Την Τρίτη (15/10) ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε στη Νέα Υόρκη τους δύο ηγέτες, τον πρόεδρο Ν. Χριστοδουλίδη και τον Τ/κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ. Η συνάντηση είναι κρίσιμη. Για πρώτη φορά μεσολάβησε τόσο παρατεταμένο αδιέξοδο, χωρίς συνομιλίες.

Ο Χριστοδουλίδης προσβλέπει (9/10) η συνάντηση να είναι «εφαλτήριο για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων», όπως συνέβη δεκάδες φορές στο παρελθόν. Συγκάλεσε το Εθνικό Συμβούλιο, αντάλλαξε απόψεις με τους αρχηγούς των κομμάτων  (7/10) και δήλωσε «ενισχυμένος από την εποικοδομητική συζήτηση». Την ίδια στιγμή διακήρυξε ότι «δεν προσφέρεται για βολιδοσκόπηση» πάνω σε «κόκκινες γραμμές».

Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι ασυνήθιστο στην Κύπρο στις πολλές δεκαετίες που πέρασαν. Όπως, τίποτα δεν φανερώνει εις βάθος αντίληψη της δύσκολης συγκυρίας για να σπάσει το αδιέξοδο. Πολλά από όσα τεκταίνονται μοιάζουν «ρουτίνα», σε φανερή διάσταση με την πραγματικότητα.

Το ίδιο τσουβάλι

Ο Γκουτέρες συγκαλεί άτυπη τριμερή με Χριστοδουλίδη και Τατάρ, συναρτώντας το επόμενο βήμα του με προϋποθέσεις και δεσμεύσεις. Είναι παραπλανητικό ότι τους προσκάλεσε για να ακούσει ξανά τις «κόκκινες» γραμμές τους.

Από τότε που κατέρρευσε η Διάσκεψη για την Κύπρο (2017), ο Γκουτέρες καταγράφει συνεχή επιδείνωση και εξασθένιση της προοπτικής για επανένωση του νησιού. Η Ε/Κ ηγεσία έχει σοβαρές ευθύνες για την απουσία πολιτικού διαλόγου και την υπόσκαψη της εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών των δύο Κοινοτήτων. Δύσκολα αποκρύβονται, όλα τα γράφει ο γενικός γραμματέας στις εκθέσεις του τα τελευταία 7 χρόνια. Εσχάτως (Ιούλιος 2024) έχει αποδοκιμάσει τις πρακτικές Χριστοδουλίδη και Τατάρ, βάζοντας τους στο ίδιο τσουβάλι.

Ο Γκουτέρες έχει ακόμα πολύ κακή εμπειρία για την ειλικρίνεια των προθέσεων των Κυπρίων ηγετών. Είναι σπάνιο στη διπλωματία αλλά δεν έχει προϊδεάσει καθόλου τους δύο, ούτε τους έχει βολιδοσκοπήσει για το τί θα κάνει. Με παραδοχή τους, «έχουν μόνο ενδείξεις…». Η σχετική έκθεση που ετοίμασε η προσωπική απεσταλμένη του, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, παραμένει απόρρητη. Οι επαφές της στην Κύπρο ήταν απογοητευτικές, ενώ, αντίθετα οι συναντήσεις στην Αθήνα και την Άγκυρα, υπήρξαν ενδιαφέρουσες. Προφανώς, ο Γκουτέρες καθοδηγείται από το Συμβούλιο Ασφαλείας, κυρίως από ΗΠΑ, Βρετανία και διαβουλεύεται με την ΕΕ. Για πρώτη φορά είναι εκτός εικόνας, η Ρωσία, όπως και η Κίνα που ευνοούσαν την κωλυσιεργία.

Ψευδαίσθηση

Η Ε/Κ ηγεσία καλλιεργεί την εντύπωση ότι την …βγάζει καθαρή, όσο έχει απέναντι της τον Ερσίν Τατάρ που απαιτεί «κυριαρχική ισότητα». Ο Γκουτέρες, όμως, έχει σχηματίσει καθαρή εικόνα γύρω από το «παιχνίδι ευθυνών», το χρεώνει πρώτα την Ε/Κ ηγεσία για την περίοδο 2017 – 2020 και ακολούθως στην Τ/Κ ηγεσία. Στο πλήρες αδιέξοδο τόσων χρόνων, ο Γκουτέρες εξετάζει αν μπορεί να υπάρξει σπάσιμο του αδιεξόδου σε δύο καίρια ζητήματα: ασφάλεια – εγγυήσεις και διαμοιρασμός εξουσίας. Θα το επιχειρήσει σε στάδιο που θα κρίνει κατάλληλο, αλλά εν τω μεταξύ, θα απαιτήσει από τους Χριστοδουλίδη - Τατάρ, να εφαρμόσουν ΜΟΕ (μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης). Όποιος ενδιαφέρεται, ας το αποδείξει!

Η Ε/Κ ηγεσία συχνά παρακινείται από το δόγμα «αν αποτύχουν οι συνομιλίες, η ευθύνη να μείνει στην τουρκική πλευρά. Πρόκειται για μία ακόμα ψευδαίσθηση γιατί μεσολάβησαν πολλά γεγονότα που ήταν κομβικά για λύση την τελευταία 20ετία. Το 2017 κανείς διεθνώς δεν συμμερίζεται το αφήγημα Αναστασιάδη για τους λόγους που κατέρρευσαν οι συνομιλίες στο Κραντ Μοντάνα. Τώρα, αυτός που έφυγε από το διαπραγματευτικό τραπέζι και έκανε τόσο καιρό ακατανόητες επιλογές, πασκίζει να επανέλθει.

