Μοιάζει με τυφώνα που ξηλώνει την στέγη του σπιτιού, την ώρα που είχες καταφέρει να την επιδιορθώσεις. Περάσαμε μια πολύ σκληρή δεκαετία ως χώρα. Υποφέραμε χωρίς να διαμορφώσουμε ένα κοινά αποδεκτό αναπτυξιακό μοντέλο. Κι ύστερα ήρθε η πανδημία και σταμάτησε ο κόσμος.
Αυτή την ώρα, η φυσική και η οικονομική επιβίωση αποτελεί την κυρίαρχη προτεραιότητα σε όλο τον πλανήτη. Ο Covid-19 προσβάλλει τον ανθρώπινο οργανισμό, καταστρέφει τον οικονομικό κύκλο, τις εφοδιαστικές αλυσίδες και προκαλεί σειρά σημαντικών διαρθρωτικών αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η πανδημία μοιάζει να αλλάζει το μείγμα πολιτικής υπέρ της αντιμετώπισης συλλογικών απειλών. H πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την συγκρότηση του Ταμείου Ανάκαμψης είναι μια υπέρβαση που υπηρετεί την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση καθώς συντελείται το πρώτο ουσιαστικό βήμα αμοιβαιοποίησης του ευρωπαϊκού χρέους.
Με το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο Next Generation EU, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση για πρώτη φορά θα αντλήσει 750 δισ. ευρώ από τις αγορές για λογαριασμό των μελών της, με εγγύηση τις ετήσιες συνεισφορές των κρατών που τη συναπαρτίζουν, και θα διανείμει τα 2/3 των πόρων αυτών ως επιχορηγήσεις στα κράτη-μέλη (απομένει να συμφωνηθεί).
Περιλαμβάνει κεφάλαια για την ανακούφιση της οικονομίας, την αποκατάσταση των ζημιών, τη στήριξη των ασθενέστερων και την αναχαίτιση της ανεργίας. Περιλαμβάνει επίσης και ξεχωριστά κεφάλαια επανεκκίνησης προσαρμοσμένα στις σύγχρονες ανάγκες της οικονομίας των ψηφιακών δεδομένων και της κλιματικής αλλαγής. Προσοχή, δεν παρέχονται λύσεις προκάτ. Η πρωτοβουλία ανήκει στο κάθε κράτος-μέλος να ορίσει τις προτεραιότητές του μέσω εθνικών σχεδίων ανάκαμψης που θα λαμβάνουν υπόψη τη δομή και τις ανάγκες της κάθε οικονομίας.
Για την Ελλάδα σχεδιάζεται να αναλογούν σχεδόν 60 δισ. σε επιχορηγήσεις και δάνεια, περίπου 32 δισ. από το νέο πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης για την περίοδο 2021-2024, 20 δισ. από το υπό διαπραγμάτευση νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 και περίπου 10 δισ. σε δάνεια.
Τα χρήματα είναι πολλά, περίπου το 1/3 του ελληνικού ΑΕΠ, ικανά να μεταμορφώσουν τη χώρα. Το πόρισμα της επιτροπής Πισσαρίδη, που θα είναι grosso modo, το κλειδί για το ελληνικό θησαυροφυλάκιό του Next Generation EU, έχει ως μεγάλο στοίχημα την αποτελεσματικότερη απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Και σωστά. Η ελληνική γραφειοκρατία και οι αγκυλώσεις του δημοσίου είναι ικανά να ματαιώσουν (και) το όραμα για την Ελλάδα του 2030.
Η χώρα οφείλει να στρέψει τους πόρους του Ταμείου της Επόμενης Γενιάς (ελληνιστί) σε πολλές παραγωγικές επενδύσεις. Σε καλά μελετημένα και καλύτερα εκτελεσμένα προγράμματα για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις, οι νέοι να μείνουν στον τόπο και να ευημερήσουν.
