Πού πάει όλη αυτή η πίεση που νιώθουν μέσα τους οι άνθρωποι στους χαλεπούς αυτούς καιρούς ; Πού πάει όλο αυτό το άγχος και η ανασφάλεια των ανθρώπων που συσσωρεύεται από την αυξανόμενη ανεργία, τα προβληματικά εργασιακά, τα οικονομικά, τα μελλοντικά σκοτεινά μονοπάτια τής χώρας που συμπλήρωσε μια ακόμα μαύρη «επταετία», εκείνη της φτωχοποίησης; Ποιους δρόμους ακολουθούν οι πραγματικές εικόνες των άστεγων, των άνεργων, των πεινασμένων, του δράματος των προσφύγων και των μεταναστών, των προσφυγικών καταυλισμών, των συσσιτίων και των ανήμπορων να επιβιώσουν μέσα στην τρύπια και κατακερματισμένη πόλη τής Αθήνας;
Φαντάζομαι πως όλα αυτά τα θεατά και τα αθέατα, τα φανερά και όσα κρύβονται, πάντως τα υπαρκτά, όλα καταλήγουν σε ένα τεράστιο-γιγαντιαίο κουτί όπου στεγάζεται ο ΦΟΒΟΣ !

Είναι εκείνος που αιχμαλωτίζει τις ψυχές, μετασχηματίζοντας τους ανθρώπους σε άτολμα άτομα που τα καθιστά ανασφαλή, αγχώδη, ψυχωτικά, με αποτέλεσμα εύκολα να τα οδηγεί στην υποταγή μπροστά σε παντός είδους εξουσιαστικές δυνάμεις. Γνώριμα και συνηθισμένα είδη φόβου οι ποικίλες θεοκρατικές θεωρίες και ιδεοληψίες, που καθυποτάσσουν τον άνθρωπο βυθίζοντάς τον στα τάρταρα της πνευματικής και ψυχολογικής εγκατάλειψης. Είναι ο φόβος που μετασχηματίζεται σε ζόφο, τρόμο, φοβία, η οποία αφαιρεί δυνάμεις και πρωτοβουλίες, ατονεί την αναζήτηση διεξόδου και αντίδρασης, παραλύοντας κάθε πνευματική διάθεση και επιστρέφει στην τρύπα τής σιωπής και της κατάθλιψης… Η θεοκρατία, η οικονομία, η απώλεια, ο θάνατος, ο έρωτας, ο φασισμός, η ανεργία, οι βαριές φορολογίες, η ανηθικότητα, η πολιτιστική κατάπτωση, το περιθώριο πολλά, πάρα πολλά ακόμα είναι αιτίες που προκαλούν το φόβο και τη φοβία…

Δεν ξέρω αν η τόσο σύντομη περιγραφή τού συναισθήματος του φόβου είναι αρκετή, όπως την διατύπωσα. Φαντάζομαι όμως πως πάρα πολλά ακόμα μπορεί να γράψει κανείς γύρω από τα συμπτώματα μιας τρομοκρατημένης και αγχώδους κοινωνίας. Παρατηρώ πως, πάνω στο συναίσθημα του φόβου, εκδίδονται συνεχώς βιβλία και τούτο σημαίνει πως απασχολεί όλο και περισσότερους ανθρώπους τής κοινωνίας μας, ακριβώς για το λόγο πως κυριεύει και υποτάσσει όλο και περισσότερους… Τις προάλλες πάλι, βρέθηκα στην παρουσίαση ενός νέου βιβλίου (αυτή τη φορά τής παλιάς μου μαθήτριας Λέττας Βασιλείου με τίτλο: «ΣΟΒΟΦ-Ο κινούμενος ήλιος», εκδ. Πνοή) με αντικείμενο τον ατομικό φόβο, την φοβισμένη κοινωνία και με έβαλε πάλι σε σκέψεις που κάθε τόσο επανέρχονται…

Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε από πού πηγάζει ένα τέτοιο συναίσθημα το οποίο και κυριαρχεί αυτή τη στιγμή στην ανθρωπότητα. Η εποχή Τραμπ και οι δεξιόστροφες έως και ναζιστικές εκτροπές, των ευρωπαϊκών κοινωνιών, καταδεικνύουν τη ροπή προς τον ακραίο συντηρητισμό που υπάρχει εν αφθονία, κυρίως στις ονομαζόμενες «αναπτυγμένες χώρες». Ο άκρατος λαϊκισμός, που αναπτύσσεται στις εύθραυστες δημοκρατίες του δυτικού και του ανατολικού κόσμου, νίκησε κατά κράτος κάθε ιδεολογική δυναμική τής προόδου που εμφανίστηκε μέσα στο χρονικό διάστημα των επαναστάσεων του 20ού αιώνα, παράλληλα με τα ισχυρά και σταθερά κινήματα του λαϊκισμού και του φασισμού- ναζισμού. Όντως, τα διάφορα προοδευτικά κινήματα και οι ιστορικές ανατροπές (με ορόσημο την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917), όπου εκατομμύρια ανθρώπων πιστέψανε σε έναν καλύτερο κόσμο, πως αυτή η επανάσταση θα ήταν ακόμα καλύτερη από εκείνη τής αστικής τάξης, επειδή θα ήταν κυρίως πολιτιστική, εκπαιδευτική, ουμανιστική και σε πολλά επίπεδα ανανεωτική, όταν επικράτησε (στις χώρες όπου επικράτησε) αντί να συμβάλει στην υποχώρηση του παραμορφωτικού λαϊκισμού, κατέληξε (προς το παρόν) στο αντίθετό του: να σαρωθεί ακόμα και το σύνολο της σύγχρονης και πολύχρωμης Αριστεράς, σε όλες τις χώρες, με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν σχεδόν οι εστίες προοδευτικών κατευθύνσεων. Πράγμα που σημαίνει ταυτόχρονα πως, ο σύγχρονος αριστερός αυτός λόγος, δεν διαθέτει το ειδικό βάρος και την πειθώ ώστε να μεταφέρει και να μεταλαμπαδεύσει το καινούργιο εκείνο στοιχείο που χρειάζονται οι κοινωνίες… Έτσι, ο αριστερός λόγος, συνεθλίβη ανάμεσα σε αντιθέσεις, αντιφάσεις, ιστορικές συνθήκες, κενές ρητορείες και αψυχολόγητες πολιτικές πρακτικές, οι οποίες απομάκρυναν τις μάζες από ρεαλιστικούς δρόμους που θα οδηγούσαν τις κοινωνίες σε δημιουργικότερες λύσεις. Αντ’ αυτών, βλέπουμε να απλώνεται ένα σκοτάδι που δεν ξέρει κανείς πόσο θα διαρκέσει και πόσα θα είναι τα θύματα κατά τη διάρκεια της διαδρομής (Τραμπ, γεωγραφικές και θρησκευτικές αιματηρές συρράξεις, οικονομικές καταστροφές χωρών και λαών, «αιμομιξίες» μεταξύ καπιταλιστικών-σοσιαλιστικών-κομμουνιστικών προτύπων, με αποτέλεσμα το απόλυτο μπέρδεμα, αδυναμία των πνευματικών κινημάτων να επηρεάσουν οποιαδήποτε ουμανιστική θεωρία και αλλαγή πλεύσης προς ένα κόσμο δικαιότερο…)

