Την Πέμπτη το βράδυ, μέλη παραθρησκευτικών οργανώσεων απέκλεισαν το θέατρο «Χυτήριο», επιδιώκοντας την ακύρωση της παράστασης Corpus Christi, η οποία κατ’ αυτούς παρουσιάζει τον Χριστό ως ομοφυλόφιλο. Η Ιερά Σύνοδος είχε ήδη ζητήσει με ασφαλιστικά μέτρα το “κατέβασμα” της παράστασης, θεωρώντας ότι είναι βλάσφημη και προσβάλει τα Θεία.

Πριν από λίγες μέρες παρακολουθήσαμε τη σύλληψη του νεαρού που στο μπλογκ του σατίριζε τον πατέρα Παϊσιο. Πριν από τη σύλληψη του νεαρού, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Χρυσής Αυγής, με επερώτησή του προς τους Υπουργούς προστασίας του Πολίτη και Παιδείας, ζητούσε η Πολιτεία να κλείσει αυτή την ιστοσελίδα, στην οποία σύμφωνα με τον ερωτώντα χλευαζόταν ο πατήρ Παϊσιος, πρόσωπο σεβαστό στον ελληνικό ορθόδοξο κόσμο. Και ω της θεϊκής τύχης, την επόμενη μέρα συνελήφθη από τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, ο ιδιοκτήτης αυτής της σελίδας.

Θέλω να πιστέψω πως το γεγονός ήταν τυχαίο, αλλά καθόλου όμως δεν είναι τυχαίο πως στην Ελλάδα του 21ου αιώνα διώκεται η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης. Να μην ξεχνάμε βεβαίως και τις αντιδράσεις μερικών μουσουλμάνων που ζουν στην Αθήνα, κατά της ταινίας που σατίριζε τον Μωάμεθ. Αυτοί, αφού συγκεντρώθηκαν στην Ομόνοια, κραύγαζαν θεοκρατικά συνθήματα και εκτόξευαν απειλές. Ενώ μόλις την Παρασκευή, τα παλικάρια της Χρυσής Αυγής έκαναν πράξη το αγαπημένο σύνθημα των «αγανακτισμένων» και μετέτρεψαν τη Βουλή σε οίκο μη ανοχής.

Εδώ όμως δεν θα με απασχολήσουν οι αντιδράσεις του μπλοκ του σκοταδισμού και του ανορθολογισμού. Από αυτό δεν αναμένω κανένα πνεύμα ανοχής και κριτικής. Οι αντιδράσεις όσων προανέφερα αντανακλούν το πνεύμα μίσους που τους διατρέχει και διακατέχει.

Θα με απασχολήσουν όμως οι αντιδράσεις των φιλελεύθερων, οι οποίες δυστυχώς και αυτές απέχουν από το πνεύμα του Φιλελευθερισμού. Δεν είναι περίεργο, ούτε φυσικά κατακριτέο, που κατά της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας η οποία οδήγησε και στην κρατική δίωξη του νεαρού, τάχθηκαν πολλές φιλελεύθερες φωνές. Έχουν απόλυτα δίκιο όλοι όσοι περιγελούν την άποψη που εγκρίνει «την ελευθερία του λόγου, αλλά λέει όχι στην ασυδοσία». Κάτι τέτοιες απόψεις εκφραζόμενες στο πλαίσιο των σύγχρονων φιλελεύθερων δημοκρατιών είναι απλά «εξυπνάδες», όπως γράφηκε, ή λαϊκίστικες κουτοπονηριές, όπως θα το έλεγα. Βεβαίως και καμία πλειοψηφία, κανένα «ναι μεν, αλλά…» δεν μπορεί να είναι πάνω από την ελευθερία του λόγου.

Έχουν δίκιο λοιπόν όλοι όσοι υποστηρίζουν πως στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, δεν υπάρχουν κρατικά όρια στην ελευθερία του λόγου. Δεν έχουν όμως όλο το δίκιο. Ας κάνουμε εδώ ότι δεν θυμόμαστε πώς μερικοί «φιλελεύθεροι» αντιμετώπισαν τη συγκέντρωση των μουσουλμάνων για τη γνωστή κατάπτυστη ταινία. «Φιλελεύθερες» φωνές του τύπου «μυρίζει ενοχλητικά μωαμεθάνιο», «οι ξένοι δεν δικαιούνται να διαδηλώνουν», «μουσουλμανοφασίστες», πλημμύρισαν το διαδίκτυο. Παρόλο που οι μουσουλμάνοι διαδηλωτές εξέφραζαν το γνήσιο και βαθύ μίσος τους κατά των ανοικτών κοινωνιών, οι κραυγές που ακούστηκαν εναντίον τους δεν έχουν φιλελεύθερη νομιμοποίηση. Όλα τα προαναφερθέντα γεγονότα προδίδουν πως σ’ αυτή τη χώρα υπάρχει μεγάλη σύγχυση για το τι πραγματικά είναι φιλελεύθερο.

Ο φιλελευθερισμός και οι φιλελεύθερες δημοκρατίες στις οποίες κάποιοι επιδιώκουν να μοιάσουμε, δεν είναι απλώς η ιδεολογία της ελευθερίας του λόγου. Είναι η ιδεολογία της ατομικής ελευθερίας του λόγου. Κανένας κρατικός θεσμός δεν μπορεί να είναι κριτής και επικριτής αυτής της ελευθερίας. Μέχρι εδώ όλα καλά, συμφωνούμε όλοι(;).

