**Η Ύβρις και η Άτις του πολέμου
“Το να σκοτώσεις κάποιον θεωρείται δολοφονία και τιμωρείται από τον νόμο. Αλλά το να σκοτώνεις για την πατρίδα σου, για τον βασιλιά σου, για την ιδεολογία σου, για τον Θεό σου, είναι κάτι που το τιμούνε” (Κρισναμούρτι, «Ο κόσμος μέσα μας»).
Κι ενώ πέρασε ένας χρόνος από τον εφιάλτη της 7ης Οκτωβρίου 2023 οι ειδικοί και οι γλωσσολόγοι δυσκολεύονται να συμφωνήσουν σε έναν κοινό όρο-Λέξη που να αποδίδει με νοηματική καθαρότητα τα γεγονότα εκείνης της Ημέρας.
Άλλοι μιλούν για μία τρομοκρατική πράξη, για μία ανθρώπινη θηριωδία, για τον ορισμό της βαρβαρότητας, για μία κτηνωδία υπανθρώπων ή για μία επιστροφή του πρωτογονισμού στις διεθνείς σχέσεις.
Η σφαγή 1200* άμαχων και αθώων και η αιχμαλωσία 200 ανθρώπων (κάποιοι από αυτούς πέθαναν ή σκοτώθηκαν) είναι τα αναμφισβήτητα περιστατικά που υποστηρίζουν τους παραπάνω χαρακτηρισμούς των γεγονότων που συντελέστηκαν την αποφράδα ημέρα της 7ης Οκτωβρίου 2023 με την εισβολή της Χαμάς στο Ισραηλινό έδαφος.
Κάποιοι άλλοι, όμως, χρησιμοποιούν άλλες λέξεις για να αποδώσουν τη φρίκη εκείνης της ημέρας. Μιλούν για επαναστατική ενέργεια, για ηρωική πράξη, για ανθρώπινο τόλμημα, για εθνική υπερηφάνεια και για ένα μοναδικό ράπισμα-εκδίκηση στον “αιώνιο” εθνικό εχθρό.
Οι παραπάνω λέξεις-χαρακτηρισμοί των γεγονότων της 7ης Οκτωβρίου 2023 από την πλευρά των Παλαιστινίων ή των Μουσουλμάνων γενικότερα αιτιολογούνται στο βαθμό που σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους πέτυχαν για πρώτη φορά να απομυθοποιήσουν το “άτρωτo” του Ισραήλ. Κι αυτό γιατί δεν αποδόμησαν μόνον το μύθο των μέτρων ασφαλείας του Ισραήλ αλλά και γιατί προκάλεσαν φόβο και ανασφάλεια στους Ισραηλινούς που χρόνια τώρα ζούσαν με το αίσθημα του Τιτανικού.
Από εδώ και τώρα όλα είναι δυνατά για τους Παλαιστίνιους και όλα είναι πιθανά να συμβούν στους Ισραηλινούς πολίτες. Ενθουσιασμός από τη μία πλευρά, φόβος και τρόμος από την άλλη.
Να, λοιπόν, που ένα γεγονός-μία πραγματικότητα (7η Οκτωβρίου 2023) δεν προκάλεσε μόνον την πολεμική ανάφλεξη στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής αλλά πυροδότησε κι ανάλογες συγκρούσεις τόσο δε επίπεδο διπλωματίας όσο και στο επίπεδο των γλωσσολόγων. Ποια λέξη-όρος μπορεί και πρέπει να αποδώσει με νοηματική σαφήνεια και με σεβασμό στην αλήθεια τα φρικτά γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου 2023;
Πόσο δίκαια και εύστοχα χιλιάδες χρόνια πριν ο Θουκυδίδης είχε τονίσει πως οι άνθρωποι στον πόλεμο:
“Και την ειωθείαν αξίωσιν των ονομάτων ες τα έργα αντήλλαξαν τη δικαιώσει…” (Άλλαξαν ακόμη και την καθιερωμένη σημασία των λέξεων για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους. Έτσι η αστόχαστη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στους συντρόφους, ο δισταγμός από μέριμνα για το μέλλον δειλία που εμφανίζεται ως ευπρέπεια και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρίας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε υπεκφυγή…).
Θέσεις και διαπιστώσεις που άντεξαν στο χρόνο και επιβεβαιώνονται από τη σύγχρονη πραγματικότητα. Εν τω μεταξύ Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί “γιορτάζουν” και θυμούνται με διαφορετικό τρόπο την 7η Οκτωβρίου 2023. Οι πρώτοι (Παλαιστίνιοι) πανηγυρίζουν για την επιτυχία τους να μπουν κρυφά στο Ισραηλινό έδαφος και να σκοτώσουν 1200 αθώους πολίτες και να αιχμαλωτίσουν άλλους 200. Τέτοιοι πανηγυρισμοί φανερώνουν όχι μόνον το μακροχρόνιο μίσος τους προς τον αιώνιο εχθρό τους αλλά και το πόσο μία λανθασμένη σκέψη μπορεί να δικαιολογήσει τις ανθρώπινες θηριωδίες.
