Από τον πόλεμο και μετά κυρίαρχα κόμματα στην Ευρώπη ήταν τα συντηρητικά και τα σοσιαλιστικά. Ηταν τα κόμματα της θεμελίωσης της δημοκρατίας και της ενωμένης Ευρώπης. Εχτισαν, εναλλασσόμενα στην εξουσία ή συγκυβερνώντα, βήμα βήμα την ενότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου, θεμελίωσαν την ειρήνη, την ευημερία και την ενσωμάτωση των αξιών του Διαφωτισμού. Και δημιούργησαν ένα κοινωνικό κράτος ισχυρό. Υπήρξαν περίοδοι που κυριαρχούσαν πότε τα μεν, πότε τα δε. Και οι λαοί τους τα εμπιστεύονταν για δεκαετίες. Στην Ιστορία έχουν καταγραφεί ως τα κόμματα της κοινωνικής δημοκρατίας (social democracy).
Η ομαλή εναλλαγή στην εξουσία τούς έδινε τον χρόνο να ανανεώνονται και έτσι να απορροφούν τη δυσαρέσκεια και την κόπωση του εκλογικού σώματος. Η κρίση του 2007 που συνεχίζεται αποδυνάμωσε την κοινωνική δημοκρατία. Τα σοσιαλιστικά κόμματα υφίστανται σήμερα τη μεγαλύτερη φθορά. Ας μείνουμε σε αυτά.
Κάθε φορά που ένα σοσιαλιστικό κόμμα ερχόταν στην εξουσία, μια μικρή πτέρυγά του αναλάμβανε την άσκηση της εξουσίας. Και αυτή τη μικρή αλλά ισχυρή λόγω πραγματισμού πτέρυγα την είπαν σοσιαλφιλελεύθερη. Από τον Βίλι Μπραντ και τον Χέλμουτ Σμιτ έως τον Γκέρχαρντ Σρέντερ και από τον Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι τον Ούλοφ Πάλμε και τον Μιτεράν κατόρθωσαν να κρατήσουν δυνατές και τις χώρες τους, και την Ευρώπη, και τα κόμματά τους.
Σήμερα, τρεις παράγοντες φαίνεται να τα οδηγούν σε αργό θάνατο, που η χειρότερη στιγμή αυτής της εξέλιξης ονομάζεται «πασοκοποίηση». Ο πρώτος είναι η κόπωση και η φθορά της εξουσίας. Ο άλλος, η συρρίκνωση της εκλογικής τους βάσης μια και η εργατική τάξη που τα στήριζε περιορίστηκε σημαντικά. Η τεχνολογική επανάσταση – από τη ρομποτική έως το Διαδίκτυο – άδειασε τα εργοστάσια και δυνάμωσε τον τριτογενή τομέα. Σε αυτή την εξέλιξη δεν μπόρεσαν να δώσουν μια πειστική απάντηση. Τέλος, και το πιο σημαντικό, η παγκοσμιοποίηση Που μετέφερε πλούτο σε άλλες περιοχές της Γης, ενώ αύξησε τις ανισότητες σε κάθε χώρα. Τα σοσιαλιστικά κόμματα που μπόρεσαν να ισορροπήσουν την κοινωνία στο παρελθόν, έμειναν αδύναμα στο να προτείνουν πολιτικές χαλιναγώγησης της προκλητικής συγκέντρωσης του εθνικού πλούτου σε όλο και λιγότερους. Το περίφημο 1%. Κι έτσι οι κοινωνίες των 2/3 που ισορροπούσαν το σύστημα έγιναν κοινωνίες πενόμενης μεσαίας τάξης, ενώ την εργατική τάξη αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό ο άνεργος. Οι εργατικές συνοικίες, άλλοτε προπύργια της Αριστεράς γενικότερα, συντάχθηκαν είτε με ακροδεξιούς δημαγωγούς είτε με αριστερούς θαυμαστές και μιμητές του λατινοαμερικανικού αριστερού αυταρχισμού και ανικανότητας ορθολογικής διοίκησης.
Σήμερα στην Ευρώπη βλέπεις ηγέτες όπως ο Κόρμπιν, που αδυνατεί να κατανοήσει και να αντιδράσει στην τραγωδία που επέρχεται στη χώρα του από την επικράτηση των ιδεών των χυδαίων και ψευδεπίγραφων Ακροδεξιών στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος. Στην Ιταλία, η εξαφάνιση των χριστιανοδημοκρατικών δυνάμεων άφησε ελεύθερο τον χώρο σε δυνάμεις επικίνδυνα ανορθολογικές. Και στην Ελλάδα παγιώθηκε μια αλλόκοτη συμμαχία που δηλητηριάζει όλη την Αριστερά στην Ευρώπη.
Και αιφνιδίως στη Γαλλία με τον Μακρόν και στην Ολλανδία με τους Πράσινους γεννιέται μια νικηφόρα αντίσταση στις ελαύνουσες δυνάμεις του σκότους. Ας ελπίσουμε η επέλαση των διαλυτικών δυνάμεων να σταματήσει. Και τα κόμματα της Κεντροαριστεράς να παίξουν τον ρόλο τους. Προϋπόθεση είναι η ένωση των δυνάμεών τους σε ένα μεταρρυθμιστικό κοινωνικό πρόγραμμα, αφήνοντας πίσω τις διαμάχες των πτερύγων τους. Δεν είναι εύκολο, το κατανοούμε. Αλλά χωρίς αυτή την εξέλιξη η «πασοκοποίησή» τους είναι αναπόφευκτη.