Τον υπότιτλο τον δανείστηκα από ένα ποίημα. Το έγραψε ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, αθεράπευτα τυφλός και αθεράπευτα αισιόδοξος. Λέγοντας λοιπόν το αντίο στο 2024, αναρωτιέμαι αν μάθαμε τίποτα νέο. Μη βιαστείτε να απαντήσετε ναι. Ξέρω, η λαίλαπα της πληροφόρησης καλά κρατεί για όλους και όλες μας, αλλά τι είναι πραγματικά νέο και ουσιώδες;
Το 2024 νομίζω πως απλώς επιβεβαιώσαμε ορισμένες απώλειες που ήταν παρούσες από τα προηγούμενα χρόνια.
Εμπεδώσαμε πως ζούμε σε μια εποχή που δεν υπάρχουν πια βεβαιότητες. Το αύριο απολύτως απρόβλεπτο, θολό τοπίο. Η έλλειψη οποιασδήποτε πειστικής αναπαράστασης του μέλλοντος είναι μεγάλη απώλεια.
Εμπεδώσαμε επίσης πως μάθαμε να τρέχουμε. Και όλα τρέχουν με συνεχή επιτάχυνση. Δεν έχουμε πια τον απαιτούμενο προσωπικό χρόνο, για σκέψη, για περισυλλογή. Η μεγάλη απώλεια είναι πως έτσι χάνουμε την ικανότητα να έχουμε ουσιαστική προσωπική άποψη, να έχουμε τη δική μας προστιθέμενη αξία στην πληροφορία που λαμβάνουμε. Καταπίνουμε λοιπόν αμάσητο, λίγο πολύ, ό,τι μας σερβίρουν.
Όλα αυτά είναι συμπτώματα της νέας φάσης στην «ανθρωπόκαινη» ιστορική περίοδο. Η νέα φάση είναι η συλλογική και συνολική ψηφιοποίηση της πραγματικότητας. Ζούμε τις συνέπειες της μεγάλης επανάστασης του εικοστού αιώνα.
Ο νέος ψηφιακός άνθρωπος έχει και πλεονεκτήματα. Τα παιδιά μας, λόγου χάρη, είναι πιο έξυπνα από εμάς, ωριμάζουν πιο νωρίς, έχουν λιγότερες αυταπάτες. Έχουν όμως και μια αδυναμία: Δυσκολεύονται να ονειρευτούν, να δουν το μέλλον τους, να βάλουν μακροπρόθεσμους στόχους. Όπως είχε προβλέψει ο Μπόρχες: Mαθαίνουν να φτιάχνουν όλους τους δρόμους τους στο σήμερα, γιατί το αύριο είναι ανασφαλές για σχέδια.
Το 2024 ζήσαμε τις συνέπειες όλων αυτών: Eίχαμε πολλές ξαφνικές αναταράξεις: Πολέμους, περιχαράκωση γεωπολιτικών στρατοπέδων, ανάδειξη αυταρχικών ηγετών. Ο κόσμος είναι πολυπολικός. Η Δύση, με τις αξίες της που καθόρισαν την πρόοδο της ανθρωπότητας τους δυο τελευταίους αιώνες, μεταλλάσσεται. Οι δεσμοί της με τον αναπτυσσόμενο κόσμο κλονίζονται.
Κοιτάζοντας τη μεγάλη εικόνα του 2024 και του πλανήτη, θεωρώ πως μια είναι η μεγαλύτερη αντίφαση, η μεγαλύτερη ΑΠΟΥΣΙΑ: Ενώ όλες οι μεγάλες κρίσεις είναι πια πλανητικές – γεωπολιτική αστάθεια, κλιματική κρίση, ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης, ενίσχυση κάθε μορφής κοινωνικών ανισοτήτων– η ανθρωπότητα δεν διαθέτει ένα αποτελεσματικό σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης, ικανό να θέσει κάποια όρια: Όρια για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, για μια αξιοπρεπή ζωή για περισσότερους.
