[1] Θεωρητικώ τω τρόπω, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, θα επισημάνουμε πως ο ανασχηματισμός στον οποίο είχε προχωρήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκη το 2021, ήσαν περισσότερο διευρυμένος, αν και όπως τώρα, αφορούσε μικρό αριθμό σημαντικών υπουργείων (υπουργεία Υγείας & Προστασίας του Πολίτη). Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του τρέχοντος ανασχηματισμού; Ας το δούμε αναλυτικότερα: Πρώτον, η μη επιλογή ενός πολιτικού προσώπου που θα κληθεί να αναλάβει καθήκοντα «αναπληρωτή πρωθυπουργού» (deputy prime minister), για να παραπέμψουμε στην ανάλυση του Πάνου Κολιαστάση. Μάλιστα, δεν είναι η πρώτη φορά που ο πρωθυπουργός αποφεύγει να πράξει κάτι τέτοιο, πρώτα και κύρια διότι δεν υπάρχει στην εγχώρια κομματική-πολιτική κουλτούρα η συγκεκριμένη θέση. Όπως μας ενημερώνει ο Πάνος Κολιαστάσης, που είναι βαθύς γνώστης του τρόπου λειτουργίας του Βρετανικού κομματικού-πολιτικού συστήματος, στην «ελληνική ορολογία, ο ρόλος του Αναπληρωτή Πρωθυπουργού (Deputy Prime Minister) αντιστοιχεί στη θέση του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης». Λαμβάνοντας υπόψιν αυτό το δεδομένο, μπορούμε να αλλάξουμε την ορολογία και να τονίσουμε πως εν αντιθέσει με την πολιτική περίοδο 2019-2023 όπου καθήκοντα Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης είχε ο άλλοτε υπηρεσιακός Πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμμένος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει αποφύγει, μετά τις νικηφόρες για την Νέα Δημοκρατία, βουλευτικές εκλογές της 25^ης Ιουνίου του 2023, να ορίσει Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, επιλέγοντας να καλύψει το ‘κενό’ αυτό δια της ανάθεσης χαρτοφυλακίων Επικρατείας και Υφυπουργών Παρά τω Πρωθυπουργώ, σε αρκετά πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης του. Αυτοί οι υπουργοί και υφυπουργοί έχουν αναλάβει τα καθήκοντα που άλλοτε ασκούσε ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, συγκροτώντας τον πρώτο ‘στενό’ πυρήνα’ συνεργατών του πρωθυπουργού. Και γιατί λέμε κάτι τέτοιο; Διότι υπάρχει και δεύτερος ‘πυρήνας’ εντός Μεγάρου Μαξίμου ή αλλιώς, επιτελικού κράτους, που αποτελείται από τα μη-πολιτικά πρόσωπα (πρόσωπα που διαθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις) που συμβουλεύουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Δεύτερον, η πραγματοποίηση αλλαγών με την είσοδο του 2024, ήτοι σε πολιτικό χρόνο που δεν παράγει σημαντικά πολιτικά γεγονότα. Και τι σημαίνει κάτι τέτοιο; Σημαίνει πως ο Πρωθυπουργός προχώρησε σε αλλαγές προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον εφησυχασμό και την αδράνεια, θεωρώντας πως εν όψει Ευρωεκλογών και ελλείψει ισχυρού δεύτερου πόλου, αυτά θα είναι από τα σημαντικότερα προβλήματα που θα κληθεί να διαχειριστεί. Οπότε αποφάσισε να προχωρήσει σε ‘λελογισμένες’ αλλαγές, καλλιεργώντας εν τοις πράγμασι το έδαφος και για την πραγματοποίηση και άλλων σε χρόνο που