Η συστηματική και σφαιρική προσέγγιση της δυναμικής της εξέλιξης σε παγκόσμιο επίπεδο προκαλεί την εντύπωση, ότι τόσο στο πολιτικό σύστημα όσο και στις κοινωνίες κυριαρχεί μια πρωτοφανής απάθεια σε σχέση με την κατεύθυνση της πορείας προς το μέλλον και ιδιαιτέρως τις επιπτώσεις της στις επόμενες γενιές.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δε ως ολότητα και τα κράτη-μέλη ως εθνικές οντότητες κινούνται με πολύ βραδείς ρυθμούς, χωρίς να συνειδητοποιείται, ότι σταδιακά διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την αμφισβήτηση της προοπτικής του εγχειρήματος και την εμφάνιση διαλυτικών φαινομένων.
Πρέπει βέβαια να επισημανθεί, ότι ένα μικρό, ας ελπίσουμε προς το παρόν, τμήμα των ευρωπαίων πολιτών, άρχισε να συνειδητοποιεί τους κινδύνους, που απειλούν την Ενωμένη Ευρώπη και το μέλλον των ευρωπαϊκών κοινωνιών και να εκφράζει την στήριξη του στην αναγκαιότητα ολοκλήρωσης του εγχειρήματος.
Αυτό δείχνει η δημιουργία του κινήματος Pulse of Europe σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Προς το παρόν αυτή η προσπάθεια εξαντλεί τα όρια της στην έκφραση της στήριξης στην ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, χωρίς όμως να κινείται προς την δημιουργία οργανωμένων δομών σε συνεργασία με κομματικούς σχηματισμούς.
Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα, διότι κάτω από προϋποθέσεις θα μπορέσει να εκφράσει το ευρωπαϊκό κοινωνικό συμφέρον. Οι πιο σημαντικές είναι η δυνατότητα λειτουργίας του ως συλλογικού υποκειμένου και η διαμόρφωση ευρωπαϊκής οπτικής προσέγγισης της πραγματικότητας, ώστε να προωθηθεί η υπέρβαση της εθνικιστικής λογικής και η μετατροπή του κινήματος των πολιτών σε φορέα, ο οποίος είναι σε θέση να κάνει διάλογο σε ευρωπαϊκό επίπεδο με το πολιτικό σύστημα.
Εξίσου σημαντική προϋπόθεση είναι και η συνειδητοποίηση από τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, ότι η αλληλεξάρτηση δεν εξαντλείται στα ευρωπαϊκά σύνορα, αλλά εγγίζει το σύνολο των χωρών της παγκόσμιας κοινότητας. Γι’ αυτό και η ευρωπαϊκή πραγματικότητα εξαρτάται από την δυναμική, που αναπτύσσεται σε πλανητικό επίπεδο.
Το πρόβλημα όμως είναι, ότι οι αναγκαίες διεργασίες για την δρομολόγηση ευρωπαϊκής δυναμικής δεν έχουν την απαραίτητη ταχύτητα, που επιβάλλει η πραγματικότητα σε πλανητικό επίπεδο και απειλεί να προκαλέσει επικίνδυνες ανισορροπίες στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αρκεί να επισημανθούν οι επιπτώσεις της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών στις σχέσεις των κρατών-μελών. Η αρχή της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης υποκαθίσταται από το κλείσιμο των συνόρων, για να μην εισέρχονται πρόσφυγες και μετανάστες.
Είναι εμφανές, ότι τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως υπερεθνική οντότητα, όσο και τα κράτη-μέλη δεν έχουν ολοκληρωμένη πολιτική για την αντιμετώπιση αυτού του παγκοσμίων διαστάσεων προβλήματος. Αντ’ αυτού υψώνονται τείχη κατά της εισόδου προσφύγων και μεταναστών στην εθνική τους επικράτεια, ενώ δεν λαμβάνουν υπόψη, ότι με αυτό τον τρόπο δεν επιλύεται το πρόβλημα. Απλά θα γίνεται όλο και πιο οξύ στο μέλλον, διότι δεν αντιμετωπίζονται τα αίτια, που το προκαλούν.
Διαμορφώνονται όμως οι προϋποθέσεις για την ευδοκίμηση του ρατσισμού και του εθνικισμού, ο οποίος δεν επιτρέπει την προσέγγιση μεταξύ των ευρωπαϊκών κοινωνιών, αν και είναι βασική προϋπόθεση για την κοινή πορεία προς το μέλλον.
Αυτό σημαίνει, ότι δυσκολεύει η προσπάθεια σύγκλισης και μεγαλώνει ο κίνδυνος λήψης ανεπίκαιρων πολιτικών αποφάσεων για την προώθηση της ενοποίησης. Είναι μάλιστα από τώρα ορατός, αν ληφθεί υπόψη η μεγάλη καθυστέρηση στην λήψη αποφάσεων, διότι στο πολιτικό πεδίο δεν είναι ώριμες οι συνθήκες.
Ήδη δεν υπάρχει ευρωπαϊκή κοινωνική συνοχή. Βέβαια είναι πολύ φυσικό, διότι τόσο η ευρωπαϊκή επιτροπή όσο και οι εθνικές κυβερνήσεις δεν έχουν σχεδιάσει ανάλογη πολιτική.
Αναρωτιούνται μόνο, γιατί δεν υπάρχει ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, όταν οι χώρες τους αντιμετωπίζουν προβλήματα (π.χ. προσφυγικό).
Αυτό δε το πρόβλημα δεν θα λυθεί μόνο με την προώθηση πολιτικών στην οικονομία ή και σε άλλους τομείς, αν δεν συνοδεύονται με την δρομολόγηση διεργασιών για την διαπολιτισμική προσέγγιση των επιμέρους κοινωνιών και την συνειδητοποίηση της αδυναμίας τους να επιβιώσουν με ευημερία στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, εάν ακολουθήσουν αυτόνομη πορεία.
Ο χρόνος τρέχει με μεγάλη ταχύτητα και η Ευρώπη δεν έχει περιθώρια για άλλες καθυστερήσεις. Αυτό αφορά όχι μόνο στις εθνικές κυβερνήσεις και στο πολιτικό σύστημα, αλλά και στους ευρωπαίους πολίτες. Δεν αρκεί να εκδηλώνεται η στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με διάφορες δράσεις των πολιτών, όπως είναι αυτές, που γίνονται στο πλαίσιο του Pulse of Europe, οι οποίες μάλιστα έχουν έντονα εξιδανικευτικά χαρακτηριστικά.
Τα διάφορα κινήματα πρέπει να είναι σε θέση να λειτουργούν ως συλλογικά υποκείμενα, τα οποία εκφράζουν το ευρωπαϊκό κοινωνικό συμφέρον και μπορούν να διαλέγονται με το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα με θέσεις και προτάσεις.
Μόνο με αυτό τον τρόπο θα αρχίσει να διαμορφώνεται ευρωπαϊκή συνείδηση, πάνω στην οποία μπορούν να στηριχθούν η κοινωνική συνοχή και η αλληλεγγύη μεταξύ των επιμέρους κοινωνιών.
Όταν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, είναι πιο εύκολο να δημιουργηθούν πραγματικά ευρωπαϊκά κόμματα και όχι «συγκολλήσεις» εθνικών κομμάτων με κοινό ιδεολογικό προσανατολισμό.
Σε αυτό το πλαίσιο και με ισχυρό ευρωπαϊκών διαστάσεων κοινωνικό υποκείμενο (ευρωπαϊκή κοινωνία πολιτών, όπως θα μπορούσε να μετεξελιχθεί το Pulse of Europe) διαμορφώνονται επίσης οι κατάλληλες συνθήκες για να οικοδομηθεί κοινωνική δικαιοσύνη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η φτωχοποίηση των κοινωνιών πρέπει να σταματήσει. Είναι δε σκόπιμο να επισημανθεί, ότι δεν πλήττει μόνο τις χώρες, που αντιμετωπίζουν οικονομική κρίση, όπως είναι η Ελλάδα. Το ίδιο φαινόμενο καταγράφεται και σε ισχυρές οικονομικά χώρες.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γερμανία, όπου η μεσαία κοινωνική τάξη συνεχώς συρρικνώνεται. Από την επανένωση των δύο Γερμανιών (Δυτικής και Ανατολικής) μέχρι σήμερα η ποσοστιαία συμμετοχή αυτής της κοινωνικής τάξης στο συνολικό γερμανικό πληθυσμό μειώθηκε από 56% σε 48% σύμφωνα με τους ερευνητές Bosch και Kalina.