Νομίζω πως, το πρώτο ανακλαστικό αυτής της τερατώδους διαδρομής που διανύουμε, είναι το συναίσθημα του φόβου, που έχει ως αποτέλεσμα τη φίμωση, την χωρίς αντίδραση και αντίθεση στα όσα επιβάλλονται επί της μάζας, του πλήθους, του πόπολο, από την εξουσία. Για παράδειγμα ο δικός μας λαός, για τον οποίο θα διαπιστώσουμε μέσα από την πρόσφατη ιστορία, πως δεν είναι ένας λαός που… σκιάζεται εύκολα. Τουναντίον, είναι γεμάτες οι σελίδες τής ιστορίας μας από ξεσηκωμούς και ηρωικές αντιδράσεις: Αλβανικά μέτωπα, αντιφασιστική αντίσταση, εμφύλιες περιπέτειες, αντιδικτατορικοί αγώνες, απλοί πολίτες που ξεπέρασαν εαυτούς όταν χρειάστηκε. Πράξεις αυτοθυσίας από απλούς ανθρώπους, σε καιρούς απόλυτης τρομοκρατίας, εν καιρώ πολέμων και συρράξεων. Όχι πως το συναίσθημα του φόβου δεν υπήρχε. Η ανάγκη όμως της αντίδρασης ήταν ο καθοριστικός παράγοντας που προκάλεσε τις πράξεις ηρωισμού των αδυνάτων… Τώρα, γιατί σε μια τέτοιου μεγέθους οικονομικοκοινωνικής δύνης ο λαός μας σιωπά; Κι όχι μόνο ο δικός μας. Γενικότερα οι λαοί της Ευρώπης γιατί σιωπούν;

Και ποια είναι η λύση, θα μου πείτε;
Σιγά μην έχω να προτείνω λύση, σε ένα τόσο σύνθετο θέμα που μοιάζει με τον αρχαϊκό Λαβύρινθο χωρίς την Αριάδνη… Τη λύση, τις λύσεις, προσπαθούν εδώ και αιώνες να προτείνουν τα Συστήματα, οι θεωρίες, οι φιλοσοφίες που ασχολούνται με το Παρόν και το Μέλλον, οι θεωρητικοί τής πολιτικής και της οικονομίας, οι «ειδικοί» αναλυτές των παγκόσμιων ισορροπιών, και τέλος οι ψυχαναλυτές και οι ψυχολόγοι που αναλαμβάνουν να θεραπεύσουν ψυχές και σώματα, που συνθλίβονται ανάμεσα σε Σκύλες και Χάρυβδες… Ποιες «λύσεις» μπορεί να προτείνει κανείς μπροστά στις τόσες προτεινόμενες «λύσεις» από έναν ολόκληρο κόσμο, σε Ανατολή και Δύση επί αιώνες; Τώρα που πέτυχαν την επανεμφάνιση και την άνοδο θέσεων και τάσεων που στηρίζονται στην ανθρωποφαγία, το μίσος ,τον εξοστρακισμό τής ανεκτικότητας από τις πολιτισμένες μας κοινωνίες και τις διαχωριστικές γραμμές, προκαλώντας την απαξίωση των ουμανιστικών θεωριών, κατάσταση για την οποία ευθύνονται όσοι καλλιέργησαν τον παγκοσμιοποιημένο κατακερματισμό. Να προτείνω μήπως την απόρριψη και την εξαφάνιση τυραννικών καθεστώτων που «πίνουν το αίμα των λαών»; Δεν θα ήθελα να είμαι τόσο αφοπλιστικά αφελής που να το ρίξω στις αφηρημένες γενικεύσεις, τις οποίες ακόμα προτείνουν «στα σοβαρά» διάφορα κόμματα στηριγμένα σε παλαιά ιδεολογήματα, που έχουν καταντήσει έως γραφικά και επιζήμια…

Ο φόβος, το «σοκ και δέος», η φοβία, το άγχος, είναι κοινωνικές αρρώστιες με θεραπείες δυσεύρετες. Έχουν να κάνουν με την… εισβολή, την παραβίαση και το τέλος για πολλούς του ιδιωτικού χώρου, ιδιαίτερα σε άτομα που χάνουν την αξιοπρέπεια της εργασίας ή της επιβίωσης. Πάντως, ο άνθρωπος ήταν, είναι και θα έρθει κάποια στιγμή αντιμέτωπος με ό,τι νιώθει πως τον απειλεί και τον φθείρει. Είναι πάντα ένας «ανοικτός λογαριασμός» και μια αντίδραση, που εκκρεμεί, ενάντια σε όλα όσα συνθέτουν και προκαλούν το συναίσθημα του φόβου…