Οταν σκέφτομαι «Ευρώπη», αυθόρμητα στη μνήμη αναδύονται κάποια ονόματα. Προφανώς αυτό συμβαίνει στον καθένα μας κι έχει να κάνει με μια προσωπική διαδικασία εμπειρίας, αναγνωσμάτων κ.λπ. Δοκιμάστε να δείτε ποια ονόματα είναι οι δικοί σας «επιφανείς». Ζαν Μονέ, Μιτεράν, Ζακ Ντελόρ και Κον-Μπεντίτ είναι οι δικοί μου. Ετσι στο σημερινό αφιέρωμα για τα 60 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης επέλεξα να «εορτάσω» αναφερόμενος στον συνομήλικό μου «κόκκινο» Ντάνι.
Ηταν, θυμάμαι, καλοκαίρι του ’77. Κατοικούσα σε μια γειτονιά στη Νεάπολη των Εξαρχείων, όπου τον τόνο τον έδιναν νέοι καλλιτέχνες και διανοούμενοι αποφυλακισμένοι πριν από λίγα χρόνια από τις φυλακές της χούντας. Κάποιο πρωινό, ένας φίλος που μόλις είχε επιστρέψει από τα ξένα, ύστερα από πολλά χρόνια στέρησης διαβατηρίου για τα φρονήματά του και τον ακτιβισμό του, χτύπησε το κουδούνι. Μαζί του ήρθε κι ένας νέος με πυρόξανθα μαλλιά και λαμπερά σπινθηροβόλα μάτια. Ο «κόκκινος» Ντάνι, τον σύστησε ο φίλος. Εψαχνε για κατάλυμα.
Κρύος ιδρώτας μ’ έλουσε. Ολοι ξέραμε ότι στη Γερμανία όπου κατέφυγε το σύμβολο της εξέγερσης του Μάη του ’68 τον κατηγορούσαν για σχέσεις με τη RAF, την τρομοκρατική οργάνωση της Μάινχοφ και του Μπάαντερ. Ηταν η εποχή που ανόητοι και κακεντρεχείς ηλίθιοι κατηγορούσαν τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ηταν, λέει, ο αρχηγός της «17 Νοέμβρη». Στο μονόχωρο και ελάχιστο υπόγειο διαμέρισμα υπήρχε χώρος μόνο στο πάτωμα σε ένα στρώμα. Στους φίλους που λέγαμε – ο ένας είναι σήμερα ακαδημαϊκός κι ο άλλος υπήρξε για χρόνια υπουργός και βουλευτής του ΠαΣοΚ – δεν τολμούσα να απευθυνθώ. Μην τους μπλέξω σε ανύπαρκτο δίκτυο τρομοκρατών. Βόμβες είχαν ρίξει οι άνθρωποι την εποχή της δικτατορίας… Κι έτσι περάσαμε ώρες ατέλειωτες κυρίως ακούγοντας τον φιλοξενούμενο να μιλάει ακατάπαυστα με πάθος και επιχειρήματα για τη Φρανκφούρτη, για τον Γιόσκα Φίσερ και τον ιδεολογικό τους μέντορα, τον Ρούντι Ντούτσκε, που ξαναδιάβαζε τον Λένιν υπό το πρίσμα του ασιατικού τρόπου παραγωγής.
Πέρασαν τα χρόνια και ο «κόκκινος», αφού πέρασε από τις καταλήψεις κατοικιών, έγινε δημοτικός παράγων, υποστήριζε την ένταξη και την προστασία των μεταναστών, και ύστερα έγινε «πράσινος». Αργότερα ο Φίσερ έγινε υπουργός Εξωτερικών του Σρέντερ και ο «πράσινος» Ντάνι ευρωβουλευτής.
