Μικροϊστορίες των επιστημών και της φιλοσοφίας

—του Γιώργου Θεοχάρη—

Ο Γαλιλαίος έλεγε: «Μέτρησε ό,τι είναι μετρήσιμο και κάνε μετρήσιμο ό,τι δεν είναι». Πριν από τον Ιταλό, υπήρξαν βέβαια άλλοι που έκαναν ακριβώς αυτό: μετρούσαν ό,τι μπορούσε να μετρηθεί και έκαναν μετρήσιμα ό,τι μέχρι τότε δεν ήταν. Υπό αυτή την έννοια, και ο Γαλιλαίος στάθηκε πάνω σε ώμους γιγάντων. Ένας από αυτούς θα μας απασχολήσει σήμερα: ο Ερατοσθένης.

Ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος (π. 276-π. 194 π.Χ.) ήταν για 40 χρόνια διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και, ως εκ τούτου, είχε πρόσβαση σε πλήθος πληροφοριών και άφθονο χρόνο για μελέτη. Άφησε πίσω του έργο στα μαθηματικά, τη φιλοσοφία, τη φιλολογία, την ποίηση, την ιστορία, τη θεωρία μουσικής, την αστρονομία, την περιγραφική γεωγραφία (μάλιστα, του αποδίδεται η πατρότητα του όρου «γεωγραφία») και τη μαθηματική γεωγραφία. Στον καιρό του τον αποκαλούσαν «Πένταθλο» ακριβώς επειδή ήταν υπερ-λόγιος· αλλά του είχαν κολλήσει και το παρατσούκλι «ο Βήτα», ο Δεύτερος, επειδή, μολονότι ήταν προφανώς καλός σε πολλούς τομείς, σε κανέναν δεν ήταν ο καλύτερος. Βαρύς ο σταυρός του.

Γεννήθηκε στην Κυρήνη (στη σημερινή Λιβύη), αλλά έζησε, εργάστηκε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια, την πρωτεύουσα της Αιγύπτου των Πτολεμαίων. Στα νιάτα του είχε σπουδάσει φιλοσοφία (ο στωικός Ζήνων ο Κυτιεύς και ο στωικός-κυνικός Αρίστων ο Χίος, αλλά και ο αντιδογματικός Αρκεσίλαος της Πλατωνικής Ακαδημίας μνημονεύονται ως δάσκαλοί του) στην Αθήνα, όπου έζησε για 20 χρόνια. Ήταν σύγχρονος του μεγάλου Αρχιμήδη, με τον οποίο διατηρούσε αλληλογραφία. Τα τελευταία 40 χρόνια του τα πέρασε στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, ενώ δίδασκε και στο Μουσείο της (που δεν ήταν μουσείο). Δεν παντρεύτηκε ποτέ (άρα δεν ξέρουμε πώς τα βόλευε από αυτή την άποψη). Το 194 π.Χ. έχασε εντελώς την όρασή του, γεγονός το οποίο του στοίχισε τόσο που σταμάτησε να τρώει και πέθανε από ασιτία. (Καθόλου παράξενη επιλογή για έναν άνθρωπο που είχε ταυτίσει τη ζωή του με τη μελέτη.)

Διαβάστε τη συνέχεια στο dim/art