Στην αυγή της νέας χρονιάς μπήκαμε στο δέκατο χρόνο της ύφεσης. Δέκα χρόνια τώρα ψάχνουμε να βρούμε το συνολικό σχέδιο εξόδου από αυτή αλλά δεν το βρίσκουμε.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί δεν μπορούμε να βγάλουμε το κεφάλι έξω από το νερό;

Το βασικό πρόβλημα βρίσκεται στη λειτουργία των κομμάτων και των ΜΜΕ. Γιατί είναι σημαντικό να μιλήσουμε για τα κόμματα και τα ΜΜΕ και όχι για άλλους θεσμούς; Η απάντηση είναι απλή, γιατί τα μεν κόμματα λαμβάνουν τις αποφάσεις, τα δε ΜΜΕ νοηματοδοτούν και διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την πραγματικότητα.

Και οι δύο αυτοί θεσμοί δεν θεώρησαν σημαντικό όλα αυτά τα χρόνια να αλλάξουν τις πρακτικές τους. Τα κόμματα προτίμησαν με ένα εμμονικό τρόπο τις μαγικές λύσεις, έσκιζαν και ξαναέσκιζαν μνημόνια, αλλά αρνούνταν και συνεχίζουν να αρνούνται  να συζητήσουν τους λόγους που μας έφεραν σε αυτή την κατάσταση, αρνούνται την διαμόρφωση ενός εθνικού σχεδίου εξόδου, αρνούνται να παράξουν τις απαραίτητες συναινέσεις. Συνεχίζουν να χρησιμοποιούν αμέριμνα τα ίδια εργαλεία, τα ίδια επιχειρήματα, τον ίδιο λόγο και τις ίδιες πρακτικές που μας έφεραν στην κρίση, για να βγούμε από αυτή, πράγμα που είναι αδύνατο. Τα ΜΜΕ με την σειρά τους φρόντισαν να αναπαράγουν ένα νοηματικό χάος μέσα στο οποίο είναι αδύνατον να βάλεις τη σκέψη σε μια σειρά.

Ας δούμε λοιπόν το λόγο και τις πρακτικές τους.

Τα κόμματα

Συνεχίζουν να υποτάσσουν τα πάντα στις δικές τους σκοπιμότητες αδιαφορώντας για το κόστος για τη χώρα. Είναι γνωστό ότι δεν λειτουργούν με θεσμικό τρόπο, ότι δεν παράγουν πολιτική και πολιτικούς. Δυστυχώς το μόνο που έχουν μάθει να κάνουν είναι να μοιράζουν υποσχέσεις, χρήματα και διορισμούς. Η συντριπτική πλειοψηφία του πολιτικού δυναμικού τους αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα της αναπαραγωγής του.

Η πολιτική της μικροδιαχείρισης, της συνωμοσιολογίας και της σκανδαλολογίας

Ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους καταναλώνεται στις πρακτικές της επανεκλογής, να μεταθέσουμε φαντάρους, να αποσπάσουμε υπαλλήλους χωρίς κριτήρια και χωρίς λόγο, να διορίσουμε ημέτερους όπου υπάρχει θέση στο δημόσιο, με λίγα λόγια να προωθήσουμε κάθε ένα ξεχωριστό ατομικό ή συντεχνιακό αίτημα (μικρό ή μεγάλο) κτίζοντας την πελατεία που θα μας εξασφαλίσει την επανεκλογή μας. Μια άλλη πρακτική είναι να ανακαλύπτουμε παντού σκάνδαλα και συνωμοσίες, τα οποία όμως ποτέ δεν εξιχνιάζονται. Λίστες από εδώ, λίστες από εκεί, στικάκια, χρηματισμοί και πάει λέγοντας, αναπαράγουν μια δηλητηριασμένη ατμόσφαιρα. Μεγάλο μέρος του χρόνου τους καταναλώνεται  στην σκανδαλολογία, στην συνωμοσιολογία και στην μικροπολιτική ίντριγκα, ‘’ποιος έφαγε με ποιον’’, ‘’ποιος είπε τι’’, ‘’ποιος πήγε με ποιον’’, αλλά όχι στον θεσμικό εκσυγχρονισμό της χώρας. Έχουν εκπαιδευτεί και πολύ καλά μάλιστα σε αυτό το σπορ και φροντίζουν με μεγάλη επιμέλεια να εκπαιδεύουν συνεχώς και τους πολίτες. Που να βρεθεί χρόνος να ασχοληθείς με τα πραγματικά προβλήματα της οικονομίας, με την μείωση της ανεργίας με τις μεταρρυθμίσεις. Αυτό είναι δύσκολο, απαιτεί μελέτη, δεδομένα, κόπο και χρόνο.

