Από την Ιστορία στη Λογοτεχνία κι από κει στη συλλογική συνείδηση

—της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου—

Μια χαρακτηριστική διαφορά ανάμεσα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται η Ιστορία, και ιδιαίτερα η αρχαία. Εδώ, ως γνωστόν, αποτελεί το μεγάλο τοτέμ, ταμπού, φετίχ (όποιον ψυχαναλυτικό όρο κι αν σκεφτεί κανείς, μέσα θα πέσει), έναν τοξικό συνδυασμό άγνοιας, διαστρέβλωσης, συμπλεγματικής ανωτερότητας απέναντι στους «βελανιδοφάγους» Ευρωπαίους και κατωτερότητας απέναντι στους θεοποιημένους αρχαίους ημών προγόνους. Μπροστά σε ένα τέτοιο ακροατήριο, το ιστορικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα έγινε ένα είδος δύσκολο και πάντα ιδιαίτερα φορτισμένο. Το ίδιο ακροατήριο έχει επιβάλει, εξάλλου, στην τηλεόραση, το θέατρο και τον κινηματογράφο, τον κάθε Παπαφλέσσακαι την κάθε Εγώ η Λασκαρίνα.

Στην Ευρώπη δεν ισχύει το ίδιο. Το ιστορικό μυθιστόρημα με αναφορά στην αρχαιότητα παραμένει μια καθαρή, χαλαρή ψυχαγωγία. Και δεν «φταίει» ότι η Ρωμαϊκή Ιστορία υπήρξε λιγότερο λαμπρή ή σημαντική –έστω κι αν εμείς εδώ τελειώνουμε το σχολείο αγνοώντας εν πολλοίς ότι και ο ελλαδικός χώρος υπήρξε για πάρα, πάρα πολλά χρόνια κομμάτι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας– αλλά μάλλον το ότι οι Ευρωπαίοι δεν αντιμετωπίζουν την Ιστορία τους σαν να είναι η παλιά πολυθρόνα της προγιαγιάς, στην οποία όλοι σκοντάφτουν (στην πολυθρόνα, δηλαδή – ενίοτε, βέβαια, και στην ίδια την προγιαγιά) αλλά ποτέ κανείς δεν σκέφτηκε να την πάει παραπέρα. Μέσα από την απουσία του στείρου δέους απέναντι στην Ιστορία δημιουργήθηκε, για παράδειγμα, ο Asterix από τους Γκοσινί-Ουντερζό. Και επίσης έτσι δημιουργήθηκε μια από τις ωραιότερες και πλέον επιτυχημένες μυθιστορηματικές βιογραφίες από την πένα του Ρόμπερτ Γκρέιβς: το Εγώ, ο Κλαύδιος (I, Claudius) και η συνέχειά της το Κλαύδιος Θεός (Claudius the God), η ιστορία ενός από τους πιο αμφιλεγόμενους αυτοκράτορες της Ρώμης, που, παρεμπιπτόντως, γεννήθηκε σαν σήμερα, 1η Αυγούστου, το 10 π.Χ.

Ο Βρετανός Ρόμπερτ Γκρέιβς ήταν διανοούμενος μεγάλου βεληνεκούς και υπηρέτης των γραμμάτων από πολλά διαφορετικά πόστα, ως συγγραφέας, ως ποιητής, ως μεταφραστής (με κλασικές, πλέον, μεταφράσεις του Απουλήιου και του Σουητώνιου, μεταξύ άλλων) και ως ερευνητής της αρχαιότητας (η καταγραφή και ανάλυση της ελληνικής μυθολογίας στο έργο του Greek Myths παραμένει, αν όχι η πιο ακριβής επιστημονικά, πάντως σίγουρα η πιο γοητευτική λογοτεχνικά). Εκατόν σαράντα έργα δημοσίευσε στη διάρκεια της μακράς ζωής του (πέθανε το 1985, στα 90 του)· κανένα όμως δεν γνώρισε την επιτυχία του Κλαύδιου. Εδώ που τα λέμε, ενδέχεται κανένα άλλο ιστορικό μυθιστόρημα γενικά να μην υπήρξε ποτέ τόσο επιτυχημένο.

Συνέχεια στο blog DimArt