θα κρίνει ο ίδιος σκόπιμο και συνυπολογίζοντας συγκεκριμένες παραμέτρους,  γεγονός που μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της συγκέντρωσης, της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας των υπολοίπων υπουργών που διατήρησαν την θέση τους. Τρίτον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποφάσισε να προβεί σε αλλαγές, κινούμενος με βάση την «αρχή του ακινδύνου», σύμφωνα με την διατύπωση του ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου, Θανάση Διαμαντόπουλου. Δηλαδή, έκρινε πως οι αλλαγές αυτές όχι μόνο καθίσταται αρκούντως απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία του κυβερνητικού σχήματος και για την παραγωγή κυβερνητικού έργου, αλλά, και δεν πρόκειται να επηρεάσουν με αρνητικό τρόπο την συνοχή της κυβέρνησης και της κοινοβουλευτικής ομάδας της Νέας Δημοκρατίας, παράγοντας φυγόκεντρες τάσεις και δυσαρέσκεια ικανή να προκαλέσει προβλήματα. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως δεν υπάρχει κάποιο σχετικό Μεταπολιτευτικό ‘ιστορικό’, εκεί όπου μία αλλαγή στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη (πρώην Δημοσίας Τάξης), να αποτελεί έναυσμα για την πρόκληση ανακατατάξεων και φυγόκεντρων τάσεων. Τέταρτον, οι αλλαγές αυτές είναι απολύτως συμβατές με τις δηλώσεις του Πρωθυπουργού το προηγούμενο χρονικό διάστημα (βέβαια, οι δηλώσεις εκείνες δεν υπονοούσαν πως επίκειται ανασχηματισμός σε χρόνο που θα κρίνει ο ίδιος ως τον πλέον πρόσφορο), περί ύπαρξης ‘πάγκου’ και πραγματοποίησης ‘rotation’ (‘αλλαγών’) στο κυβερνητικό σχήμα, με βάση τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα. Ουσιαστικά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, περιέγραψε το σκεπτικό του περί ανασχηματισμού και κυβερνητικών αλλαγών, κάνοντας χρήση όρων της ποδοσφαιρικής ‘ιδιολέκτου’. Βλέπε σχετικά, Διαμαντόπουλος, Θανάσης., ‘Το Κομματικό Φαινόμενο: Μορφές, συστήματα, οικογένειες κομμάτων,’ Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1993, σελ. 337. Και, Κολιαστάσης, Πάνος., ‘Κυβερνήσεις συνασπισμού και προγραμματικές συμφωνίες σε συνθήκες οικονομικής κρίσης: η περίπτωση της Βρετανίας,’ 2017, ‘Research Gate,’  Διαθέσιμο στο: (PDF) Κυβερνήσεις συνασπισμού και προγραμματικές συμφωνίες σε συνθήκες οικονομικής κρίσης: η περίπτωση της Βρετανίας (researchgate.net)

[2] Βλέπε σχετικά, Kaltefleiter, Werner., ‘Die Grenzen der Demokratie,’ στο: Hattenhauer, Hans., & Kaltefleiter, Werner., (επιμ.), ‘Mehrheitsprinzip. Konsens und Verfassung,’ Heidelberg, 1986, σελ. 137-150. Σε αυτό το σημείο, επιθυμούμε να κινηθούμε αυστηρά επιστημονικά διότι κάτι τέτοιο θα μας επιτρέψει να προχωρήσουμε σε μία κατηγοριοποίηση των στελεχών που εισήλθαν στο κυβερνητικό σχήμα. Η πρώτη κατηγορία που διακρίνουμε είναι αυτή των ‘δοκιμασμένων’ (ας μην πούμε ‘πεπειραμένων’) στελεχών και δη κυβερνητικών στελεχών στην οποία ανήκουν πρωτίστως οι Μιχάλης Χρυσοχοϊδης και Άδωνις Γεωργιάδης, νέοι υπουργοί Προστασίας του Πολίτη