Η Τουρκία πιέζει να απαντήσει πρώτα η Ε/Κ ηγεσία, αν πραγματικά επιθυμεί να διαμοιραστεί εξουσία με τους Τ/Κ. Ο Ερσίν Τατάρ ποσώς ενδιαφέρεται, αλλά έλαβε εντολή να πάει σε συνομιλίες.

Συμφωνημένο πλαίσιο

Ο Χριστοδουλίδης κάνει λόγο για επανάληψη των συνομιλιών «από εκεί που έμειναν με βάση το συμφωνημένο πλαίσιο». Οι Κύπριοι πολιτικοί συνήθισαν στην γενικολογία για να διαχειρίζονται τις τύχες των Κυπρίων για δεκαετίες, αλλά τα ερωτήματα που θέτει ο Γκουτέρες είναι πολύ συγκεκριμένα. Από τον Σεπτέμβριο του 2017, ο ίδιος και μέσω απεσταλμένων του – Τζέιν Χολ Λουτ (2019 – 2021), Μαρία Άνχελα Ολγκίν (2024) -  εστιάζει στα 6 εκκρεμούντα με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες που κατέθεσε στο Κραντ Μοντάνα (30.6.2017). Μια παραλλαγή του θα τεθεί ξανά επί τάπητος!

Αυτή η προσέγγιση έχει καθοριστική βαρύτητα, εξού και η αυστηρή στάση που τήρησε η Ολγκίν κατά τις επαφές της στο νησί. Σε συνέντευξη της στην «Καθημερινή» (13/5) ανέφερε πως «η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έχει μια πολύ καθαρή εικόνα και ξέρει τι θα μπορούσε να ξεκλειδώσει τη διαδικασία». Αν όμως, ερωτηθεί ο Χριστοδουλίδης για το πλαίσιο Γκουτέρες θα απαντήσει, είτε με μερική αποδοχή, είτε με έμμεση απόρριψη, όπως ακριβώς ενεργούσαν προκάτοχοι του για να αποδεσμευτούν, παρά να κλειδώσουν συμφωνία.

Αξιοπιστία

Ο Χριστοδουλίδης δεν είναι άγνωστος στον ΟΗΕ, όταν συνέδραμε στους χειρισμούς Αναστασιάδη για υπόσκαψη ουσιωδών συγκλίσεων με τον Μ. Ακιντζί που με την εκλογή Τατάρ έγιναν «αγεφύρωτο χάσμα». Οι δικαιολογίες άγγιξαν τα όρια εξαπάτησης: «δύο πλαίσια Γκουτέρες», χαμένα πρακτικά, «ήξεις αφήξεις» με τους απεσταλμένους, προσχηματικές προτάσεις - αποκεντρωμένη ομοσπονδία, επιστροφή στο Σύνταγμα του ’60. Το παρασκήνιο  για δύο κράτη με τον Τσαβούσογλου παραμένει το πιο μελανό γεγονός, έστω κι αν η Ε/κ ηγεσία το καταπίνει.

Για μακρά περίοδο ο Γκουτέρες έμεινε διστακτικός κι άφησε πολύτιμο χρόνο να διαρρεύσει. Ήταν αργά όταν συγκάλεσε άτυπη διάσκεψη στη Γενεύη τον Απρίλιο του 2021. Τώρα, όμως που ο Χριστοδουλίδης του ζήτησε να αναλάβει ξανά πρωτοβουλία, αποφάσισε να το επιχειρήσει,  βάζοντας δικούς του όρους: «αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά»!

Στάση αναμονής

Πολλοί διεθνείς παράγοντες είναι σε αναμονή για καλές ειδήσεις στις 15 Οκτωβρίου. Στην Αθήνα προσβλέπουν να υπάρχει τουλάχιστον εξ εξελίξει διαδικασία στο Κυπριακό για να μην γίνει «αγκάθι» στην πρόοδο του πολιτικού διαλόγου με την Τουρκία. Διαφορετικά, πολλά ζητήματα περιπλέκονται, ιδίως στο διπλωματικό πεδίο των Ευρωτουρκικών σχέσεων, όπου Ελλάδα και Κύπρος κάθονται στο ίδιο τραπέζι, αλλά θα έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Αν υπάρξει καθαρή στόχευση για την επίλυση από την κυπριακή ηγεσία, η ΕΕ θα είναι πρόθυμη να συνδράμει στον ΟΗΕ. Η κυβέρνηση της ΝΔ κάνει νουθεσίες, αλλά η ευθύνη είναι στους Κυπρίους. Η συγκυρία απαιτεί συγκροτημένο σχεδιασμό και πρωτοβουλίες που αξιοποιούν τόσο την προσέγγιση Ελλάδας – Τουρκίας, όσο και την αναζωογόνηση του ευρωτουρκικού διαλόγου. Όμως, οι νουθεσίες δεν αρκούν για να σπάσει ο κύκλος της αδράνειας.