Φωτο: Ο Ν.Καζαντζάκης (τέταρτος από αριστερά) και τα άλλα 3 μέλη της επιτροπής, τον Ιούλιο του΄45, με τον Επίσκοπο Πέτρας και Χεροννήσου Διονύσιο Μαραγκουδάκη

ENA KEIMENO, XAMENO ΓΙΑ 40 ΧΡΟΝΙΑ

Για 38 ολόκληρα χρόνια, ένα κείμενο ιστορικό ντοκουμέντο των μαύρων χρόνων της Γερμανικής  κατοχής στη Κρήτη , ήταν χαμένο, αφού δεν μπορούσε να βρεθεί όσο κι άν αναζητήθηκε.Ο Νίκος Καζαντζάκης  δυστυχώς δεν βρισκόταν πια στη ζωή ήδη από το 1957 που ήταν αυτός που  θα βοηθούσε στην ανεύρεσή του.Κάποιοι γνώριζαν ότι υπήρχε ,αλλά δεν ήξεραν  που ! Έκείνος  που με περισσή αγωνία το αναζήτησε , και ήξερε πως υπήρχε , ήταν ο Μανώλης Καρέλλης , όντας δήμαρχος  Ηρακλείου.Μετά από πολλές  άκαρπες αναζητήσεις στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών όπου υπέθεταν ότι είχε παραδοθεί .Το έτος  1983 και μάλιστα εντελώς τυχαία  βρέθηκε ένα αντίγραφο του κειμένου  αυτού, αποτελούμενο από 110 σελίδες στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ηρακλείου. Ήταν ένα αντίγραφο το οποίο είχε παραδώσει στο Μουσείο ο Παντελής Πρεβελάκης , για να συμπεριληφθεί στο αρχείο του Ν.Καζαντζάκη που φυλάσσεται στο Μουσείο.Ο Πρεβελάκης το κατείχε, καθότι ο Καζαντζάκης του  είχε δώσει το κείμενο  πριν πάρει τη τελική του μορφή , για να κάνει τις παρατηρήσεις του.  Είχε τον τίτλο :’’ Έκθεσις της κεντρικής επιτροπής διαπιστώσεως  ωμοτήτων εν Κρήτη ‘’

Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ 

Η έκθεσις,όπως ονοματίστηκε το ιστορικό κείμενο , αποτελεί το προϊόν της έρευνας που διενήργησε μια τετραμελής επιτροπή  η οποία συστάθηκε τον Μάϊο του 1945 ,από τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Πέτρο Βούλγαρη ,με αποστολή να περιοδεύσει την Κρήτη , και σε σύντομο χρονικό διάστημα ,να διαπιστώσει και να περιγράψει τα γεγονότα με τις ωμότητες που είχαν διαπράξει οι Γερμανοί κατακτητές στη Κρήτη.Για να διασφαλιστεί η εγκυρότητα των στοιχείων που θα εσυλλέγοντο ,στην επιτροπή ορίστηκαν άτομα με αυξημένες δυνατότητες και  κύρος .Συντονιστής της επιτροπής ορίστηκε ο Νίκος Καζαντζάκης ,και μέλη ο Ιωάννης Καλιτσουνάκης εκ Χανίων και ο Ιωάννης Κακριδής  και οι δύο καθηγητές  φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών , καθώς και ως συνεπικουρούν μέλος ο διακεκριμένος φωτογράφος Κωνσταντίνος Κουτουλάκης επίσης εκ Χανίων.  Πράγματι η επιτροπή ταξίδεψε στη Κρήτη και από τις 29 Ιουνίου έως και τι 6 Αυγούστου του 1945 ολοκλήρωσε το σκοπό της επίσκεψής της.Επισκέφθηκε 76 χωριά της Κρήτης , στο σύνολό τους από αυτά που ονομάσθηκαν Μαρτυρικά ,και συνέλεξε με πολύ προσοχή και αντικειμενικότητα στοιχεία που μαρτυρούσαν τις ωμότητεςπυ είχαν διαπράξει οι Γερμανοί κατακτητές.