και Υγείας αντίστοιχα, οι οποίοι μοιράζονται την εξής ιδιαιτερότητα: Ο δεύτερος σπεύδει να αντικαταστήσει τον πρώτο στο υπουργείο Υγείας. Τα ‘δοκιμασμένα στελέχη’ όπως οι δύο αναφερόμενοι υπουργοί δεν επιδεικνύουν κανέναν δισταγμό στο να αναλάβουν οποιοδήποτε χαρτοφυλάκιο τους αναθέσει ο υπουργός. Δεν χρειάζονται παρά ελάχιστο χρόνο προσαρμογής στα νέα τους καθήκοντα, χρόνος που συρρικνώνεται ακόμη περισσότερο λόγω της παρουσίας και της δραστηριοποίησης εξειδικευμένων συμβούλων στο πλευρό τους (επιστημονικοί συνεργάτες). Τρίτον, έχουν παραγάγει αποδεδειγμένα έργο στα υπουργεία των οποίων προΐσταντο, κάτι που ωθεί τον πρωθυπουργό να τους αναθέτει διαρκώς κυβερνητικά καθήκοντα και δη δύσκολα κυβερνητικά καθήκοντα. Όταν οι περισσότεροι αρνούνται να αναλάβουν συγκεκριμένα χαρτοφυλάκια, μένουν μόνο το ‘δοκιμασμένα στελέχη’. Θα αρνηθούν και αυτά; Η παραγωγή έργου έχει συμβάλλει και στην ενίσχυση του πολιτικού τους κεφαλαίου, με αποτέλεσμα, όταν το κόμμα τους βρεθεί στην αντιπολίτευση, να αναλαμβάνουν και από εκεί σημαντικά κοινοβουλευτικά καθήκοντα. Η δεύτερη κατηγορία είναι αυτή των καθ’ όλα εξειδικευμένων υπουργών, στην οποία εμπίπτει η νέα υπουργός Εργασίας Δόμνα Μιχαηλίδου. Με κυβερνητική θητεία καθ’ όλη την διάρκεια της περιόδου 2019-2023, η νέα υπουργός Εργασίας (η λογική της ‘καραμπόλας’ φέρει την Δόμνα Μιχαηλίδου σε θέση αντικαταστάτη του Άδωνι Γεωργιάδη), απέκτησε πολιτικές δεξιότητες που δεν διέθετε έως το 2019, πριν την υπουργοποίηση της (δεξιότητες που συμπληρώνουν το ισχυρό επιστημονικό-τεχνοκρατικό προφίλ που διαθέτει, καθιστώντας την έτοιμη να αναλάβει και πόστο σε κάποιο ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο), γνώσεις ως προς την ένταση του κομματικού-πολιτικού ανταγωνισμού και τα όρια των συναινέσεων, όντας πλέον απολύτως έτοιμη να αναλάβει να ηγηθεί ενός υπουργείου και των υπαλλήλων του. Και για την ακρίβεια, ενός δύσκολου υπουργείου όπως είναι το Εργασίας. Εάν κατά την διάρκεια της θητείας της κυβέρνησης αναλάβει και άλλο υπουργείο, τότε θα είμαστε σε θέση, θεωρητικά-επιστημονικά, να την εντάξουμε στην κατηγορία των ‘δοκιμασμένων στελεχών’. Σύμφωνα με την τυπολογική διάκριση του Παναγιώτη Ιωακειμίδη μεταξύ responsive & intended εξευρωπαϊσμού, η Δόμνα Μιχαηλίδου ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Ήτοι, στην κατηγορία εκείνων που διαθέτουν «ισχυρή πρόθεση και δράση για να αντιγράψουν το ευρωπαϊκό μοντέλο», κάτι που απέδειξε και στη σύντομη όπως αποδείχθηκε θητεία της στο υπουργείο Παιδείας. Και, η τρίτη κατηγορία στελεχών, είναι αυτή των νέων ή των νεότερων, στην οποία ανήκουν οι Ανδρέας Νικολακόπουλος και Ιωάννα Λυτρίβη. Επρόκειτο για νέους ηλικιακά υπουργούς που εντάσσονται για πρώτη φορά στο κυβερνητικό σχήμα (η Ιωάννα Λυτρίβη ανήκει στην κατηγορία των εξω-κοινοβουλευτικών υπουργών), διαθέτουν βιογραφικά και γνώσεις που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν ώστε να βρουν καλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα, και διακατέχονται από μεγάλη όρεξη και θέληση να προσφέρουν. Ειδικά όμως τους πρώτους μήνες, θα χρειάζονται την στήριξη και την συνδρομή, όχι μόνο των αρμόδιων υπουργών, αλλά και του πρωθυπουργού και των βουλευτών του κόμματος, καθότι είθισται τέτοια νέα στελέχη να στοχοποιούνται από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Βέβαια, η ηλικιακή παράμετρος δεν αποτελεί τον μόνη ισχυρή παράμετρο για την οποία επιλέχθηκαν για κυβερνητικές θέσεις. Ένας από τους πρωταρχικούς παράγοντες για τους οποίους επιλέχθηκε η Ιωάννα Λυτρίβη για την θέση της υφυπουργού Παιδείας, καθίσταται και το γεγονός πως λόγω προσόντων ή γνώσεων, λόγω της παρουσίας της στη θέση της Διευθύνουσας Συμβούλου στον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (2019-2023), είναι ίσως η πλέον κατάλληλη για να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις που θα αλλάξουν την εικόνα του ‘χάρτη’ της  μετα-λυκειακής εκπαίδευσης. Βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης, Παναγιώτης., ‘Τhe Europeanization of Greece: An overall assessment,’ South European Society & Politics, Τόμος 5, Αριθμός 2, 2000. Και, Παπαγεωργίου, Ιωάννης., ‘   ΕΞΕΥΡΩΠΑΪΣΜΟΣ  ΤΩΝ  ΠΟΛΙΤΙΚΏΝ  ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ  ΚΑΙ  ΑΣΥΛΟΥ:  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ  ΣΤΗ  ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ   ΕΠΙΒΛΕΨΗ;’, Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, Τεύχος 40, Ιούλιος 2013, σελ. 73, Διαθέσιμο στο: Προβολή του Ο εξευρωπαϊσμός των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου: από την κοινοτικοποίηση στη συλλογική επίβλεψη; (ekt.gr)

[3] Είναι απλοϊκό, αντι-επιστημονικό και προδήλως εσφαλμένο να θεωρείται ο Γιάννης Οικονόμου ως ο ‘υπεύθυνος’ για τις υπηρεσιακές αστοχίες και τα υπηρεσιακά λάθη αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας στην υπόθεση της καθόδου των Κροατών Ultras στην Αθήνα και της δολοφονίας του οπαδού της ΑΕΚ, Μιχάλη Κατσουρή. Ο πολιτικός προϊστάμενος, έσπευσε να αναλάβει την ευθύνη, θέτοντας τις βάσεις για αυτό που θα αποτελέσει το βασικότερο ίσως χαρακτηριστικό της σύντομης υπουργικής του θητείας: Το ό,τι δηλαδή, δεν δίσταζε ανά πάσα στιγμή να ‘καλύπτει’ τις αστυνομικές δυνάμεις για λάθη και δικές τους παραλείψεις. Ο αδόκητος χαμός του αστυνομικού Γιώργου Λυγγερίδη, δεν επιτάχυνε τις διεργασίες που οδήγησαν στην απομάκρυνση του Γιάννη Οικονόμου από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Ο Γιάννης Οικονόμου απομακρύνθηκε διότι πρωτίστως, κατά τον πρωθυπουργό, δεν μπόρεσε να εμπνεύσει, και να καθοδηγήσει ηθικά και πολιτικά, θέτοντας τις βάσεις για την επίλυση διαχρονικών ‘παθογενειών’. Εκτιμούμε μάλιστα πως η διαρκής ενασχόληση με περιστατικά όπως η δολοφονία του Μιχάλη Κατσουρή, δεν συνέβαλλαν στο να χαράξει εξ αρχής μία στρατηγική που να αποσκοπεί στην ενίσχυση της αστυνόμευσης σε κεντρικούς δρόμους και σε συνοικίες μεγάλων πόλεων.

