυξάνεται η πολυπλοκότητα της πραγματικότητας από το άλλο, διότι πολλαπλασιάζονται συνεχώς και με αυξητική τάση οι επιλογές του οικονομικού συστήματος, χωρίς να διαθέτουν κοινωνική νομιμοποίηση. Η ευελιξία σε σχέση με αυτές τις επιλογές προϋποθέτει την ύπαρξη τεχνοκρατικών μηχανισμών απλοποίησης της πολυπλοκότητας, ώστε να είναι εφικτή η λήψη αποφάσεων υψηλού οικονομικού ρίσκου, οι οποίες σε αντίθετη περίπτωση δεν θα ελαμβάνοντο.

Ο καπιταλισμός έχει αποκτήσει στάτους συμβόλου της χωρίς όρια πολύπλοκης κοινωνίας, στην οποία η αναπτυσσόμενη δυναμική δεν είναι ελεγχόμενη. Σύμφωνα με την νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική λογική ο δομικός μηχανισμός, που οριοθετεί τις μοντέρνες κοινωνίες, χαρακτηρίζεται από αποτελεσματικότητα (απόδοση), δυναμική και υψηλού βαθμού δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων, ενώ παράλληλα μπορεί να διατηρεί τους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης της κοινωνίας μακριά από την κατ΄αυτόν ασφυξία του μεταξύ τους ελέγχου. Με αυτό τον τρόπο είναι εφικτή η ανάληψη ρίσκων, προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση, με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση των κινδύνων για την επίτευξη των στόχων, οι οποίοι έχουν τεθεί. Επίσης διασφαλίζεται η στήριξη στην εξέλιξη, η οποία βασίζεται σε σχεδιασμό, κερδοσκοπία και επενδύσεις με μακροπρόθεσμες στοχεύσεις. Η ουσία του σύγχρονου καπιταλισμού είναι η ελευθερία ή μάλλον η χωρίς κανόνες ελευθερία και η αυτορρύθμιση.

Βέβαια στις σύγχρονες κοινωνίες, στις οποίες κυριαρχεί η νεοφιλελεύθερη θεώρηση της πραγματικότητας, οι τομείς δραστηριοποίησης, οι οποίοι λειτουργούν χωρίς όρια και ρυθμίσεις, υπερβαίνουν το χώρο της οικονομίας και αποτελούν δομικά στοιχεία και άλλων κοινωνικών συστημάτων. Μερικά παραδείγματα σύμφωνα με τα κριτήρια της αύξησης της πολυπλοκότητας με την πληθώρα επιλογών αλλά και την αυτορρύθμιση θα μπορούσαν να είναι κατ΄αρχήν ο χώρος της επιστημονικής γνώσης, ο οποίος αυξάνει τις δυνατότητες επιλογών, χωρίς να είναι δυνατή η όποια εξωτερική παρέμβαση με στόχο την ρύθμιση και την ένταξη των παραγόμενων γνώσεων σε συγκεκριμένο πλαίσιο κατά την διάρκεια της ερευνητικής πορείας. Ένας άλλος τομέας είναι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με την χωρίς όρια ροή πληροφόρησης, η οποία διευρύνει τα περιθώρια επιλογών. Αυτό βεβαίως ισχύει κάτω από την προϋπόθεση, ότι είναι διαθέσιμο μεθοδολογικό εργαλείο ανάλυσης όλων αυτών των δεδομένων, ώστε να μπορεί ο καταναλωτής των πληροφοριών να τις αξιοποιήσει και να κάνει επιλογές. Τέλος θα μπορούσαν επίσης να αναφερθούν και οι τομείς της τέχνης με τις χωρίς όρια αισθητικές δυνατότητες καθώς και της ψηφιακής τεχνολογίας, η οποία δεν γνωρίζει όρια σε σχέση με την αξιοποίηση της στο σύγχρονο τρόπο ζωής, στον οποίο προσδίδει μη ελεγχόμενη δυναμική. Αρκεί να αναφερθούν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.