Από την άλλη πλευρά οι Ισραηλινοί θεωρούν πως η ημέρα αυτή συνιστά μία ανθρώπινη βαρβαρότητα που προσβάλλει όχι μόνον το διεθνές δίκαιο αλλά και κάθε έννοια Ηθικής και Ανθρωπιάς. Θεωρούν, επίσης, πως η τρομοκρατική αυτή ενέργεια της Χαμάς ήταν μια ρωγμή στην εθνική ασφάλεια και ελευθερία της χώρας τους. Γι αυτό και ορκίστηκαν εκδίκηση…
Διαφορετικές ερμηνείες και αντίθετα συναισθήματα. Δεν είναι οι λέξεις που κατασκευάζουν την πραγματικότητα, αλλά η πραγματικότητα είναι αυτή που αναζητά τις καταλληλότερες λέξεις για να προκαλέσει το ενδιαφέρον και να πείσει. Οι λέξεις έχουν τη δύναμη να αποκαλύψουν και να περιγράψουν την αλήθεια, αλλά μπορούν και να την παραποιήσουν ή να την αποκρύψουν.
Οι λέξεις δεν είναι πάντοτε ουδέτερες και η χρήση τους είναι όπλο στα χέρια των προπαγανδιστών. Ο χρήστης και η χρήση, τα μέσα και ο σκοπός μπορούν να παραλλάξουν την πραγματικότητα και το πλήθος να ακολουθεί εκείνη την παραλλαγή που υπηρετεί καλύτερα και αποτελεσματικότερα τα συμφέροντά τους. Σχετικά μα τις πολλαπλές λειτουργίες της Γλώσσας και των Λέξεων επισημαίνει ο Κρισναμούρτι:
“Δηλαδή, το να σκοτώνεις τον αδελφό σου είναι λάθος, κακό, στη μια περίπτωση και σωστό και σεβαστό στην άλλη;
Το να σκοτώνεις δεν είναι ανόσιο, κακό, σε κάθε περίπτωση;
Ο σκοπός καθορίζει τα μέσα ή τα μέσα καθορίζουν τον σκοπό;
Δεν πρέπει να χρησιμοποιείς τα σωστά μέσα για ένα σωστό σκοπό;”
Ερωτήματα και διλήμματα που δεν βρήκαν ακόμη πειστικές απαντήσεις εδώ και αιώνες. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος από τη φύση του λειτουργεί ως πλήθος, ως μάζα και συμμορφώνεται στους νόμους και τη λογική τους. Θεωρεί ως ακαταμάχητη αλήθεια την αλήθεια της μάζας γιατί από το πλήθος και τη μάζα ζητάει την αναγνώρισή του.
Ο Λε Μπον θεωρούσε το πλήθος παρορμητικό και ευμετάβλητο, αδιάκριτο και εκδικητικό. Είναι δυνατό αλλά και επικίνδυνο. Το πλήθος χαμηλώνει τα φώτα της ήρεμης λογικής και ανάβει τα φώτα του ζωηρού πάθους.
Κάπως έτσι εξηγούνται και οι διαφορετικοί τρόποι “εορτασμού” θλιβερής επετείου της 7ης Οκτωβρίου 2023. Η Χαμάς εξυμνεί και ηρωοποιεί την ωμή βία και τον μαρτυρικό θάνατο-σφαγή των 1200 Ισραηλινών, πανηγυρίζει για τη δολοφονία αθώων ανθρώπων και χρησιμοποιεί ως διαπραγματευτικό χαρτί τους αιχμαλώτους.
Από την άλλη πλευρά το Ισραήλ ορκίζεται εκδίκηση και ισοπεδώνει τη Γάζα και το νότιο Λίβανο στο όνομα του δικαιώματος της αυτοάμυνας. Η συλλογική τιμωρία μπορεί να κείται εκτός διεθνούς δικαίου, αλλά τέτοια ώρα, τέτοια λόγια. Έτσι οι προοπτικές Ειρήνης λιγοστεύουν και οι πιθανότητες ενός γενικευμένου πολέμου αυξάνονται. Όλες οι αντιμαχόμενες πλευρές προσπαθούν να κερδίσουν στο μέτωπο των μαχών ένα πλεονέκτημα στις συζητήσεις για ειρήνη.
Φαντάζει οξύμωρο να πολεμάς και να σκοτώνεις στο όνομα της προοπτικής της Ειρήνης.
“Η μαζική δολοφονία, ο πόλεμος, είναι το σωστό μέσο για να φέρει έναν ειρηνικό και ευτυχισμένο κόσμο;”(Κρισναμούρτι).