Κάθονται  καταγής μάλλον ανύποψίαστοι, φορώντας  όλοι τους άσπρα πουκάμισα, λές και ήταν Κυριακή και θα πήγαιναν στην εκκλησιά! Όμως οι εκτελεστές τους, ήδη ανέμεναν διαταγές !   

 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ 

 Σκοπός της επιτροπής δεν ήταν να καταγράψει με  ακρίβεια τα ιστορικά γεγονότα τα οποία συνέβησαν στο νησί τη περίοδο αυτή της κατοχής . Αυτό εξ άλλου είναι ένα επίπονο έργο , που επιτελείται από τους ιστορικούς και με καθορισμένη διαλεκτική μεθοδολογία .Η διεργασία απεικόνισης των ιστορικών γεγονότων   διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να μπορέσουν να ερθουν στο προσκήνιο όλες οι πληροφορίες για το πως και πότε ακριβώς συνέβησαν τα γεγονότα .Αυτό θα μπορέσει να πραγματωθεί ,  αφού θα έχουν αρθεί οι λόγοι που  εμποδίζουν τις πληροφορίες αυτές  να εκφραστούν και γενικότερα για να μπορέσει να να υπαρξει  ωρίμανση των σκέψεων και των εκπεφρασμένων  εκδοχών. Σίγουρα η επιτροπή κατάφερε στο σύντομο αυτό διάστημα των  40 ημερών της περιοδείας της να ασχοληθεί με τις πιό χαρακτηριστικές περιπτώσεις ωμοτήτων που διαπράχθηκαν. Στόχος της Έκθεσης ήταν να χρησιμοποιηθούν τα πορίσματά της , ως τεκμήρια για την απαίτηση των πολεμικών αποζημιώσεων στις διεθνείς διαπραγματεύσεις με τους συμμάχους που συμμετείχε η χώρα μας .Γιαυτό  τον λόγο ήταν και περιορισμένος ο  χρόνος που έπρεπε να περαιωθεί αυτή η έρευνα. 

 Η ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 

  Η τετραμελής επιτροπή ,περιόδευσε όλη τη Κρήτη και επισκεύθηκε  76 χωριά στο σύνολό τους από και όπου συνέλεξαν τις αναγκαίες πληροφορίες για τη σύνταξη της έκθεσης. Τα χωριά αυτά , τα επέλεξαν καθότι ήταν εκείνα στα οποία οι κατακτητές είχαν επιδείξει τη μεγαλύτερη αγριότητά τους. Ήταν από εκείνα που αργότερα ονμάστηκαν ‘’Μαρτυρικά χωριά’’ .  

 Η ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ  ΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ 

Στην έκθεση που συντάχθηκε , αναφέρονται  τα χωριά χρονολογικά  με τη χρονική στιγμή της καταστροφής τους ,των εκτέλέσεων των κατοίκων τους ή των υπόλοιπων αποτρόπαιων πράξεων που διαπράχθηκαν .Οι πρώτες καταγραφές ωμοτήτων αρχίζουν  με τις εκτελέσεις αμάχων στις περιοχές των Χανίων και του Ρεθύμνου τις οποίες διέπραξαν οι κατακτητές από τις πρώτες ημέρες που έπεσαν οι αλεξιπτωτιστές στις 25 και 26 Μαϊου του ΄41 . Οι τελευταίες καταγραφές για τις άθλιες ενέργειες των Γερμανών είναι από την επιδρομή τους στα χωριά των Κεραμειών των Χανίων τον Νοέμβριο του ΄44 όπου κατέστρεψαν ολοκληρωτικά 6 χωριά

