Ο γρίφος των λέξεωνΤις φοβάμαι πάντα τις λέξεις. Και έχω παρατηρήσει πως πολλές φορές, σχεδόν πάντα, ο περισσότερος κόσμος τις αντιμετωπίζει με… θράσος και συχνά με υπερβολές. Αίφνης, πριν από χρόνια, άρχισε να επικρατεί ένας αδόκιμος όρος που ήθελε να διατυπώσει το κάτι παραπάνω από τη λέξη «καλύτερα» και τότε, άρχισε να κυκλοφορεί από το νεανικό κοινό το «καλυτερότερα»! Δεν υπήρχε σε κανένα λεξικό καταχωρημένη η λέξη και οι γλωσσολόγοι σάστισαν μπροστά σε αυτό το… λεκτικό ατόπημα. Τότε, και πάλι, λειτούργησε το γνωστό περί «φθοράς τής ελληνικής γλώσσας από τις νέες γενιές» και για τον «κίνδυνο καταστροφής της γλώσσας μας» και άλλα παρόμοια.
Όντως η εποχή μας δεν εμποδίζει την προσωπική έκφραση του δημόσιου λόγου, ο οποίος έστω και αλλοιωμένος διαχέεται προφορικά, γραπτά, μέσω TV, μέσω ΜΜΕ και μεγάλης δημοσιότητας. Για παράδειγμα, το ορατό πεδίο της ζωής μέσω ιστορικών ντοκουμέντων, κινηματογραφικών, βιβλιογραφίας, φωτογραφιών, αφηγήσεων, κατάφερε να καταγράψει επαρκώς τις καταστροφές του ΄Β παγκόσμιου, αλλά και του Ά πολέμου. Και τι δεν είδαν τα μάτια μας. Βομβαρδισμούς, καταστροφές, κολαστήρια, βανδαλισμούς, κτηνωδίες, καύσεις βιβλίων, γενοκτονίες, εκατόμβες νεκρών με εκατομμύρια αδικοχαμένους.
Όμως δεν με ικανοποιεί η περιγραφή μου. Νιώθω πως οφείλω να βρω τρόπους διατύπωσης πιο πειστικούς, πιο σαφείς, να διατυπώσω με λέξεις την τραγικότητα των εποχών, αλλά δεν μπορώ να αντικαταστήσω γραπτώς τις εικόνες και τις φωτογραφίες που εγκλώβισαν τα γεγονότα στον φακό κι έτσι απαθανάτισαν στο διηνεκές τα συμβάντα του παρελθόντος. Χρειάζονται πάντα ικανοί συγγραφείς και λογοπλάστες ποιητές για να περιγράψουν την οδύνη, την βία των πολέμων και τις εξοντώσεις που συνέβησαν… Ο αφηγηματικός και βαθύτερος γραπτός λόγος τους συνέβαλε τα μέγιστα ώστε να χαραχτεί στην παγκόσμια συνείδηση.