Μπορεί η βία και ο Πόλεμος να λειτουργούν ως πρόδρομοι της Ειρήνης; Μπορούν οι μηχανές καταστροφής και ανθρώπινων κρεάτων να λογίζονται ως μέσα αποτελεσματικά μέσα για την επίτευξη και εδραίωση μιας παγκόσμιας Ειρήνης; Ποιες Λέξεις μπορούν να αιτιολογήσουν και να δικαιολογήσουν την ανθρώπινη παραφροσύνη και την εκδίκηση ως αναγκαίες προϋποθέσεις για την παγκόσμια Ειρήνη;
Φαίνεται πως στη λογική της εκδίκησης και της εξαφάνισης του αντιπάλου λησμονείται μία διαχρονική αλήθεια:
«Είμαστε όλοι ένα, παρόλο που έχουμε διαφορετικά χρώματα, έθιμα και διαφορετικούς θεούς” (Κρισναμούρτι).
Κι ενώ ο Πόλεμος “ως βίαιος διδάσκαλος” τείνει να καταστεί η κανονικότητα στη Μέση Ανατολή και οι ειδικοί της Διπλωματίας και της Προπαγάνδας αναζητούν τις λέξεις που θα αιτιολογούν, θα δικαιολογούν ή και θα νομιμοποιούν-ηθικοποιούν την εκδίκηση ως ένα ανθρώπινο συναίσθημα η Σουηδική Ακαδημία ανακοινώνει τα βραβεία Νόμπελ σε τομείς που δοξάζουν τον άνθρωπο και την ανθρώπινη δημιουργία.
Μία δημιουργία που στοχεύει στην ευημερία και στην ευτυχία της ανθρωπότητας τη στιγμή που κάποιοι άλλοι (άνθρωποι, οργανώσεις και κράτη) επιδίδονται σε πράξεις βίας και τυφλού πάθους εναντίον των αλλοεθνών συνανθρώπων τους.
H Γλώσσα δεν εφηύρε ακόμη εκείνες τις λέξεις που αποδίδουν και θα αιτιολογούν με νοηματική ακρίβεια την παραφροσύνη του ανθρώπου που τον οδηγεί να επιλέγει τον πόλεμο αντί του διαλόγου για την επίλυση των διαφορών. Φαίνεται πως ο Ηρόδοτος διαψεύστηκε οικτρά όταν διακήρυσσε πως:
“Ουδείς γαρ ούτω ανόητος εστί όστις πόλεμον προ ειρήνης αιρέεται” (Κανείς δεν είναι τόσο ανόητος ώστε να προτιμά τον πόλεμο αντί την ειρήνη).
Κι ενώ οι πολεμικές συμπλοκές στη Γάζα και στο νότιο Λίβανο συνεχίζονται όπως και οι εκδηλώσεις για την θλιβερή επέτειο για την οποία οι αντιμαχόμενοι βρήκαν διαφορετικές λέξεις για αυτήν, όπως “Επιχείρηση Κατακλυσμός του Αλ-Άκσα” (Παλαιστίνιοι) // “Επιχείρηση Σιδερένια Ξίφη” (Ισραήλ), καλό και ωφέλιμο θεωρείται να ακουστεί ο θούριος και η ειρηνοφόρα κραυγή του Αισχύλου για την Ειρήνη:
“Να μου λείπουν τα πεδία των μαχών και η δόξα, που αιμορραγεί χρυσάφι μολυσμένο από την πλεονεξία. Δεν θέλω να σκλαβώσω ούτε να σκλαβωθώ. Ένα παραθυράκι θέλω στο φτωχικό μου, να μπαίνει ελεύθερα το φως του ήλιου, να φωτίζει ελεύθερες καρδιές” («Αγαμέμνων», 458 π.χ).
Η ανθρώπινη βαρβαρότητα και οι κτηνωδίες του πολέμου μπορούν να αφυπνίσουν την ανθρώπινη συνείδηση και να βοηθήσει τον άνθρωπο να σκεφτεί αν ακόμη παραμένει άνθρωπος ή έγινε “τέρας”, όπως εύστοχα έγραψε ο Μενέλαος Λουντέμης:
“Η πρώτη κραυγή του ανθρώπου είναι το κλάμα. Από εκεί και πέρα, οι άνθρωποι ή παραμένουν άνθρωποι και κλαίνε ή γίνονται τέρατα και κάνουν τους άλλους να κλαίνε”.
Ας δώσουμε μία ευκαιρία στην Ειρήνη
*Οι 42.000 νεκροί Παλαιστίνιοι είναι προϊόν της άμετρης βίας των Ισραηλινών και της κατάχρησης του δικαιώματος της αυτοάμυνας. Είναι λυπηρό, ωστόσο, και όνειδος για τον πολιτισμό μας να μετράμε τον αριθμό των νεκρών για να αποδώσουμε δικαιοσύνη...