ΠΩΣ ΕΠΕΛΕΓΑΝ OI ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΥΣΑΝ   

 Οι κατακτητές εφαρμόζοντας τις τακτικές της ναζιστικής τους θηριοδίας  και έχοντες σαν βασική τους αρχή ότι δεν θα ανέχονταν την οποιαδήποτε αντίσταση του Κρητικού λαού , διέπρατταν τις ωμότητές τους  κάθε φορά που αμφισβητούνταν η απόλυτη εξουσία τους στις ζωές των αμάχων Κρητών. Με βάση τις φασιστικές αυτές   θέσεις των υπανθρώπων  αξιωματικών τους που διέτασαν τις άθλιες αυτές  ενέργειες , θα επιχειρήσουμε  εντελώς σχηματικά μια κατηγοριοποίηση των αιτίων που οι άνανδροι αυτοί αξιωματικοί επέλεγαν κάθε φορά, ποιά χωριά θα αφανήσουν και πόσους αμάχους , ακόμη γέροντες αλλά και γυναίκες  θα εξόντωναν.Πολλά χωριά δέχτηκαν τη βαρβαρότητα των Γερμανών  περισσότερες από μια φορά ,όπως ο Γαλατάς, ο  Κακόπετρος , ο Αλικιανός,τα Ανώγεια , τα Βορίζια και άλλα , γιατί οι κατακτητές τα ενοχοποιούσαν για περισσότερες αιτίες.Η κατηγοριοποίση αυτή νοείται ως εντελώς σχηματική , και σε καμιά περίπτωση δεν αρνούμαστε και άλλους λόγους που ώθησαν τους κατακτητές να προβούν στις αποτρόπαιες πράξεις τους,Επίσης θεωρούμε πως κάποια χωριά εμπίπτουν και σε άλλες κατηγορίες πέραν αυτής που εμείς θεωρήσαμε.Χαρακτηριστικό  παράδειγμα αποτελεί ο χαρακτηρισμός που ο ίδιος ο Καζαντζάκης αναφέρει ότι αποδίδονταν από τους Γερμανούς  στούς Ανωγειανούς , ότι δηλαδή , ήταν ‘’όλοι αντάρτες’’ ,και γιαυτό κατέστρεψαν και ισοπέδωσαν  όλα  τα σπίτια του χωριού, στο σύνολο τους  940!                                                                                                        

 Άραγε τι να συλλογούνται ξυπόλυτα, πάνω στον τάφο του σκοτωμένου τους πατέρα !  Ο σταυρός γράφει : Μιχαήλ  Ραπτάκης .Νάταν 25 το πολύ 30 χρόνων !

Α΄. ΤΑ ΓΕΙΤΟΝΙΚΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ 

 Οι πρώτες εκτελέσεις έγιναν στα χωριά που γειτνίαζαν με τις περιοχές οπου έγιναν οι  ρίψεις των αλεξιπτωτιστών. Ήταν για τα Χανιά ,τα χωριά γύρω από το Μάλεμε  όπου έπεσαν και οι πολλοί αλεξιπτωτιστές όπως και ολόκληρη η παραλιακή ζώνη από τον Ταυρωνίτη ως και το Γαλατά λίγο έξω από τη πόλη των Χανίων. Όμοια για το Ρέθυμνο , η περιοχή  που έπεσαν οι αλεξιπτωτιστές ήταν από τον Λατζιμά στα ανατολικά και ως  το υποτυπώδες  χωμάτινο  αεροδρόμιο της Πηγής και  τον Αδελιανό κάμπο .Τα χωριά όπου προχώρησαν σε ομαδικές εκτελέσεις ήταν το Σταυρωμένο , το Χαμαλεύρι , το Αστέρι , το Παγκαλοχώρι  αλλά και τα Μυσίρια και τα Περιβόλια οι  ανατολικές συνοικίες της πόλης του Ρεθύμνου.