Δεν είναι δηλαδή μόνο η οικονομία το πεδίο ανυπαρξίας ορίων και ρυθμιστικών παρεμβάσεων. Η νεοφιλελεύθερη λογική διαπερνά το αξιακό σύστημα γενικότερα, διότι αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο την πληθώρα των διαστάσεων της πραγματικότητας (οικονομική, πολιτισμική κ.λ.π.) και την μονοδιάστατη προσέγγιση της ανάλογα με την οπτική, από την οποία βλέπει κάποιος το κοινωνικό γίγνεσθαι, ενώ ταυτοχρόνως το πολιτικό σύστημα, προς το παρόν τουλάχιστον, αδυνατεί να λαμβάνει αποφάσεις, οι οποίες ισορροπούν όλες τις πτυχές της πραγματικότητας, Έτσι δίδεται η ευκαιρία να συνυπάρχουν το σωστό και το λάθος. Εξαρτάται από ποιά οπτική γωνία προσεγγίζεται η πραγματικότητα, η οποία εξελίσσεται με πολύ μεγάλη ταχύτητα πλέον, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο σε πολιτικό επίπεδο να υπάρξει ανάλογη ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων. Το παράδειγμα της ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωζώνη είναι πολύ χαρακτηριστικό. Οικονομικά η απόφαση ένταξης ήταν λάθος, πολιτικά και γεωστρατηγικά όμως ήταν σωστή, εάν κάνουμε μια στατική θεώρηση των πραγμάτων, όπως έκαναν τα ευρωπαϊκά όργανα λήψης αποφάσεων. Η μετά την είσοδο εξέλιξη στην Ελλάδα σε συνδυασμό με αυτήν στην Ευρωζώνη δεν επιβεβαίωσε τις υποθέσεις των πολιτικών θεσμών σε Ελλάδα και Ευρώπη για την μετά την ένταξη πορεία.

Το θέμα είναι, πως η κοινωνία ως συλλογικό υποκείμενο με εργαλείο την πολιτική προσδίδει στους κανόνες, που αποφασίζει, γενικεύσιμη ισχύ, η οποία έχει μακροπρόθεσμη προοπτική σε συνθήκες ταχύτατης ροής του χρόνου. Με άλλα λόγια το βασικό πρόβλημα κινείται κυρίως μεταξύ της οικονομικής δυναμικής και της πολιτικής ρύθμισης, η οποία είναι αναγκαία για να υπάρχει κοινωνική ισορροπία σε συνθήκες συνεχούς μετασχηματισμού της πραγματικότητας και σχέσεων αλληλεξάρτησης των κοινωνιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ρυθμιστικό φορτίο βεβαίως πρέπει να έχουν οι πολιτικές αποφάσεις και σε σχέση με άλλα κοινωνικά συστήματα, όπως είναι το σύστημα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης καθώς και άλλοι χώροι. Το καθοριστικό ερώτημα όμως είναι, που τίθενται τα όρια του ρυθμιστικού παρεμβατισμού της πολιτικής, ώστε να υπάρχει ισορροπία στις σχέσεις των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων (πολιτικό, οικονομικό, μιντιακό κ.λ.π.), η οποία υπηρετεί το κοινωνικό συμφέρον. Ανάλογα με το πλαίσιο αναφοράς του αυτό μπορεί να είναι εθνικό, ευρωπαϊκό, πλανητικό. Όσο δε διευρύνεται, τόσο πιο δύσκολος γίνεται ο ρυθμιστικός ρόλος της πολιτικής. Το εθνικό είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμο από το ευρωπαϊκό, ενώ το πλανητικό είναι το πιο δύσκολο. Αυτό οφείλεται τόσο στις διαφορετικές λογικές στη λειτουργία των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων και στην πληθώρα των επιλογών που παράγουν, οι οποίες πολλές φορές δεν συμπορεύονται (προαναφέρθηκε η περίπτωση της εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωζώνη), όσο και στην δύσκολα διαχειρίσιμη πολυπλοκότητα σε ευρύτερης εμβέλειας επίπεδα (ευρωπαϊκό, πλανητικό).

Με βάση αυτά τα δεδομένα, τα οποία συνεχώς αλλάζουν στη δυναμική του χρόνου, τίθεται επιτακτικά το ερώτημα, εάν και κάτω από ποιές προϋποθέσεις μπορεί η πολιτική να διεκπεραιώσει τον ρυθμιστικό ρόλο, που της αναλογεί, εκφράζοντας ταυτοχρόνως το κοινωνικό συμφέρον με αποφυγή της αποξένωσης του ανθρώπου στο πλαίσιο της διεκπεραίωσης των διαφόρων συστημικών ρόλων (π.χ. εργασιακών) και διασφαλίζοντας την ευημερία των κοινωνιών με βιώσιμο τρόπο. Είναι σαφές, ότι δεν είναι καθόλου εύκολο, διότι οι λογικές, οι οποίες διαπερνούν τη λειτουργία των διαφόρων συστημάτων συχνά οδηγούν σε αντίθετες κατευθύνσεις και αντιστρατεύονται το «κοινό καλό», το οποίο ενδεχομένως θα μπορούσε να βρεθεί με αμοιβαίες υποχωρήσεις και ένταξη της ελευθερίας στην υπηρεσία του στόχου της κοινής ισορροπίας όλων των πλευρών, ώστε να καταστεί εφικτός ο ρυθμιστικός ρόλος της πολιτικής. Για την επίτευξη αυτού του στόχου πρέπει να διανυθεί αρκετός δρόμος ακόμη, μέχρι να ωριμάσουν οι συνθήκες. Μπορούν όμως από τώρα να αρχίσουν να γίνονται τα πρώτα βήματα.