Συναντηθήκαμε πάλι στις Βρυξέλλες, όπου χάλαγε τον κόσμο. Με τον δυναμισμό του, τη φανατική του προσήλωση στην Ευρώπη και τις πρωτοπόρες ιδέες του. Θυμάμαι πώς είχε παγώσει σύμπασα η Αριστερά όταν από τα έδρανα πρότεινε μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την αντιμετώπιση του φαινομένου της μετανάστευσης. Ελεγε πως τα κράτη-μέλη οφείλουν να εργαστούν για μια στρατηγική σε δύο άξονες. Να καθοριστούν ποσοστώσεις για κάθε χώρα ανάλογα με τις ανάγκες τους και να εφαρμοστεί μια εντατική και διαρκής πολιτική ενσωμάτωσης των ξένων. Φυσικά τα κόμματα της εξουσίας ούτε μπόρεσαν να δουν αυτό που ερχόταν. Η μεν Δεξιά χρειαζόταν εργατικά χέρια για την εκθετικά αυξανόμενη οικονομία της, η δε Αριστερά θεωρούσε ότι μια τέτοια πολιτική αποκλεισμών ήταν αντίθετη στην ιδεολογία της.
Πολλές οι μεταλλάξεις του στη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας. Υποστήριξε, μαζί με τον Φίσερ, την πολεμική εμπλοκή της Δύσης στη Γιουγκοσλαβία. Στήριξε τη συνεργασία με τον Μιτεράν. Βρέθηκε στην Ελλάδα να μιλάει στη Βουλή και στο Μέγαρο, με φανατισμό πάντα, για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ τα ταραγμένα χρόνια του πρώτου Μνημονίου… Ωσπου πριν από έναν μήνα τον ακούσαμε να στηρίζει τον ανεξάρτητο υποψήφιο πρόεδρο Μακρόν.
Με την παρέα από τα παλιά, γερασμένη πια, βρεθήκαμε προ ημερών στο πρώην Ντόλτσε να συζητάμε για αυτές τις μεταλλάξεις του Ντάνι της νεότητάς μας και να αναλύουμε τη συμπεριφορά του. Καταλήξαμε, αν και σήμερα σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, στο συμπέρασμα ότι όχι. Ο Ντάνι δεν άλλαζε. Παρέμεινε πιστός στις αρχικές του ιδέες. Αυτό που άλλαζε ήταν η πραγματικότητα.
Είχε νομίζω τρεις άξονες σταθερούς: τη στέρεα πίστη του στην ευρωπαϊκή ιδέα, το εβραϊκό τραύμα από τον ναζισμό και την οραματική του σκέψη.
Γιορτάζοντας σε ζοφερούς χρόνους της υπογραφής της Συνθήκης της Ρώμης, θυμήθηκα ένα ανέκδοτο που διηγούνταν πριν από λίγα χρόνια στην αρχή της κρίσης. Ελεγε: «Οταν οι διωκόμενοι γονείς μου διείδαν τη νίκη των Συμμάχων, αποφάσισαν να αποκτήσουν παιδί. Ετσι λίγους μήνες μετά γεννήθηκα. Μόλις άνοιξα τα μάτια είπα στους γονείς μου: «Σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν σύνορα και στρατοί ανάμεσα στη Γερμανία και τη Γαλλία. Θα μπορείτε να κυκλοφορείτε χωρίς διαβατήριο στα σύνορα με την Αλσατία και δεν θα φοβάστε». Η μητέρα μου γύρισε και είπε στον πατέρα μου: «Δεν φτάνει που μίλησε νωρίς, λέει και βλακείες»»…
Αυτός είναι ο Ντάνι. Ενα από τα σύμβολα της Ευρώπης της ειρήνης, της ελεύθερης διακίνησης, του πολιτισμού και της προστασίας του ανθρώπου και της φύσης. Αξίες που 60 χρόνια μετά απειλούνται.
Ο μπαμπάς Ηράκλειτος δεν ήταν που είπε «Οσες φορές κι αν μπει κανείς στο ίδιο ποτάμι, κάθε φορά άλλα νερά θα περνούν από πάνω του»; Ε λοιπόν, ο Κον-Μπεντίτ είναι το ποτάμι και τα νερά που ρέουν μέσα του εκδηλώνουν τις συνεχώς μεταβαλλόμενες καταστάσεις.