Σε απόλυτους αριθμούς 2,5 εκατομ. Γερμανοί έπαψαν να ανήκουν στη μεσαία κοινωνική τάξη.
Επίσης αυτή η κοινωνική τάξη επιβαρύνεται περισσότερο σε σχέση με φόρους και κοινωνικές εισφορές. Η συρρίκνωση της θα προκαλέσει πολλά προβλήματα στο σύστημα υγείας και ιδιαιτέρως στις συντάξεις. Το κοινωνικό κράτος, στο οποίο στηρίχθηκε η ευημερία στην Ευρώπη, σταδιακά καταρρέει. Η ολιγομελής οικονομική ελίτ όμως αυξάνει τον πλούτο της.
Δεν είναι βέβαια μόνο αυτά, που επιβάλλεται να αντιμετωπισθούν άμεσα, διότι δεν υπάρχουν περιθώρια και για άλλες καθυστερήσεις. Ιδιαιτέρως όταν οι ηγέτες άλλων χωρών εκτός Ευρώπης, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, απειλούν με τις αποφάσεις τους την προοπτική της παγκόσμιας κοινότητας και διαμορφώνουν συνθήκες ανισορροπίας σε διεθνές επίπεδο.
Αρκεί να ληφθούν υπόψη οι αποφάσεις του Donald Trump στον τομέα της ενέργειας και οι επιπτώσεις τους στο κλίμα και στο περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως ολότητα μπορεί και πρέπει να ηγηθεί της προσπάθειας για την μείωση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα σε πλανητικό επίπεδο. Κάθε μεμονομένο κράτος-μέλος της Ένωσης δεν μπορεί να κάνει αποτελεσματική πολιτική πλανητικής εμβέλειας. Όλες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μαζί είναι σε θέση να φέρουν θετικά αποτελέσματα.
Εάν η παγκόσμια κοινότητα πράγματι επιδιώκει για το καλό του πλανήτη και των επόμενων γενεών να φτάσει έως το 2050 σε μια οικονομική δραστηριότητα, η οποία δεν παράγει κίνδυνο για το περιβάλλον και το κλίμα με την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα, τότε επιβάλλεται να προβεί άμεσα στη λήψη σκληρών αποφάσεων.
Συγκεκριμένα πρέπει σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε 10ετία να μειώνει κατά 50% την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα (Johan Rockstrom, Hans Joachim Schellnhuber στο επιστημονικό περιοδικό Science, 2017).
Αυτό δεν είναι δύσκολο, εάν αλλάξει το μοντέλο οργάνωσης των κοινωνιών και μειωθεί αποφασιστικά η κερδοσκοπία και ο αχαλίνωτος πλουτισμός της οικονομικής ελίτ με αντιστάθμισμα την ευημερία των κοινωνιών και την προοπτική του πλανήτη. Λύσεις υπάρχουν με την πλήρη αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Τόσο το πολιτικό σύστημα όσο και οι ενεργοί πολίτες οφείλουν να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, αν επιθυμούν να πραγματώσουν τις ευρωπαϊκές αξίες του ανθρωπισμού και μάλιστα του κοινωνικού, στις οποίες όλοι αναφέρονται.
Τα χρονικά περιθώρια στενεύουν και ο βαθμός διακινδύνευσης αυξάνει. Με την αποφασιστική και άμεση ενεργοποίηση της κοινωνίας πολιτών και την λήψη λειτουργικών αποφάσεων από το πολιτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως ολότητας μπορεί να ελπίζει η γηραιά ήπειρος.
Με αυτό τον τρόπο ανοίγει και η προοπτική για την Ευρωπαϊκή Δημοκρατία με την συνευθύνη πολιτών και πολιτικού συστήματος.