Αυτό το ΚΕΝΟ δεν το καλύπτει ο τραυματισμένος ΟΗΕ και η εθελοντική εφαρμογή των διεθνών συμφωνιών, που ηγέτες σαν τον Τραμπ, τον Πούτιν η τον Σι απλώς τις αρνούνται. Ούτε και οι εθνικές κυβερνήσεις, που η απαξία της πολιτικής τις γειώνει σε ένα διαχειριστικό (και στην καλύτερη περίπτωση ισορροπιστικό) ρόλο ανάμεσα στα γιγαντωμένα και ανέλεγκτα συμφέροντα των οικονομικά ισχυρών, τις απρόβλεπτες κλιματικές καταστροφές και τις πολεμικές δαπάνες.
Αυτό το κενό θα είναι ο ίλιγγος μπροστά μας. Ο ίλιγγος που τρέφει την ανασφάλεια, το φόβο και τη μισαλλοδοξία, που αναζητά τον εύκολο αντίπαλο στο μετανάστη, στην πράσινη μετάβαση, στην ελίτ, την παγκόσμια, εθνική ή τοπική. Ο ίλιγγος που οδηγεί τον άνθρωπο να προσκολλάται στην ευκολία του λαϊκισμού και στη δήθεν αποτελεσματικότητα του αυταρχικού ηγέτη που κραδαίνει το μαστίγιο.
Τι μπορούμε λοιπόν να ευχηθούμε για το 2025;
Aντιλαμβάνομαι ότι η επιτάχυνση των εξελίξεων και οι απρόσμενες αναταράξεις οδηγούν σε ένα σύνθημα: ΠΡΟΣΔΕΘΕΙΤΕ. Δεν θα το αρνηθώ αλλά εύχομαι να προσδεθούμε σε ό,τι αξίζει.
Αξίζει η διεκδίκηση του προσωπικού χρόνου για σκέψη και αυτογνωσία. Αξίζει η επιμονή στην αναζήτηση της κοινότητας και της επικοινωνίας με τους άλλους, που μας κάνει ανθρώπους. Αξίζει ο αναστοχασμός στην έννοια της πολιτικής και της δημοκρατίας. Ξέρω ότι πάσχουν και τα δύο. Αλλά για να επαναλάβω τα λόγια ενός μεγάλου, δεν έχουμε τίποτα καλύτερο.
Αξίζει επίσης και η εκτίμηση των όσων διαθέτουμε και δεν είναι αυτονόητα. Εμείς οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είμαστε τυχεροί στην κλήρωση της γέννησης. Εμείς και τα παιδιά μας είμαστε Ευρωπαίοι και η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να είναι ο φωτεινός φάρος απέναντι στις παγκόσμιες απειλές και να διαθέτει το καλύτερο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και προστασίας του πλανήτη.
Εύχομαι λοιπόν προσδεμένοι και προσδεμένες σ΄ αυτά, να δούμε τις μεγάλες προκλήσεις του 2025: Τη μάχη για τη βελτίωση της ποιότητας της δημοκρατίας, με διαφάνεια και ισονομία. Τη μάχη για ένα βιώσιμο περιβάλλον με λιγότερη -για μας τους Έλληνες και Ευρωπαίους- εμμονή στην ιδιωτική κατανάλωση και περισσότερη φροντίδα για το δημόσιο χώρο και περιβάλλον. Τη μάχη για να αμβλυνθούν οι κοινωνικές ανισότητες, για να διαχυθούν στην κοινωνία τα οφέλη της όποιας ανάπτυξης και να ωφεληθούν περισσότερο οι «εκτός των τειχών».
Με δυο λόγια: Λιγότερα και χαμηλότερα τείχη γύρω από μας, περισσότερες γέφυρες και συνεννόηση. Αποχαιρετώντας το 2024, αυτό θα ήθελα να μάθουμε.
Καλή χρονιά.
Πηγή: www.kreport.gr