Αυτό που συνέβη στην Πορτογαλία είναι γνωστό. Ο πορτογαλικός όμιλος Espirito Santo International, που κατέχει 25% στην τράπεζα Banco Espirito Santo, μία από τις μεγαλύτερες πορτογαλικές αλλά όχι μεγάλη για τα ευρωπαϊκά δεδομένα τράπεζα με 43 δισ. ευρώ ενεργητικό, καθυστέρησε να αποπληρώσει βραχυπρόθεσμο χρέος που είχε πουλήσει σε πελάτες του. Παρότι η Banco Espirito Santo διευκρίνισε ότι αυτή η καθυστέρηση δεν αφορά και δεν επηρεάζει τους δικούς της πελάτες, ο φόβος εξαπλώθηκε αστραπιαία. Την Τετάρτη, οι μετοχές του ομίλου έκαναν βουτιά. Την Πέμπτη (όταν η Ελλάδα επέμεινε να βγει στις αγορές για 3 δισ. ευρώ…) ο πανικός επεκτάθηκε σε όλες τις αγορές. Ανεστάλη η διαπραγμάτευση των μετοχών όλων των εταιρειών του ομίλου. Ο πανευρωπαϊκός δείκτης τραπεζικών μετοχών Stoxx Europe 600 υποχώρησε σε χαμηλό 7μήνου. Ανεστάλη η διαπραγμάτευση αρκετών ιταλικών τραπεζών. Η Banco Popular Espanol ανέστειλε την έκδοση ομολόγου CoCo για 500 εκατ. ευρώ. Πτώση στα ευρωπαϊκά και, μαζί, στο χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης. Τα κεφάλαια έφευγαν πανικόβλητα από μετοχές και ομόλογα, έσπευδαν να βρουν καταφύγιο στον χρυσό (που έφτασε στο υψηλό τεσσάρων μηνών) και στο γιεν.

Ολα αυτά, επειδή καθυστέρησε η πληρωμή ενός κουπονιού;

Εξ όνυχος τον λέοντα. Ονυχας, το κουπόνι. Λέοντας είναι η νέα χρηματοπιστωτική φούσκα που σχηματίζεται. Οπως είπε ο Claudio Borio, επικεφαλής του τμήματος νομισματικών και οικονομικών υποθέσεων της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), αυτά που συμβαίνουν, τα έχουμε ξαναδεί στο πρόσφατο παρελθόν – κι αυτό είναι το απογοητευτικό. Προ ημερών, στις 29 Ιουνίου, η BIS, στο διοικητικό συμβούλιο της οποίας μετέχουν η κ. Yellen της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, ο κ. Draghi της Ευρωπαϊκής Κεντρική Τράπεζας, οι πρόεδροι των κεντρικών τραπεζών Κίνας, Ιαπωνίας, Ινδίας και πολλών άλλων χωρών, έστειλε από τη Βασιλεία της Ελβετίας ηχηρό μήνυμα ότι η παγκόσμια οικονομία ενδεχομένως οδηγείται σε μια νέα κρίση.

Τι συμβαίνει; Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες του κόσμου παρέχουν άφθονη και φθηνή ρευστότητα, επιχειρώντας να στηρίξουν την διεθνή ανάκαμψη με την άσκηση «μη συμβατικών νομισματικών πολιτικών» – πολιτικών που κρατούν τα επιτόκια στην περιοχή του μηδενός επί μακρόν και πολιτικών ποσοτικής χαλάρωσης ή/και παρέμβασης στις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Παρέχουν, στην ουσία, άφθονα φθηνά κεφάλαια, επιδιώκοντας να διευκολύνουν τις επενδύσεις σε παραγωγικούς τομείς και, έτσι, να δώσουν χρόνο στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα να διορθώσει τις στρεβλώσεις που δημιούργησε κυνηγώντας το βραχυπρόθεσμο κέρδος στην προηγούμενη περίοδο άφθονης ρευστότητας, προ κρίσης 2007. Αλλά, πώς χρησιμοποιούνται αυτά τα κεφάλαια;

Η BIS ανησυχεί ότι οι αναγκαιότητες που προκύπτουν από τους μεγάλους χρηματοπιστωτικούς κύκλους διάρκειας 15-20 ετών που καταλήγουν σε μια κρίση, παραγνωρίζονται χάρη των βραχύτερων επιχειρηματικών κύκλων, διάρκειας 8 ετών. Ετσι, αναφέρει στη φετινή ετήσια έκθεσή της, «αντί να δημιουργούν νέο παραγωγικό δυναμικό, οι μεγάλες εταιρείες επαναγοράζουν τις μετοχές τους ή επιδίδονται σε συγχωνεύσεις και εξαγορές. Παρά, λοιπόν, τις ασθενείς προοπτικές μακροπρόθεσμης μεγέθυνσης, το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται». Με άλλα λόγια, η BIS λέει ότι οι μέτοχοι των μεγάλων εταιρειών αντί να κάνουν επενδύσεις βάζουν τα λεφτά στην τσέπη τους. Και οι κυβερνήσεις; Βλέπουν μέχρι τη μύτη τους, δρουν βραχυπρόθεσμα, παρότι «ήδη συζητιέται και το ενδεχόμενο μιας παγκόσμιας οικονομικής στασιμότητας».

Οι κυρίαρχοι του κόσμου «μεθούν με το εύκολο χρήμα και έχουν ήδη ξεχάσει τα μαθήματα του πρόσφατου παρελθόντος», έγραψαν οι New York Times. Τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Οι δυνάμεις που έσυραν τον κόσμο στην κρίση το 2007, οι «αγορές», διασώθηκαν χάρη στα κράτη που τους προσέφεραν τρισεκατομμύρια ευρώ/δολάρια φορολογικά κι άλλα δημόσια έσοδα με πολυδάπανα προγράμματα πίσω από «κωδικούς» όπως TALF, TAF, TARP, SMP, LTRO. Τα κράτη τσάκισαν από την αιμορραγία (το «δικό μας» είναι η εξαίρεση, είχε διαλυθεί πολύ πριν). Καθώς ελλείμματα και χρέη τα πνίγουν (κι αυτά, με τη σειρά τους, πνίγουν τον κόσμο της εργασίας), οι «αγορές» επιχειρούν ένα θριαμβικό επαναλανσάρισμα ως τη μόνη υπαρκτή δύναμη υπέρβασης της κρίσης – που προκάλεσαν. Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες αδειάζουν στα πόδια τους άφθονα κεφάλαια – και προσεύχονται. Πριν αλέκτορα φωνήσαι, η παραγωγική αξιοποίηση αυτών των κεφαλαίων αποδεικνύεται φενάκη. Οπως διαπιστώνει και η BIS, αντί να κάνουν επενδύσεις, οι μεγάλες εταιρείες κάνουν επαναγορές μετοχών – πλουτίζουν οι μέτοχοι και, με bonus, οι διοικήσεις.

Οι παρενέργειες της καθυστέρησης πληρωμής ενός κουπονιού, δείχνουν ότι οι «αγορές» έχουν πλήρη επίγνωση της κατάστασης. Ολοι οι άλλοι δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε το μάθημα.