 Β΄ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΠΟΥ ΕΤΥΧΑΝ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑΣ  ΣΥΝΕΠΕΙΑ : Ι.ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΑΡΤΕΣ  ή                 

 ΙΙ. ΣΑΜΠΟΤΑΖ

  Ι. ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΑΡΤΕΣ .Περιοχές όπου είχαν αναπτυχθεί αντάρτικες ομάδες Εθνικής αντίστασης ήταν κυρίως γύρω από τους ορεινούς όγκους , στα Λευκά όρη , στο όρος Κέδρος στο Ρέθυμνο ,στον Ψηλορείτη ,και στις Δυτικές και νότιες πλαγιές της Δίκτης. Η αιτιολογία των Γερμανικών επιδρομών , ήταν το ότι βοηθούσαν τις αντάρτικες ομάδες όπως και τις ομάδες των Εγγλέζων που συνέδραμαν την αντίσταση ή και ακόμη το ότι αρνιούνταν να  καταδώσουν ότι ήξεραν για τις ομαδες αυτές .Τέτοια χωριά που υπέστησαν τις ωμότητές τους ήταν γύρω από τα Λευκά όρη , τα χωριά του Σελίνου , Κουστογέρακο, Μονή, Λιβαδάς και Τεμένια, τα Εννέα χωριά  του Κισσάμου, ο Κακόπετρος, τα Φλώρια οι Λάκοι Κυδωνίας όπως και τα χωριά των Κεραμιών, ο Καλλικράτης Σφακίων, αλλά και οι Αλώνες  και η Καλή Συκιά του  Ρεθύμνου.Όμοια γύρω από τον Ψηλορείτη, ήταν τα χωριά  Λοχριά, Βορίζια, Ζαρός, Κουρούτες, Πλατάνια, Πλάτανος, Ανώγεια, Σίσαρχα και άλλα.Ακόμη για τις δυτικές και νότιες πλαγιές  της Δίκτης ήταν τα μαρτυρικά χωριά της Βιάνου, Άνω και  Κάτω Βιάνος, Αμιράς, Βαχός, Άνω και Κάτω Σύμη, Κεφαλοβρύση, Κρεββατάς, Άγιος Βασίλειος, όπως και τα γειτονικά Λασιθιώτικα, Γδόχια, Μύρτος, Μάλλες, Ρίζα, Kαλάμι, Χριστός, Μύθοι, Παρσάς, Μουρνιές και άλλα.Σε αυτή τη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται και χωριά της Νότιας Κρήτης όπου κατηγόρησαν τους κατοίκους τους ότι συνέδραμαν τα Εγγλέζικα υποβρύχια που ερχόταν από τη  Β.Αφρική.Τέτοια ήταν η Σούγια,  το Ροδάκινο,  η Αγία Γαλήνη, ο Κερατόκαμπος και η Άρβη.   

  ΙΙ .ΣΑΜΠΟΤΑΖ   

Ακόμη ήταν και  εκείνα που έτυχαν αντιποίνων εξ αιτίας  σαμποτάζ  που έγιναν εναντίον  Γερμανικών περιπόλων σε κοντινές τους περιοχές .Ένα απο αυτά, και από τα πιο μαρτυρικά ήταν η Κάνδανος, που την κατέστρεψαν ολοκληρωτικά επειδή οι κάτοικοί της  εκτύπησαν μια Γερμανική περίπολο στο κοντινό  φαράγγι.Επίσης άλλα χωριά που υπέστησαν ωμότητες  εξ αιτίας σαμποτάζ εναντίον Γερμανικών περιπόλων ήταν η Κοξαρέ και η Λούτρα του Ρεθύμνου ,καθώς και τα χωριά των Χανίων , όπως  τα Φλώρια, ο Κακόπετρος, τα Ρούματα, η Μαλάθυρος, οι Καλάθαινες, το Σιρικάρι, η Ποταμίδα,  τα Παπαδιανά, οι Λουσακιές, η Κεραμωτή, τα Χαιρετιανά, τα Τσουρουμάνια, ο Αγ.Κυρ-Γιάννης, το Αμυγδαλοκεφάλι, ο Αερινός ,Σαμωνάς και Νοπήγια. Μάλιστα τα χωριά Λίμνη και Κούνενι ‘’κατεστράφησαν εκ θεμελίων καέντα’’, σύμφωνα με την εξιστόρηση του Καζαντζάκη. Με την ίδια αιτιολογία προχώρησαν σε ομαδικές εκτελέσεις στα χωριά Καστέλλι  Πεδιάδος, Μοίρες, Γέργερη, Πλώρα, Σωκαράς  και Γρηγοριά, όπως και στα Σκούρβουλα και στις Καμάρες τα οποία και κατέστρεψαν. Ομως  μια από τις πιό επιτυχημένες  ενέδρες ανταρτών ήταν και εκείνης της ’’Δαμάστας’’, από ομάδα Ανωγειανών ανταρτών. Ως αντίποινα για αυτήν έκαμαν επίσης ομαδικές εκτελέσεις στα χωριά Καμαριώτης, Καμαράκι, Χώνος ,Θεοδώρα, Γαράζο, και βεβαίως στα χωριά  Δαμάστα, Σείσαρχα  και  Ανώγεια τα οποία και κατέστρεψαν ολοσχερώς. Από τις τελευταίες ωμότητες που διέπραξαν οι Γερμανοί, τον Νοέμβριο του 1944, ήταν στα χωριά των Κεραμιών με την αιτιολογία ότι συνέδραμαν τους αντάρτες που λημέριαζαν στα γύρω  υψώματα .Μ’ αυτή τους  την πρόφαση πυρπόλησαν και κατέστρεψαν τα χωριά, Παναγιά, Λούλος, Άγιος Γεώργιος, Γερόλλακος, Κάμπος, Αχλαδές, Αλετρουβάρι, Κατοχώρι  εκτέλεσαν πολλούς κατοίκους των και επίσης πολλούς εξόρησαν στα ναζιστικά στρατόπεδα  της Γερμανίας.

Γ΄.ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΣΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΠΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΪΠΕ

  Στην τρίτη κατηγορία των κατεστραμένων και ισοπεδωμένων  χωριών ,που ίσως ήταν και η πιό τραγική , ανήκουν τα χωριά που θεωρήθηκαν πως ήταν στη διαδρομή που ακολούθησαν οι απαγωγείς του στρατηγού Κράϊπε .Η διαδρομή ξεκίνησε από το χωριό Γενή Γκαβέ του Μυλοποτάμου ,όπου και εγκαταλήφθηκε το αυτοκίνητο του Γερμανού στρατηγού , και διαμέσου της νοτιοδυτικής  πλευράς του Ψηλορείτη ,πέρασε στις βορεινές πλαγιές του βουνού του Κέντρους στο Αμάρι ,και στη συνέχεια στις νοτικές του πλαγιές  ως το χωριό Σαχτούρια και το παραλιακό χωριό  Ροδάκινο ,από όπου και φυγαδεύτηκε με υποβρύχιο στην Αίγυπτο. Από τα πρώτα αυτά χωριά που καταστράφηκαν για αυτο το λόγο και έγιναν και ομαδικές εκτελέσεις των ανδρών τους, ήταν οι Καμάρες, το Μαγαρικάρι,  η Λοχριά, το Άνω Μέρος, Το Καρδάκι, ο Σμιλές, οι Γουργούθοι, οι Βρύσες, το Γερακάρι, οι Δρυγιές, η Κρύα Βρύση και τα Σαχτούρια.     

 Ο ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ  

Σημειώνουν επίσης ότι οι ωμότητες στον νομό Λασιθίου ήταν πολύ λιγότερες καθότι το Λασίθι είχε εκχωρηθεί στους Ιταλούς οι οποίοι ήταν πολύ ηπιώτεροι στις συμπεριφορές τους .Χαρακτηριστικά στην Έκθεση αναφέρεται πως από τούς 182 εκτελεσθέντας κατά την Διοίκηση χωροφυλακής Λασιθίου, οι 22 μόνον είχαν εκτελεσθεί από Ιταλούς. Πέραν των χωριών που γειτόνευαν με τα χωριά της Βιάννου που κατεστράφησαν τις ίδιες ημέρες  μαζί με αυτά ,ωμότητες και εκτελέσεις διαπράχθηκαν στη Σητεία, στη Μαρωνιά, στις Λιθίνες, στο Ψυχρό και στο Μοναστήρι του Τοπλού όπου μετά απο την  φυλάκισή τους  στις φυλακές  Αγιάς Χανίων εξετελέσθησαν ο Ηγούμενος ,τρείς ιερομόναχοι και δύο γυναίκες .