[4] Βλέπε σχετικά, Σωτηρόπουλος, Δημήτρης., ‘Γραφειοκρατία και Πολιτική Εξουσία. Κοινωνιολογική Έρευνα των Σχέσεων Διοίκησης και Πολιτικής στην Ελλάδα της Δεκαετίας του 80,’ Θεσμοί της Ελληνικής Κοινωνίας 5, Εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1996. Επίσης, Πραβίτα, Μαρία-Ηλιάνα., ‘Η αναδιοργάνωση των υπηρεσιακών συμβουλίων των δημόσιων υπαλλήλων. Επαγγελματισμός έναντι πολιτικοποίησης,’ Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, Τόμος 44, 2018, 15921-38380-1-PB (1).pdf Σίγουρα, δεν είναι και ότι το πιο θετικό να διακόπτεται στη μέση η θητεία ενός υπουργού και μάλιστα σε ένα πολύ σημαντικό υπουργείο, όπως είναι το υπουργείο Υγείας. Μάλιστα, ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης είχε ήδη προετοιμάσει το έδαφος, μέσω της λήψης σειράς μέτρων, για την πραγματοποίηση ουσιωδών μεταρρυθμίσεων στο χώρο της Υγείας, ενώ παράλληλα, από κοινού με την αναπληρώτρια υπουργό Ειρήνη Αγαπηδάκη (η οποία κάλλιστα θα μπορούσε να αναλάβει καθήκοντα υπουργού) διαδραμάτισαν πολύ σημαντικό ρόλο στο να μην αποτελέσουν οι καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία τον περασμένο Σεπτέμβριο, αιτία πρόκλησης υγειονομικής κρίσης. Όμως, η παρουσία του Άδωνη Γεωργιάδη σε ένα υπουργείο που γνωρίζει πολύ καλά, εγγυάται πως το έργο του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη θα συνεχιστεί. Συν τοις άλλοις, ο Άδωνις Γεωργιάδης αποτελεί έναν εκ των πλέον διορατικών πολιτικών της περιόδου της ύστερης Μεταπολίτευσης, έχοντας την ικανότητα να αναγνωρίζει εγκαίρως την υπαλληλική «παθητικότητα», κατά τους Bourgault & Dion, και να την αντιμετωπίζει δια της παροχής των κατάλληλων κινήτρων. Ρόλο στην απόφαση του πρωθυπουργού να τον τοποθετήσει στο υπουργείο Υγείας, έπαιξε και το γεγονός πως είναι διατεθειμένος να αναλάβει προσωπικά το όποιο κόστος μπορεί να έχουν οι μεταρρυθμίσεις, μη διστάζοντας να ‘συγκρουστεί’ πολιτικά με συντεχνιακά συμφέροντα που επιθυμούν να θέσουν εμπόδια στην προώθηση και στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Επίσης, γνωρίζει πως να ενθαρρύνει γιατρούς και νοσηλευτές, επενδύοντας συμβολικούς και πολιτικούς πόρους προς την κατεύθυνση της εμβάθυνσης της συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, μεταξύ υπουργείου και φαρμακοβιομηχανιών. Βλέπε σχετικά, Bourgault, J., & Dion, S., ‘Governments  Come and  Go, But What of Senior Civil Servants? Canadian  Deput Ministers and  Transitions in Power (1867- 1987),Governance, 2, 2, 1989, σελ. 124-151.

[5] Πραβίτα, Μαρία-Ηλιάνα., ‘Η αναδιοργάνωση των υπηρεσιακών συμβουλίων των δημόσιων υπαλλήλων. Επαγγελματισμός έναντι πολιτικοποίησης…ό.π., σελ. 52. Ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης εκτιμήθηκε πως μπορεί να διαδραματίσει κομβικό ρόλο στον κατευνασμό της δυσαρέσκειας και των εντάσεων που μπορεί να υπάρχουν στο αστυνομικό σώμα. Ποιος θα μπορούσε να κάνει κάτι ανάλογο; Ο νυν υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Κωνσταντίνος Κυρανάκης.