Και τώρα, στην εποχή μας, μετά τον «ψυχρό πόλεμο» κατά τις δεκαετίες μετά τη λήξη του ΄Β πολέμου, όλο και περισσότεροι άνθρωποι, όλο και βαθύτερα, αντιλαμβανόμαστε πως ένας «άλλος» πόλεμος, ακόμα πιο υποχθόνιος, επικίνδυνος, αιμοβόρος, αδίστακτος, κυνικός, σκοταδιστικός, παράφρονας, μακάβριος, ανελέητος, βάλε κι άλλες λέξεις αναγνώστη μου, για να περιγραφεί το μέγεθός του, η απειλή για την ανθρωπότητα είναι και πάλι παρούσα! Υπάρχει, και παρακολουθούμε πλέον καθημερινά ομαδικές σφαγές, μέσα στο ευρωπαϊκό σπίτι μας, στα εδάφη μας, στις κοινωνίες μας, οι οποίες θεωρούσαν πως το «κακό» συμβαίνει (ευτυχώς) μόνο μακριά μας… Δεν προλαβαίνουμε να διαβάζουμε για εν ψυχρώ σφαγές, για ομαδικές δολοφονίες, για την ανθρώπινη καταρράκωση που προκαλείται από μια ιδιάζουσα τρομοκρατία, ισλαμικού τύπου, με ιστορικά και θρησκευτικά αίτια, αλλά κυρίως με κίνητρα που εδράζονται στην εκδίκηση και τον φανατισμό, καθώς και νέες μεθόδους απάνθρωπης σκληρότητας…
Πολλοί ονομάζουν αυτή τη νέα (σχετικά) μηχανή καταστροφής, «ισλαμικό φασισμό», «ισλαμοφασίστες». Δεν ξέρω ακόμα αν συνοψίζεται σε αυτή τη σύνθετη λέξη πια, αυτός ο νέος όλεθρος που-επαναλαμβάνω-απλώνεται και στην Ευρώπη με γοργούς ρυθμούς, με απλούς τρόπους και τόσο σκληρές μεθόδους, τους οποίους δύσκολα μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει…
Τα τόσα πολλά παραδείγματα των ταγμάτων αυτοκτονίας των καμικάζι, που ανατινάζονται έτσι ξαφνικά τυλιγμένοι με βόμβες, δεν ήταν συχνός τρόπος επίθεσης. Οι τεχνολογίες και σ’ αυτό το θέμα εντυπωσιάζουν!
Η λέξη «φασισμός» δεν διατυπώνει το σημερινό μοντέλο τού απόλυτου μιλιταριστικού αυταρχισμού, αλλά ενός παλαιότερου πλέον ιστορικού ανακλαστικού, που-νιώθω πως δεν αναλύει, ούτε φωτογραφίζει επαρκώς την ψυχαναλυτική μορφολογία της λέξης φασισμός…
Αναζητώ κι εγώ να ανανεώσω το λεξιλόγιό μου περί αυτού (όπως και περί πολλών άλλων). Οι λέξεις, έννοιες, φασισμός-ναζισμός-γκεμπελισμός-χιτλερισμός, σταλινισμός, είναι χαραγμένες με συγκεκριμένη βαρύτητα, καταγραμμένες πια στο συλλογικό υποσυνείδητο που διατηρείται ακόμα και στην εποχή μας. Εβδομηνταέξι χρόνια μετά! Είναι μια βαριά κληρονομιά που ρίζωσε ως πανανθρώπινη έκφραση μίσους προς το διαφορετικό φύλο, χρώμα, ιδέες, έθνος. Το αν οι σύγχρονες δυνάμεις, αυτής τής απεχθούς ακροδεξιάς «κουλτούρας», παραμονεύουν στην Ευρώπη (και στη χώρα μας) για να επωφεληθούν από τη λαίλαπα που μαίνεται, αυτό είναι επίσης ένα μέγα θέμα που μας απασχολεί.
Ο Τζιχαντισμός και οι αντίστοιχες ακρότητες που αιματοκυλούν σήμερα (για τους δικούς τους λόγους) την ανθρωπότητα, άραγε πώς θα διατυπωθούν, πώς θα αναλυθούν λεκτικά; Μήπως οι παλαιές λέξεις-έννοιες δεν αρκούν για περισσότερη κατανόηση; Και αν φαίνεται κομμάτι φαιδρό, όταν καίγεται ο κόσμος, εγώ να ψάχνω καταλληλότερες γλωσσολογικές διατυπώσεις, συγχωρείστε με φίλοι, φίλες… Δεν απομακρύνομαι από το μέγα πρόβλημα της εποχής. Προσπαθώ να διατυπώσω με λέξεις την τραγικότητα του νέου πολέμου που διεξάγεται, αλλά κάτι μου λείπει από τον λεκτικό προσδιορισμό, αυτή τη φορά…
Αφελής αμετροέπειά μου;