Η ποιότητα των μελών της επιτροπής προεξοφλεί την ποιότητα του πορίσματος. Το εισιτήριο για την παραγωγική αναδιάρθρωση της χώρας είναι αυτό το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης, που πρέπει να υπερβαίνει τον ορίζοντα μιας κυβέρνησης και τους σύντομους εκλογικούς κύκλους. Γι αυτό και είναι απαραίτητο να τύχει ευρύτατης αποδοχής.
Σήμερα όλοι, μα όλοι, παραδέχονται ότι χώρα που στηρίζεται μόνο στην κατανάλωση και τον δανεισμό, δεν έχει μέλλον. Συνεπώς, το σχέδιο ανάκαμψης στον πυρήνα του οφείλει να περιλαμβάνει ένα δραστικά διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο που θα προωθηθεί από ένα δραστικά διαφορετικό κράτος. Να παράγουμε διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά με το κράτος ρυθμιστή και αρωγό και να καταναλώνουμε διαφορετικά.
Η επιτυχία με την οποία η Ελλάδα διαχειρίστηκε πρώτη φάση της πανδημίας απέδειξε τη σημασία της θεσμικής ανθεκτικότητας και του οργανωμένου κράτους. Κερδίσαμε τη διεθνή εκτίμηση. Επιτέλους όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας αντιλαμβάνονται ότι το κράτος είναι κάτι ριζικά διαφορετικό από το να μοιράζει λεφτά και να συντηρεί πελατειακά δίκτυα.
Ιστορικά, καμία ανθρώπινη κοινωνία δεν έχει δημιουργήσει κοινή ευημερία μόνο μέσω της ανακατανομής χρημάτων. Η ευημερία προέρχεται από τη δημιουργία θέσεων εργασίας που αποδίδουν αξιοπρεπή αμοιβή. Και είναι οι καλές θέσεις εργασίας, όχι η ανακατανομή, που παρέχουν στους ανθρώπους σκοπό και νόημα στη ζωή.
Τη στιγμή που διευρύνονται οι ανισότητες δεν μπορούμε να κρατούμε ζωντανό ένα αναχρονιστικό κράτος και ένα μοντέλο με στρεβλώσεις και μειωμένη προοπτική. Από τον εκ βάθρων μετασχηματισμό του κράτους εξαρτάται η γενναία στήριξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας, η αναχαίτιση της ανεργίας, η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, η στήριξη των εργαζομένων και των βιώσιμων επιχειρήσεων.
Έχουμε την ατυχία, η ύφεση να βρίσκει τη χώρα εξαντλημένη. Η χώρα βίωσε μια πρωτοφανή απο-επένδυση σε όλο το φάσμα και την έκταση οικονομικής δραστηριότητας. Οι δημόσιες επενδύσεις πάγωσαν. Κατέχουμε τη χειρότερη θέση στη σχέση χρέους/ΑΕΠ στην Ε.Ε. (αναμένεται να φτάσει το 200% στο τέλος του 2020) και το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρωζώνη ως προς το ΑΕΠ των συνολικών και ιδιωτικών επενδύσεων, κοντά στο 11%, και της εθνικής αποταμίευσης, κοντά στο 10%.
Και πριν την −άνευ προηγούμενου− κρίση λόγω της πανδημίας, υπήρχε αδήριτη ανάγκη να μιλήσουμε για το μέλλον της χώρας. Ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. Ο κόσμος αλλάζει ραγδαία και χρειαζόμαστε ένα νέο παραγωγικό πρότυπο. Η Ελλάδα οφείλει να αποκτήσει εξωστρέφεια, να συνδεθεί με την παγκόσμια οικονομία. Να διευκολύνει την καινοτομία και να επωφεληθεί από τις νέες τεχνολογίες. Να συμμετάσχει ισότιμα στις ευκαιρίες που προσφέρει η μετάβαση στην πράσινη και ψηφιακή οικονομία. Για να αλλάξει η προοπτική της χώρας και να ξανακερδίσουμε τον διεθνή θαυμασμό.
Υπάρχει πιο οραματικός τρόπος να γιορτάσουμε τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση;