Στην προσπάθεια μας να μετριάσουμε το αίσθημα της απώλειας, συνηθίζουμε να λέμε ότι ουδείς είναι αναντικατάστατος. Τις περισσότερες φορές και ειδικά για τους «δικούς μας» ανθρώπους, δεν το καταφέρνουμε. Για τους πολιτικούς το λέμε ακόμα συχνότερα, καθώς είναι μεγάλη η ευκολία με την οποία εμφανίζονται αλλά και χάνονται στην αφάνεια βουλευτές, υπουργοί ακόμα και πρωθυπουργοί.
Υπάρχουν ωστόσο και εκείνοι οι πολιτικοί που η απουσία τους χρόνο με τον χρόνο γίνεται ακόμα πιο αισθητή και εύκολα ψάχνουμε απαντήσεις σε υποθετικές ερωτήσεις όπως: «Τι θα έλεγε για τα Μνημόνια ο τάδε αν ζούσε;» ή «Πως θα έκρινε ο δείνα την Πρώτη Φορά Αριστερά;». Μάλιστα πολλοί μπαίνουμε στον πειρασμό να δώσουμε μόνοι μας τις απαντήσεις, ανάλογα με το κατά πως μας βολεύει. Άλλοι πάλι, με το μικρό πολιτικό τους μέγεθος, ετεροπροσδιορίζονται βολικά από πολιτικούς που δεν βρίσκονται εν ζωή και αυθαίρετα χτίζουν καριέρες στο όνομά τους.
Ένας ευγενής με ξεκάθαρη άποψη
Η απουσία του Μιχάλη Παπαγιαννάκη -που έφυγε από τη ζωή τέτοια εποχή πριν από 13 χρόνια- ανήκει σε εκείνες τις απουσίες που ο χρόνος τις κάνει ακόμα μεγαλύτερες. Ένας σπουδαίος άνθρωπος της Ανανεωτικής Αριστεράς, που με την ευγενική του παρουσία και τον τεκμηριωμένο πολιτικό του λόγο, είχε καταφέρει να κερδίσει την εκτίμηση και την αναγνώριση από «φίλους» και «εχθρούς». Γιατί ο Παπαγιαννάκης είχε και «εχθρούς», αφού η σκέψη του ήταν πάντα ξεκάθαρη και οι θέσεις του εκφραζόντουσαν χωρίς φόβο και στρογγυλεύσεις. Ξεκάθαρος για το Μακεδονικό το 1992, ξεκάθαρος για την εκτροπή του Αχελώου, ξεκάθαρος για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ξεκάθαρος σε όλα του και για όλα.
Η παγκόσμια Αριστερά της συμμετοχής
«Η Αριστερά θα έπρεπε να εξελιχθεί σε έναν μεγάλο επιτελικό οργανισμό που όχι μόνο θα επιτρέπει αλλά θα επιβάλλει τη συμμετοχή, τη συζήτηση, την αντίρρηση, τη συναπόφαση», έλεγε υπερασπιζόμενος ταυτόχρονα την «παγκοσμιοποίηση της οικονομίας την παγκοσμιοποίηση της πολιτικής, της δημοκρατίας, των θεσμών, των δικαιωμάτων». Θα αρκούσαν άραγε τα παραπάνω για να υποθέσουμε την κρίση του Παπαγιαννάκη για την τετραετία ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ; Ίσως πάλι η συνολική του πορεία και στάση μέσα στα χρόνια να δίνουν σαφέστερες απαντήσεις.
Συνεργασίες με τη δύναμη της αυτονομίας
«Θεωρώ εσφαλμένη την άποψη που λέει ότι δεν θέλω ποτέ την όποια συνεργασία. Υπάρχουν σοβαρότατα στελέχη μας που λένε ότι το κριτήριο είναι η πλήρης απόρριψη της συνεργασίας με τη σοσιαλδημοκρατία. Αν πεις σήμερα δεν γίνεται, δεν συμφέρει την Αριστερά, να σου πω βεβαίως. Είναι άλλο πράγμα λοιπόν η γενική διατύπωση και άλλο η συγκυριακή εκτίμηση», σημείωνε όταν τον ρωτούσαν ξανά και ξανά -αφελέστατα- αν στόχος του ήταν η αφομοίωση του ΣΥΝ από το τότε ισχυρό ΠΑΣΟΚ. Με ξεκάθαρο πολιτικό κριτήριο πρόσθετε: «Αν έχεις την αντίληψη της αυτονομίας, της ιστορικότητας δηλαδή της Αριστεράς, ότι θα υπάρχει πάντα κάποια Αριστερά, δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα. Εγώ θέλω ένα κόμμα που από αύριο επιδιώκει να αλλάξει πράγματα και νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει. Αν μιλάς από θέση αυτονομίας δεν αφομοιώνεσαι, δεν χάνεσαι».
Ανατροπή μέσα από τους συμβιβασμούς
Τι άλλο από την ουσία της συνεργασίας των πολιτικών δυνάμεων, αλλά με προγραμματικές συμφωνίες, να είναι άραγε η διαπίστωση ότι «οι επιλογές που τελικά γίνονται, μέσα από αντιθέσεις αλλά και συμβιβασμούς, αποτελούν κάθε φορά τη διακυβέρνηση της χώρας, που στη δημοκρατία είναι υπό συνεχή έλεγχο και αμφισβήτηση και υπόκειται σε κατά καιρούς αναθεωρήσεις ή και ανατροπές», αλλά όχι «με κουλτούρα εμφυλίου, δηλαδή χωρίς διάλογο, χωρίς συνύπαρξη, χωρίς αποδοχή κανόνων»;
Η Αριστερά της Ευρώπης, η Ευρώπη της Αριστεράς
Η Ευρώπη ήταν ο χώρος που αγαπούσε ως γνήσιος αριστερός φεντεραλιστής και οι -επίκαιρες ακόμα- διαπιστώσεις του, δείχνουν δυστυχώς τις διαχρονικές αδυναμίες και την έλλειψη πολιτικής βούλησης προς την πραγματική ενοποίηση: «Φωνάζαμε χρόνια πως, ενιαία αγορά χωρίς ενιαίο νόμισμα δεν μπορούσε να υπάρξει. Και τώρα ξαναλέμε πως νομισματική ένωση χωρίς οικονομική ένωση δεν μπορεί να υπάρξει. Η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης είναι η πιο αριστερή πρόταση που γνωρίζω σήμερα σε σχέση με την πορεία του κόσμου. Ας εργαστούμε για να ολοκληρώσουμε την πολιτική ενότητα της Ευρώπης και ας ενισχύσουμε τους αγώνες για μια κοινή πολιτική απέναντι στα κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα της ηπείρου μας και του κόσμου».
Μεταρρυθμίσεις και πολιτικός επαρχιωτισμός
Να κλείσουμε με μια κριτική του Παπαγιαννάκη τόσο προφητική για την σημερινή εποχή που ο κολοβός δικομματισμός άγεται και φέρεται από τα άκρα του: «Πέρα από τα ζητήματα ελλειμματικής ιδεολογικής συγκρότησης και πολιτικής στράτευσης υπέρ των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και εκσυγχρονισμών, υπάρχει και το ζήτημα της κοσμοαντίληψης, ενός κληρονομημένου επαρχιωτισμού που ντύνει τις αδυναμίες και τις αποτυχίες με βολικά “πατριωτικά”, αντιιμπεριαλιστικά ή αντιπαγκοσμιοποιητικά ρούχα».