Αν όμως φιλελευθερισμός ήταν μόνο αυτό, τότε θα ήταν μια κοινότοπη θεωρία. Γιατί οι ελευθερίες δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά τα μέσα που υπηρετούν ένα μεγάλο σκοπό. Ο σκοπός, ο πυρήνας των φιλελεύθερων δημοκρατιών και ιδεολογιών, είναι ο σεβασμός της αυτοτέλειας και αυτονομίας του κάθε ατόμου ξεχωριστά ως του μόνου γνήσιου εκφραστή του κοινωνικού συνόλου. Η προσβολή των πιστεύω του άλλου, ακόμη και η βλασφημία, πρέπει να είναι νομικά ελεύθερη, καθόλου όμως δεν μπορεί να είναι σεβαστή πολιτικά, ιδεολογικά και ηθικά από την πλευρά του φιλελεύθερου ανθρώπου. Μη ξεχνάμε πως για τον κατεξοχήν φιλελεύθερο στοχαστή Ιμμάνουελ Καντ, στον άλλο πρέπει να βλέπουμε τον σκοπό της δράσης μας και όχι το μέσο.

Ο φιλελευθερισμός απαιτεί τον εκ μέρους μου ατομικό σεβασμό της αυτονομίας του άλλου, ακόμη και αν αυτός δεν σέβεται τη δική μου. Είναι δηλαδή κάτι περισσότερο από έκφραση της ατομικής ελευθερίας του λόγου, είναι έκφραση σεβασμού προς τα πιστεύω και την ελευθερία όσων δεν σκέπτονται σαν εμένα. Όπως η δημοκρατία αφορά την ελευθερία όσων δεν έχουν την εξουσία, έτσι και ο φιλελευθερισμός είναι πρώτα απ’ όλα σεβασμός της προσωπικότητας και της ελευθερίας των άλλων, ακόμη και των «σκοταδιστών», ως αυτόνομων προσωπικοτήτων.

Αν επομένως ο σεβασμός της αυτονομίας και της αυτοτέλειας του κάθε ανθρώπου είναι η βάση της ελευθερίας του, τότε ναι μεν δεν υπάρχουν γενικά κρατικά όρια στην ελευθερία του λόγου, αλλά υπάρχουν και παρα-υπάρχουν ατομικά όρια και αυτά αφορούν, αφενός τον σεβασμό της προσωπικότητας του άλλου, ακόμα και όταν αυτός ο άλλος είναι σημαιοφόρος του σκοταδισμού και αφετέρου, την ατομική μας ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.

Αν υποθέσουμε, ότι αναγνωρίζουμε πως η ατομική ευθύνη είναι το όριο της ατομικής ελευθερίας του φιλελεύθερου, το θέμα δεν τελειώνει εδώ. Τίθεται εδώ το ερώτημα, ποια είναι τα όρια αυτού του σκοταδιστή, του ρατσιστή, του ναζιστή, για τους οποίους οτιδήποτε το φιλελεύθερο αποτελεί τον μισητό εχθρό; Αυτοί μπορούν να λένε ό,τι θέλουν, στο πλαίσιο της ελευθερίας του λόγου; Αυτοί μπορούν να προσβάλλουν, ενώ οι φιλελεύθεροι όχι;

Η ισχυροποίηση του νεοελληνικού ναζισμού και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, θέτουν με διαφορετικό τρόπο το ζήτημα της ατομικής ελευθερίας του λόγου. Υπάρχει ελευθερία του λόγου για όποιον υπόσχεται πως θα την καταργήσει, γι’ όποιον ορκίζεται στην ανελευθερία; Ζούμε σε κοινωνίες που μερικοί απειλούν τις ελευθερίες των άλλων, τις απειλούν όχι μόνο με την άσκηση σωματικής βίας, αλλά και με την άσκηση λεκτικής βίας. Γιατί και οι λέξεις, οι εικόνες, ασκούν πολλές φορές πολύ πιο τρομακτική βία. Οι Γερμανοί ναζιστές άσκησαν πρώτα λεκτική και συμβολική βία, πριν περάσουν στα κρεματόρια.

Σ’ αυτή την περίπτωση ο φιλελευθερισμός, ο ολοκληρωμένος, όχι ο δικός μας κολοβός, έχει ένα ακόμη εργαλείο για να υπερασπίσει τον ίδιο τον αξιακό του κόσμο. Έχει ένα εργαλείο που κάποιες «φιλελεύθερες» φωνές βαθύτατα περιφρονούν. Αυτό το όριο δεν είναι κάτι διαφορετικό, κάτι άλλο από τους νόμους του δημοκρατικού κράτους. Αυτό αποτελεί τον μόνο νόμιμο θεσμό της οργανωμένης βίας. Οι νόμοι και η τήρησή τους από το κράτος, είναι το άλλο όριο, πέρα από την ατομική ευθύνη και σεβασμό, στην ατομική ελευθερία του λόγου. Οι απειλές των βουλευτών της Χρυσής Αυγής που εκτοξεύτηκαν κατά του βουλευτή Γιάννη Μανιάτη, αλλά και κατά του κοινοβουλίου ευρύτερα, πρέπει να αντιμετωπιστούν από την ίδια τη Δημοκρατία, όπλο της οποίας είναι οι νόμοι του κράτους ως νόμιμου φορέα άσκησης βίας. Η Δημοκρατία έχει τα όπλα να αντισταθεί στους χρυσαυγίτες και πρέπει να τους νικήσει πριν αυτοί την καταλύσουν. Αυτός είναι ο πλήρης Φιλελευθερισμός.

Θα αναρωτηθείτε εδώ, γιατί σε μια χώρα με κολοβή αστική και επιχειρηματική τάξη, με κολοβή παραγωγική βάση, κολοβή πολιτική και πνευματική ελίτ, να μην υπάρχει και ένας κολοβός φιλελευθερισμός; Θα έχετε δίκιο.