Κατ΄αρχήν πρέπει να επαναπροσδιοριστεί, εάν η πολιτική προωθεί την λειτουργικότητα των κοινωνικών συστημάτων ή την ευημερία των πολιτών ως ανθρώπινων όντων και όχι ως φορέων συστημικών ρόλων, όπως συμβαίνει τώρα. Εάν η προτεραιότητα είναι η ευημερία των πολιτών ως ανθρώπινων όντων, τότε επιβάλλεται η αναθεώρηση της επικοινωνιακής λογικής της χειραγώγησης, που γίνεται με τα ψηφιακά μέσα της εικονικής αποτύπωσης της πραγματικότητας και η προώθηση του διαλόγου με την κοινωνία πολιτών και η λογοδοσία σε αυτήν. Αυτό θα σήμαινε επίσης την συστηματική προώθηση της δημιουργίας δομών της κοινωνίας πολιτών με θεματική αναφορά, ώστε με την αξιοποίηση της διανόησης να προσεγγίζεται ουσιαστικά η πραγματικότητα και να διαμορφώνουν απόψεις οι δομές αυτές. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορούν να λειτουργούν ως συλλογικά υποκείμενα και να συμβάλλουν στην πραγμάτωση της δημοκρατίας. Βεβαίως θα πρέπει να επισημανθεί εμφατικά, ότι η κοινωνία πολιτών δεν επιτρέπεται να αποτελεί προέκταση των κομμάτων, όπως γίνεται σήμερα στην Ελλάδα. Πολύ σημαντική προϋπόθεση για την πραγμάτωση της ρυθμιστικής λειτουργίας της πολιτικής είναι η δυνατότητα λήψης αποφάσεων με υπερεθνικών διαστάσεων ισχύ. Αυτό σημαίνει, ότι θα πρέπει να αναζητηθεί μια μορφή πλανητικής διακυβέρνησης, η οποία θα αντιστοιχείται με την πραγκοσμιοποίηση τόσο στο χώρο της οικονομίας και εργασίας, όσο και στο χώρο του πολιτισμού και πολλών άλλων πεδίων δραστηριοποίησης σε υπερεθνικό επίπεδο.

Με αυτό τον τρόπο θα είναι ευκολότερη και η αντιμετώπιση προβλημάτων πλανητικής εμβέλειας, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και η μαζική μετακίνηση πληθυσμών. Βασική επίσης προϋπόθεση για την προώθηση του ρυθμιστικού ρόλου της πολιτικής είναι από το ένα μέρος ο μακροπρόθεσμος πολιτικός σχεδιασμός με συγκεκριμένη και κοστολογημένη περιγραφή της πορείας στο μέλλον, η οποία αποτυπώνεται σε χρονοδιάγραμμα με τελικούς και ενδιάμεσους στόχους. Από το άλλο μέρος για να είναι εφικτός ο πολιτικός σχεδιασμός και να έχει ρεαλιστικά και όχι ιδεοληπτικά χαρακτηριστικά, είναι πολύ σημαντική προϋπόθεση η στήριξη του σε δεδομένα και στόχους, που είναι αποτέλεσμα έρευνας και ανάλυσης από τεχνοκρατικούς μηχανισμούς στήριξης των δομών του πολιτικού συστήματος. Ειδάλλως η αξιολόγηση των αναρίθμητων επιλογών, τις οποίες παράγουν τα διάφορα κοινωνικά συστήματα, θα είναι από πολύ δύσκολη έως ανέφικτη.

Οι συνθήκες έχουν ωριμάσει τόσο σε εθνικό όσο σε ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο για να αρχίσουν να καλύπτονται οι προϋποθέσεις, ώστε η πολιτική να παίξει τον ρυθμιστικό ρόλο, ο οποίος της αναλογεί για την ευημερία των κοινωνιών και των πολιτών ως ανθρώπινων όντων με γνώμονα πάντα τον κοινωνικό ανθρωπισμό. Τυχόν καθυστερήσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η έξαρση του φαινομένου της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών είναι ένα πρώτο δείγμα.