Η θεωρητικοποίηση της πραγματικότητας

Αφού είναι δύσκολο λοιπόν να μελετήσεις συγκεκριμένες προτάσεις για την έξοδο από την κρίση, να σχεδιάσεις ποιοτικές μεταρρυθμίσεις, να παράξεις συναινέσεις  και αφού ούτως ή άλλως το αποτέλεσμα τους θα φανεί μετά από την πάροδο αρκετού χρόνου γιατί να μην αντικαταστήσουμε αυτή την κοπιαστική προσπάθεια με αυτό που ονομάζουμε λαϊκά αμπελοφιλοσοφία. Πάμε λοιπόν, φταίει η Ευρώπη, ο φιλελευθερισμός, ο καπιταλισμός, η Γερμανία, το γεγονός ότι δεν είχαμε αστική τάξη, ότι ποτέ δεν αποκτήσαμε κανονικό κράτος, φταίει το ένα, φταίει το άλλο, γενικά κάτι φταίει, πλην των  επιλογών και των αποφάσεων που λαμβάνουμε εμείς οι ίδιοι. Τα αίτια βρίσκονται σε εξωγενείς παράγοντες ή χάνονται στο βάθος του ιστορικού χρόνου.

Η ιδεολογικοποίηση των πολιτικών

Μια άλλη διαδεδομένη πρακτική είναι η ιδεολογικοποίηση της πραγματικότητας. Καλύτερα να μιλάμε για την ιδεολογική διάσταση των πολιτικών παρά για τις ίδιες τις πολιτικές, είναι και πιο εύκολο και πιο πιασάρικο. Ας παίξουμε με τις λέξεις, η κρίση μπορεί να περιμένει. Ξαναπάμε λοιπόν, τι είναι η αριστερά, η δεξιά, η κεντροαριστερά, η κεντροδεξιά, το λίγο παραπάνω αριστερά, το λίγο περισσότερο δεξιά. Αν τώρα οι περισσότερες των αποφάσεων που λαμβάνονται στην καθημερινή άσκηση διακυβέρνησης ουδεμία σχέση έχουν με την ιδεολογία αυτό δεν παίζει ρόλο. Σημασία δεν έχει πώς γίνεται πιο αποτελεσματικό το κράτος, πως βελτιώνεις τα συστήματά του, πως απονέμεις πιο γρήγορα δικαιοσύνη, πως καταπολεμάς τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά, πως ελκύεις επενδύσεις, πως μειώνεις την ανεργία και πάει λέγοντας, σημασία έχει το υποτιθέμενο ιδεολογικό πρόσημο. Πρώτα θα μιλήσουμε για ιδεολογία και μετά θα φτιάξουμε τα σπασμένα πεζοδρόμια και θα μπαλώσουμε τις λακκούβες στους δρόμους.

Οι εκλογές ως λύση

Η κρίση όμως παραμένει, η πραγματικότητα είναι ιδιότροπη και δεν ενδιαφέρεται για τις δικές μας εμμονές, δεν αλλάζει επειδή εμείς απλώς την σχολιάζουμε. Ε τότε για να λύσουμε το πρόβλημα ας κάνουμε εκλογές, μιας και γνωρίζουμε άλλωστε πολύ καλά αυτό το σπορ. Ξανά λοιπόν, πύρινοι λόγοι, ατάκες, τσιτάτα, κατατρόπωση του αντιπάλου, υποσχέσεις, διορισμοί και μαγικές λύσεις. Έτσι φτάσαμε χαρωπά την δεκαετία.

Τα ΜΜΕ

Τα ΜΜΕ με την σειρά τους δραματοποίησαν την κρίση στον έσχατο βαθμό. Δήθεν αναλύσεις και ένας ανελέητος βομβαρδισμός με εξαιρετικά βίαια τσιτάτα στην ημερήσια ατζέντα των δελτίων ειδήσεων, τα οποία σπρώχνουν τους πολίτες στην κατάθλιψη  ‘’βόμβα στις συντάξεις’’, ‘’μαχαίρι στους μισθούς’’, ‘’σεισμός με νέα μέτρα’’. Πολύ λίγα πράγματα όμως για τα αίτια, για τα λάθη, για τα πραγματικά δεδομένα, για την κατανόηση των παραμέτρων, για τις πιθανές λύσεις.

