Kανένα συνέδριο δεν είναι τόσο κρίσιμο για την ιστορία ενός κόμματος όσο είναι κρίσιμο το τι συμβαίνει έπειτα από αυτό. Στα συνέδρια διαμορφώνονται συσχετισμοί που οδηγούν είτε στην ανανέωση των ιδεολογικών τους αναφορών είτε τα καταδικάζουν στον ιδεολογικό στρουθοκαμηλισμό, στο όνομα μάλιστα κάποιων «ιερών και οσίων». Στην ουσία, τα συνέδρια διαμορφώνουν συσχετισμούς, οι οποίοι στη συνέχεια κινητοποιούν τις ανανεωτικές δυνάμεις ή επιβάλλουν τις δυνάμεις της συντήρησης και τα οδηγούν στην αποσύνθεση. Αυτές είναι οι δύο επιλογές που καλούνται να επιλέξουν οι σύνεδροι του ΠαΣοΚ.
Το ΠαΣοΚ, αν θέλει να επιβιώσει, χρειάζεται άμεσα να προχωρήσει στην επαναξιολόγηση της ιστορικής του διαδρομής. Μιας διαδρομής που χάραξε με πάρα πολλά θετικά, αλλά και με αρνητικά σημάδια, την πορεία της Μεταπολίτευσης. Πρέπει επομένως να υπερασπιστεί την ιστορία του, αλλά και να ασκήσει πολιτική κριτική στα λάθη του. Εδώ όμως κρύβεται και «η πανουργία της Ιστορίας», που ταλαιπωρεί τα κόμματα και τους ανθρώπους τους. Γιατί είναι αλήθεια ότι πολλές φορές «οι όμορφες ιδέες, όμορφα καίγονται» αν την υλοποίησή τους αναλάβουν αφερέγγυα και ανήθικα άτομα. Το ΠαΣοΚ το πλήρωσε ακριβά αυτό. Αλλά πολλές φορές συμβαίνει και το αντίθετο: οι λαθεμένες ιδέες καίνε και τις καλύτερες προθέσεις των ατόμων. Και το ΠαΣοΚ κάηκε από την κυριαρχία των ιδεών του λαϊκισμού και των πρακτικών των πελατειακών σχέσεων και του κρατισμού.
Ο λαϊκισμός είναι η λάθος απάντηση σ? ένα σωστό ερώτημα. Το ερώτημα είναι το ποιες πολιτικές πρέπει να ακολουθούνται στις συνθήκες των αντιπροσωπευτικών και φιλελεύθερων δημοκρατιών ώστε να ενσωματώνονται στο κρατικό πλαίσιο και στην πολιτική αρένα τα λαϊκά αιτήματα. Ο λαϊκισμός σ? αυτό το ερώτημα απαντά ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με την αναγόρευση του κάθε επιμέρους συμφέροντος σε γενικό. Αυτό έκανε από μια στιγμή και ύστερα όχι μόνο το ΠαΣοΚ, αλλά και ολόκληρο το πολιτικό μας σύστημα. Το ΠαΣοΚ αν θέλει να διασωθεί πρέπει να το αλλάξει αυτό. Να αρνηθεί τον λαϊκισμό, αλλά όχι τη συνολική του ιστορία. Η απολίτικη μετανεωτερική πρόταση να αλλάξουν όλα, είναι μια πρόταση που οδηγεί στη διατήρηση των πάντων ως έχουν. Το ΠαΣοΚ για να διασωθεί πρέπει να πετάξει τις ιδεολογίες του λαϊκισμού και του κρατισμού, αλλά δεν πρέπει να περάσει στο αντίθετο άκρο και εκεί που θεωρούσε λαϊκό καθετί λαϊκίστικο, να απαξιώσει καθετί λαϊκό ως λαϊκίστικο.
Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία θεώρησε πως λαϊκό είναι ό,τι εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και πρόσφερε έτσι στην Ιστορία το πιο επιτυχημένο παράδειγμα δίκαιης και ευνομούμενης κοινωνίας. Η πορεία συγκρότησης της πέρασε από τέσσερα στάδια. Το πρώτο ήταν η σκανδιναβική σοσιαλδημοκρατία, όπου εκεί για πρώτη φορά εγκαταλείφθηκε η ιδέα του κράτους-βιομήχανου και συγκροτήθηκε το κράτος παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας προς τους πολίτες. Το δεύτερο ήταν το συνέδριο του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος στο Μπαντ Γκόντεσμπεργκ το 1959, όπου εκεί εγκαταλείφθηκαν τα όποια ολοκληρωτικά κατάλοιπα υπήρχαν στη σοσιαλδημοκρατική σκέψη. Το τρίτο ήταν το συνέδριο στο Επινέ της Γαλλίας, όπου εκεί ενώθηκε υπό την ηγεσία του Μιτεράν ο κατακερματισμένος σοσιαλιστικός χώρος και κατέληξε το ?77 στο κοινό πρόγραμμα της Αριστεράς. Και τέλος ήταν η «Ελιά», όπου τα κόμματα της ιταλικής Κεντροαριστεράς ενώθηκαν για να απαντήσουν στην κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Το ΠαΣοΚ μετά το συνέδριό του καλείται να συγχωνεύσει αυτά τα τέσσερα στάδια σε ένα. Δύσκολο εγχείρημα, αλλά αναγκαίο.
Το ΠαΣοΚ χρειάζεται να σπρωχθεί από έναν ιδεολογικό άνεμο, ο οποίος θα μεταφέρει και στη χώρα μας πολιτικά και ιδεολογικά προτάγματα τα οποία οδήγησαν την Ευρώπη στις πιο μεγάλες της επιτυχίες. Εναν άνεμο που θα μεταφέρει ιδεολογίες και πρακτικές που πήραν μια ήπειρο από τις στάχτες και έφτιαξαν μια πραγματικότητα που σέβεται την προσωπικότητα του κάθε πολίτη και ταυτοχρόνως εξασφάλισε, με το κράτος δικαίου και πρόνοιας, το καλύτερο βιοτικό επίπεδο και την καλύτερη ποιότητα ζωής που έχει γνωρίσει ως σήμερα η ανθρωπότητα. Μιλάω για τον άνεμο της σοσιαλδημοκρατικής πρότασης εξουσίας.
Ο κ. Γιώργος Σιακαντάρης είναι επιστημονικός διευθυντής στο ΙΣΤΑΜΕ «Ανδρέας Παπανδρέου».