ΟΙ ΩΜΟΤΗΤΕΣ   

Οι κατακτητές διέπραξαν τις ωμότερες πράξεις των ομαδικών εκτελέσεων χιλιάδων ανδρών αλλά και γυναικών. Αναφέρονται όμως και εκατοντάδες μεμονομένες εκτελέσεις  ανδρών, γυναικών, γερόντων, γερόντισσων, αναπήρων αλλά ακόμη και παιδιών. Επίσης ,περιπτώσεις πυρπόλησης γυναικών ζωντανών όπως στο χωριό Καλή Συκιά Ρεθύμνου.Παραδόξως όπως αναφέρεται στην έκθεση,  λίγοι βιασμοί και ατιμώσεις γυναικών καταγγέλθηκαν στην επιτροπή .Πέραν βέβαια των δολοφονιών,οι κατακτητές  διέπρατταν και όποιες άλλες βάρβαρες πράξεις θα μπορούσε να φανταστεί κανείς . Όπως ήταν οι  καταστροφές και οι πυρπολήσεις  σπιτιών και κτιρίων, εκκλησιών,σχολείων ,κοινοτικών ιατρείων .Επίσης κατέστρεψαν μέρος από κάποια μουσεία όπως της Κισσάμου ,των Χανίων ,του Ηρακλείου αλλά και αρχαιολογικούς χώρους.Επίσης υφάρπασαν και εφυγάδευσαν στην Γερμανία,πολλούς αρχαιολογικούς θησαυρούς και συλλογές. Επίσης ενήργησαν και πολλές παράνομες αρχαιολογικές ανασκαφές.

ΟΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ 

Η επιτροπή αποφάνθηκε ότι με απλές καταγγελίες των πολιτών που συνέλεγε δεν μπορούσαν να στοιχειοθετηθούν νομικά στηριγμένες κατηγορίες κατά συγκεκριμένων προσώπων για εγκλήματα πολέμου,και γιαυτό χαρατηριστικά αναφέρουν:

’’Δι΄αυτον τον λόγον η Κυβέρνησις εις την επιθυμίαν της να καταμάθη τους κυριωτέρους εγκληματίας της Κρήτης σκόπιμον θα ήτο να΄απευθύνετο προς τας στρατιωτικάς και αστυνομικάς αρχάς ως και εις τους αρχηγούς των κατά την κατοχήν δρασάντων ανταρτικών ομάδων οίτινες ασφαλώς θα κατέχουν ακριβεστέρας πληροφορίας.Ημείς θ΄αναφέρομεν εδώ ολίγα μόνον,χωρίς να εγγυώμεθα απολύτως διά την ακρίβεια των δοθέντων εις ημάς ονομάτων’’  Έτσι προχωρούν στην αναφορά 26 ονομάτων γερμανών αξιωματικών και υπαξιωματικών καθώς και 2 Ιταλών που τους καταγγέλθκαν ότι προέβησαν στη διάπραξη ωμοτήτων. Σε αυτούς που αναφέρονται ,είναι ο στρατηγός Student , ο οποίος υπέγραψε την καταστροφή της Κανδάνου , ο διαβόητος επίσης στρατηγός Andre στρατιωτικός διοικητής του Φρουρίου Κρήτης,ο ταγματάρχης Muller,οι λοχαγοί Nieber, Ad.Gose, Georg.Sena , οι υπολοχαγοί  Gromman, Ant. Lassitz, Willy Hartmann, ο αρχίατρος Berger , o γεωπόνος Wachter και ο Paul Leisering που κατηγορούνταν για πολλούς βασανισμούς και φόνους στις φυλακές της Αγιάς .Οι Rich,Sander,Lud. Deig που έδρασαν στην επιδρομή στου Αλικιανού .Επίσης ο ανθυπασπιστής Kuno Graf,καθώς και  οι επιλοχίες  Paul Prinz, Alois Kriwan,Josef Marchal,Herbert Lieman, Helmut Kluck, Richard Muller,και  o επωνομαζόμενος επιλοχίας ‘’Σήφης ‘’φρούραρχος στο χωριό Γενή Γκαβέ Μυλοποτάμου. Ακόμη ο διαβόητος επιλοχίας Herbert Schubert o οποίος δρώντας παραστρατιωτικά είχε στρατολογήσει και ντόπιους φιλοναζιστές τους ‘’Σουμπερίτες’’και διέπραξαν τρομερά εγκλήματα στην Καλή Συκιά Ρεθύμνου, στον Καλλικράτη  και στο Μουρί Σφακίων και αλλού. Ακόμη ο λοχίας Henrich Kuze καθώς και οι στρατιώτες Edmound Kerman και ο επωνομαζόμενος Αιμίλιος .Από τους Ιταλούς αναφέρονται ο υπολοχαγός Λέοντας Ρενιέρι και τον Νταβάνα. 

 ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ

Στον επίλογό της , η επιτροπή αφηγείται 

΄Το βέβαιον είναι ότι το μίσος των Γερμανών το εδοκίμασεν ιδιαιτέρως η Ελληνική Μεγανόνησος .Δεν υπάρχει πόλις ή χωρίον που να μην εληστεύθη , να μην ηγγαρεύθη ,να μην πενθεί ολίγους ή πολλούς τυφεκισμένους και ομήρους αποσταλέντας εις την Γερμανίαν.’’                                                                                                                                                          

  ‘’Η ΒΡΑΚΑ’’  Και η  πικρή αφήγηση συνεχίζεται : 

Χιλιάδες όλαι κατοίκων –άνδρες –,γέρντες,γυναίκες,και παιδιά-έζησαν επί έτη εις σπήλαια.Και αλίμονον εις όποιον έφερε το εθνικόν ένδυμα. Η ‘’βράκα’’ ήτο πάντοτε επιβαρυντικόν στοιχείον ! 

 ΟΙ ΙΕΡΕΙΣ ΜΕ ΤΑ ΠΙΣΤΟΛΙΑ ΑΝΑ ΧΕΙΡΑΣ !   

 Όμως η επιτροπή εκθειάζει και με τον πιό ζωηρό τρόπο την ανδρεία που εξεδήλωσαν οι Κρήτες απέναντι στους κατακτητές αναφέροντας χαρακτηριστικά ’Περισσότερον  από όλα όμως , το μίσος των, εξήπτετο από την αδάμαστον στάσιν του Κρητικού λαού,από της πρώτης ημέρας της κατοχής μέχρι της τελευταίας.  

Χαρακτηριστικόν είναι ότι εις τον αγώνα έλαβον μέρος και οι ιερείς και αι γυναίκες και τα παιδιά ακόμη.Οι ιερείς επολέμησαν και κατά την εισβολήν καο κατά την διάρκεια της κατοχής,αντεστάθσαν εις τας εκάστοτε αξιώσεις του κατακτητού και παρηγόρησαν τους χειμαζόμενους πληθυσμούς.Εις το φαράγγι της Καντάνου επολέμησαν σχεδόν όλοι οι ιερείς του Σελίνου με τα πιστόλια ανά χείρας’’!

Πηγή: Εκθεσις της κεντρικής επιτροπής διαπιστώσεως ωμοτήτων εν Κρήτη ,Αθήνα 1945,ανατύπωση Ηράκλειο 1983.