Η επιβεβαίωση του πρωτογενούς πλεονάσματος και η επιτυχής έξοδος της χώρας στις αγορές, αναμφίβολα καταδεικνύει το μέγεθος της προσπάθειας που καταβλήθηκε. Πιστώνεται πρώτιστα στους έλληνες πολίτες που, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, υπέστησαν τις συνέπειες της προσαρμογής καθώς και στις πολιτικές δυνάμεις που ανέλαβαν το βαρύ πολιτικό κόστος.
Ωστόσο, η επικοινωνιακή διαχείριση της θετικής πορείας της οικονομίας από την κυβέρνηση, δεν αποτυπώνει πλήρως την σύνθετη πραγματικότητα. Ομολογούμενα διανύσαμε μεγάλη απόσταση, όμως το σημείο τερματισμού παραμένει μακριά. Σύμφωνα με την πρόσφατη τριμηνιαία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους (Μάιος 2014), οι θετικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών «δεν σηματοδοτούν το οριστικό τέλος της δύσκολης και γεμάτης εμπόδια πορείας». Οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις καθορίζονται πλέον από τις αντιθέσεις που παράγει το δίπολο «σταθερότητα/ αλλαγή».
Σταθερότητα. Η πολιτική σταθερότητα και η αυξημένη κυβερνητική πλειοψηφία αποτελούν αναγκαίους όρους για την απρόσκοπτη επίτευξη της δημοσιονομικής προσαρμογής αλλά και για την αποτελεσματική προώθηση των μεταρρυθμίσεων. Η διατήρηση πρωτογενών πλεονασμάτων επί συναπτά έτη έχει ιστορικά αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο έργο. Η προώθηση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων που παρουσιάζει υστέρηση και η αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων που υποχωρούν διαρκώς, απαιτούν αποτελεσματική διαχείριση και ελαχιστοποίηση του πολιτικού ρίσκου.
Αλλαγή. Η επιθυμητή αλλαγή σελίδας στη χώρα προϋποθέτει μεγάλης κλίμακας αλλαγές: αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, βελτίωση θεσμικού περιβάλλοντος, ανανέωση πολιτικού προσωπικού. Οι αντιστάσεις, οι καθυστερήσεις και οι στρεβλώσεις στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, καταδεικνύουν τα όρια των κατεστημένων πολιτικών δυνάμεων. Ωστόσο, η συνέχιση της πορείας ανάταξης της οικονομίας απαιτεί ένα νέο και ριζικά διαφορετικό μίγμα οικονομικής πολιτικής, κάτι που εκ των πραγμάτων ανατρέπει τις δοσμένες ισορροπίες.
Με την φοροδοτική ικανότητα των πολιτών να φτάνει στα όριά της (τα καθαρά έσοδα υπολείπονται του στόχου), καθίσταται μονόδρομος ο περιορισμός της φοροδιαφυγής. Με την φοροδιαφυγή να ενδημεί σε συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες και κοινωνικά στρώματα, η πάταξή της αναπόφευκτα προκαλεί εντάσεις. Ακόμη, ο περιορισμός των κοινωνικών δαπανών δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η αντιμετώπιση του «νέου κοινωνικού ζητήματος» επιβάλει αναπροσανατολισμό του άδικου και αναποτελεσματικού συστήματος κοινωνικής προστασίας, κάτι που θα ξεβολέψει τους μέχρι πρότινος ευνοημένους των μεταβιβαστικών πληρωμών και των στρεβλών επιδομάτων.
Είναι φανερό και κατανοητό ότι, μεγάλο μέρος του πολιτικού κέντρου που καταλαμβάνει τον ενδιάμεσο σε ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ χώρο, διχάζεται ανάμεσα στην αναγκαιότητα της πολιτικής/κυβερνητικής σταθερότητας και στο σχεδόν καθολικό αίτημα της αλλαγής. Σε αυτό το πλαίσιο είναι προφανές ότι, η ψήφος στη ΝΔ και την Ελιά αθροίζεται στις ψήφους της πολιτικής σταθερότητας. Και οι δύο τους όμως αδυνατούν να προωθήσουν αποτελεσματικά το αίτημα της αλλαγής (με την Ελιά να τα καταφέρνει σαφώς καλύτερα στην ανάδειξη νέων προσώπων).
Από την άλλη πλευρά, το αίτημα της ανανέωσης εκφράζεται σήμερα, σχεδόν μονοδιάστατα, από το Ποτάμι. Κάποιοι από τους υποψηφίους του αποτελούν πραγματικά κοσμήματα στην τελματωμένη πολιτική ζωή του τόπου. Δυστυχώς όμως, η ζητούμενη πολιτική δεν είναι το απλό άθροισμα προσώπων (ικανοί και χρήσιμοι βρίσκονται σε όλους τους χώρους), ο ακραίος πραγματισμός («ο πρακτικός άνθρωπος επαναλαμβάνει τα λάθη των προκατόχων του»), η επίκληση της κοινής λογικής (ο ορθός λόγος έχει όρια). Ο επαρκώς επεξεργασμένος προγραμματικός λόγος, οι σαφείς κοινωνικές αναφορές και το προσδιορισμένο πολιτικό στίγμα, αποτελούν ζητούμενα που αναμένουμε να τα δούμε.
Το αίτημα της αλλαγής και της ανανέωσης είναι ισχυρό, δίκαιο και απαραίτητο. Είναι βέβαιο ότι την επαύριον των εκλογών θα αποτελέσει σημείο αιχμής στον κατακερματισμένο κεντρώο χώρο. Ωστόσο, η ζητούμενη ενοποίησή του προϋποθέτει την πολιτική και κυβερνητική σταθερότητα καθώς και την κριτική αποτίμησή της. Η υπέρβαση του δίπολου «σταθερότητα/ αλλαγή» επιβάλει την αναζήτηση των τρόπων με τους οποίους θα προωθηθεί η αλλαγή του πολιτικού και οικονομικού συστήματος χωρίς να τεθεί σε αμφισβήτηση η πολιτική σταθερότητα.
Ο βρετανός μυθιστοριογράφος Λούις Κάρολ συνήθιζε να λέει ότι, αν δεν ξέρεις πού πηγαίνεις, όλοι οι δρόμοι σε οδηγούν εκεί. Στις ελάχιστες ημέρες που απομένουν μέχρι την διενέργεια των εκλογών, ας προσπαθήσουμε να σταθμίσουμε ορθά τα δεδομένα και να δούμε τον δρόμο μπροστά μας. Να αποφασίσουμε ακριβώς πού θέλουμε να πάμε, ώστε να φτάσουμε κάποτε εκεί.