Με την απόφαση του Γιάννη Μπουτάρη να μη διεκδικήσει για τρίτη θητεία τον Δήμο Θεσσαλονίκης δεν κλείνει μόνο ο δικός του συναρπαστικός κύκλος στην τοπική αυτοδιοίκηση. Κλείνει και ο κύκλος της «Πρωτοβουλίας των 5 Δημάρχων», αφού έχει προηγηθεί και η απόφαση του Γιώργου Καμίνη. Είναι οι δύο από τους πέντε δημάρχους που επανεκλέχθηκαν το 2014 και συνέχισαν τη θητεία τους και στην τρέχουσα δημοτική περίοδο.
Η «Πρωτοβουλία των 5 Δημάρχων» δεν ξεπήδησε από θεωρητικές αναζητήσεις. Βγήκε, αντίθετα, μέσα από την πολύτιμη εμπειρία της καθημερινής διοίκησης, τη σκληρή δοκιμασία της εφαρμοσμένης πολιτικής, τη μάχη για το νοικοκύρεμα των οικονομικών, τη σύγκρουση με τις διαχρονικές παθογένειες του θεσμού, την αναμέτρηση με την παρακμή και την οδυνηρή πραγματικότητα της κρίσης.
Η «Πρωτοβουλία των 5» είπε τα πράγματα με τ’ όνομά τους, χωρίς περιστροφές, στρογγυλέματα και μισόλογα. Με την πεποίθηση ότι αυτός είναι και ο μόνος δρόμος για να αναζωογονηθεί η τοπική αυτοδιοίκηση. Ο μόνος δρόμος για να αποτελέσει ο θεσμός παράγοντα ανάταξης της χαμένης εμπιστοσύνης των πολιτών προς την πολιτική και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Αλλά και «εργαλείο» ενότητας και συνοχής των τοπικών κοινωνιών.
Η «Πρωτοβουλία των 5» στόχευσε στην «καρδιά» του προβλήματος. Στο να βρει, δηλαδή, η τοπική αυτοδιοίκηση τον λόγο της ύπαρξής της. Να γίνει και τοπική και αυτοδιοίκηση.
Προσπάθησε να αναδείξει τον αναντικατάστατο ρόλο των πόλεων στο σχέδιο εθνικής ανασυγκρότησης που χρειάζεται η χώρα. Την ανάγκη να συμβάλουν οι Δήμοι στην ανταγωνιστικότητα των ελληνικών πόλεων στο σύγχρονο διεθνοποιημένο περιβάλλον. Την απαίτηση της εποχής για στήριξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, για προσέλκυση επενδύσεων, για αξιοποίηση του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου, για συνέργια των τοπικών φορέων. Την αξίωση να προσφέρουν οι Δήμοι στους κατοίκους των πόλεων αποτελεσματικές δημοτικές υπηρεσίες, με διαφάνεια και αξιοκρατία, ισχυρές κοινωνικές δομές, υψηλού επιπέδου ποιότητα ζωής. Και βέβαια, την αντίληψη για ανοιχτές, ανεκτικές και εξωστρεφείς πόλεις, με σταθερό το μέτωπο απέναντι στη βία, την ανομία, τη μισαλλοδοξία, τον λαϊκισμό, τον ρατσισμό, τη θρησκοληψία, τον εθνικισμό, τον φασισμό και τον νεοναζισμό.
Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα -το οποίο άλλωστε έχει να κάνει και με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε Δήμου- η «Πρωτοβουλία των 5 Δημάρχων» αφήνει, πιστεύω, μια σημαντική παρακαταθήκη. Εννοείται πως ουδέποτε διανοήθηκε να μονοπωλήσει τις απόψεις που διατύπωσε. Πάντοτε υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρξουν και στο μέλλον αυτοδιοικητικές δυνάμεις που αντιλαμβάνονται ότι η μεγάλη πρόκληση για τον θεσμό είναι να αποτελέσει πόλο δημοκρατικής ανασυγκρότησης, κοινωνικής ευθύνης και μεταρρυθμιστικής προοπτικής. Και ότι ένας τέτοιος ρόλος προϋποθέτει μια τοπική αυτοδιοίκηση ανεξάρτητη και χειραφετημένη από κάθε κυβερνητικό και κομματικό εναγκαλισμό. Ανεξάρτητη και χειραφετημένη, αλλά όχι ουδέτερη πολιτικά.
Μαζί με την απογοήτευση και τον θυμό, η ελληνική κοινωνία συσσωρεύει και ένα όλο και πιο ισχυρό μεταρρυθμιστικό δυναμικό. Ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι να συμβάλει στο να απελευθερωθεί αυτό το δυναμικό, διαμορφώνοντας ευρείες συμπράξεις και συναινέσεις για βιώσιμες πόλεις και προοδευτικές μεταρρυθμίσεις.
Κλείνω, με τον Γιάννη Μπουτάρη, Δεν γνωρίζω πώς αποτιμούν τελικά οι Θεσσαλονικείς τη δημαρχιακή του θητεία. Προσωπικά πιστεύω πως υπήρξε ένας εμβληματικός δήμαρχος, που «μεγάλωσε» τη Θεσσαλονίκη και άνοιξε τους ερμητικά κλειστούς, επί δεκαετίες, ορίζοντές της. Θα ολοκληρώσει την προσφορά του αν συμβάλει στο να υπάρξει συνέχεια, με τις επιβαλλόμενες –εννοείται- τομές, αφού ο κίνδυνος οπισθοδρόμησης είναι ορατός.
Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα «και τώρα τι θα γένουμε χωρίς Μπουτάρη», διαισθάνομαι ότι πλανάται ήδη πάνω από την πόλη και τα κομματικά επιτελεία. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, ο Μπουτάρης ήταν «μια κάποια λύσις», ακόμη και για τους ορκισμένους αντιπάλους του…