Όταν θέλουν να μιλήσουν σε βάθος για τα θέματα το κάνουν με τη γνωστή πρακτική των τηλεπαραθύρων. Εκεί ακούς κάμποσους πολιτικούς να ομιλούν ταυτόχρονα συνοδεύοντας τις αναλύσεις τους από το απαραίτητο άρωμα πολιτισμού, ‘’λαμόγια’’, ‘’ρουφιάνοι’’, ‘’σούργελα’’ φωνές, κακό, εκτόξευση κατηγοριών στους αντιπάλους. Είναι αυτό που ονομάζουμε αγωγή του πολίτη αλλά σε σουρεαλιστική έκδοση.

Αντί να παρουσιάζουν και να αναλύουν την πραγματικότητα, τις πολιτικές πρωτοβουλίες, τις αποφάσεις προτιμούν να αναπαράγουν τις δηλώσεις των πολιτικών, ‘’τι είπε ο ένας’’ ‘’τι ανταπάντησε ο άλλος’’, ‘’και πως επανήλθε ο πρώτος’’. Φροντίζουν δε, σε περίπτωση που δεν πολυκαταλάβαμε την προφορική παρουσίαση, να βάζουν στη συνέχεια και τις γραπτές ανακοινώσεις των κομμάτων. Η επανάληψη μήτηρ πάσης μαθήσεως. Κατά τα λοιπά γεμίζουμε τον υπόλοιπο χρόνο των δελτίων με λίγο ποδόσφαιρο, κάτι για τον καιρό και εικόνες από διάφορες καταστροφές που συμβαίνουν ανά τον κόσμο και όλα μια χαρά.

Αυτές οι πρακτικές έχουν λάβει τεράστιες διαστάσεις, αναπαράγονται με μεγάλη ευκολία  σκεπάζοντας το σύνολο του δημόσιου λόγου. Δημιουργήθηκε έτσι μια εντελώς τοξική ατμόσφαιρα μέσα στην οποία χάσαμε το μπούσουλα. Μέσα στη παραζάλη είναι αδύνατο να καταλάβεις τι πραγματικά συμβαίνει, να δεις ποιο είναι το πρόβλημα και οι πιθανές λύσεις, τι πρέπει να γίνει, να διακρίνεις ποιος λέει αλήθεια και ποιος ψέματα, να πιστέψεις κάποιον. Ιδού το υπόστρωμα για τα κόμματα που επιθυμούν να μετατρέψουν την ακατέργαστη οργή των πολιτών σε πολιτικό πρόγραμμα.

Και τώρα τι;

Ένα είναι σίγουρο, εάν συνεχίσουμε με αυτό το τρόπο, την κρίση δεν θα την μετράμε με τα χρόνια αλλά με τις δεκαετίες. Χρειαζόμαστε ένα νέο ξεκίνημα, ένα νέο και προοδευτικό λόγο, νέες πρακτικές. Χρειάζεται να το πάρουμε αλλιώς. Εκείνο που δεν χρειάζεται είναι πάλι οι ίδιες συζητήσεις, τι είναι νέο, τι είναι προοδευτικό, ποιοι είναι οι νέοι και προοδευτικοί πολιτικοί. Διότι η απάντηση  είναι εξαιρετικά απλή. Δεν χρειάζεται να είμαστε φιλόσοφοι για να απαντήσουμε, αρκεί η κοινή λογική.

Νέο και προοδευτικό είναι ότι αρνείται τον κομματισμό, το πελατειακό κράτος, το λαϊκισμό, την δημαγωγία, ότι μας απαλλάσσει από τις προκαταλήψεις κατά της Ευρώπης, από την συνωμοσιολογία και την σκανδαλολογία. Νέο και προοδευτικό είναι ότι επιθυμεί τον εκσυγχρονισμό των θεσμών, την οικοδόμηση ενός κανονικού κράτους, την καταπολέμηση της διαφθοράς, της φοροδιαφυγής. Νέο και προοδευτικό είναι ότι δεν ενδιαφέρεται μόνο για το μοίρασμα του πλούτου αλλά και για την παραγωγή του, που κατανοεί ότι εάν δεν παράξεις δεν μπορείς να μοιράσεις παρά μόνο μιζέρια. Με λίγα λόγια νέο και προοδευτικό είναι ότι αρνείται το λόγο και τις πρακτικές που μας οδήγησαν στη κρίση, ότι μας απελευθερώνει από τα βαρίδια που μας κρατούν καθηλωμένους.

Νέοι και προοδευτικοί είναι οι πολιτικοί που επιθυμούν να δομήσουν το πολιτικό τους πρόγραμμα σε όλα αυτά και να εμπνεύσουν τους πολίτες.