Ο «άλλος πόλεμος» με το Twitter/Τουίτερ και τα άλλα πολυμέσα κοινωνικής επικοινωνίας διαγράφεται ήδη στον ορίζοντα. Μετα την εξαγορά του Twitter από τον Ελ. Μάσκ ο αρμόδιος Επιτροπος της Ευρωπαικής Ένωσης Τ. Μπρεττόν προειδοποίησε με αυστηρότητα «να μην τολμήσει να αγνοήσει τους κανόνες για τα πολυμέσα που μόλις υιοθέτησε η ΕΕ γιατί θα υπάρξουν σκληρές ποινές μέχρι απαγόρευσης του μέσου στην Ενωση». Πράγματι μετα από πολύχρονες προσπάθειες η Ευρωπαική Ένωση υιοθέτησε πρόσφατα τη νομοθεσία για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες ( Digital Services Act) ένα πρωτοποριακό κείμενο με στόχο να εξαλείψει τον λόγο μίσους που εκπέμπεται από τα ψηφιακά μέσα. Λόγος που συμβάλλει κατλυτικά στην επώαση πολεμικών συγκρούσεων,εμφύλιων αντιαραθέσων, κοινωνικού κατακερματισμού και πολιτικών διαιρέσεων. Εάν, όπως λέγει ο μεγάλος ιστορικός Έρικ Χομπσμπάουμ, ο εικοστός αιώνας ήταν η «εποχή των άκρων» (age of extremes), ο εικοστός-πρώτος αιώνας αναδεικνύεται στην εποχή των μεγάλων αντιφάσεων σ’ όλα σχεδόν τα επίπεδα. Αντιφάσεις παντού και σε όλα. Η σημαντικότερη όμως αντίφαση είναι αναμφίβολά αυτή που αφορα στη διασυνδετικότητα (connectivity), το προσδιοριστικό γεγονός της εποχής, που ανέδειξαν οι υψηλές ψηφιακές τεχνολογίες του διαδικτύου, κλπ. Όλος ο πλανήτης είναι συνδεδεμένος σε σταθερή, άμεση ανταλλαγή πληροφοριών, δεδομένων, απόψεων, πολιτιστικών προϊόντων (βιβλίων, άρθρων, μουσικής, κλπ.) και μέσω αυτών αξιών, πολιτιστικών προτύπων, αφηγημάτων. Η διασύνδεση αυτή είχε θεωρηθεί ως μέρος της ευρύτερης διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης που θα μετέτρεπε όλο τον πλανήτη σ’ ένα «παγκόσμιο χωριό» αρμονίας, συνεργασίας, συνύπαρξης, συμφιλίωσης, ειρήνης απαλλαγμένο από συγκρούσεις, ανταγωνισμούς, αντιπαλότητες. Σε ένα «επίπεδο κόσμο» κατα την έκφραση του Th. Friedman. Ένας νέος όμορφος κόσμος θα αναδυόταν- o καντιανός κόσμος της διαρκούς ειρήνης. Κι όμως όλα αυτά αποδείχτηκαν φρούδες ελπίδες. Α τον κατακερματισμό (fragmentation), την αποσύνθεση, τον ανταγωνισμό, την αστάθεια, τις νέες πολλαπλές συγκρούσεις, τον πόλεμο. Το γεωπολιτικό περιβάλλον άλλαξε. Αλλά άλλαξε προς το χειρότερο. Όπως αναλύει ο Mark Leonard στο εξόχως ενδιαφέρον πρόσφατο βιβλίο του, έχουμε περάσει στην «εποχή της μη ειρήνης». Και αυτή είναι η μεγάλη αντίφαση. Ένας κόσμος περισσότερο διασυνδεδεμένος και περισσότερο κατακερματισμένος στον οποίο η διαχωριστική γραμμή ειρήνης και πολέμου ξεθωριάζει (βλέπε Mark Leonard, "The Age of Unpeace, How Connectivity Causes Conflict”, London, Bantam Press, 2021) . Η διασυνδετικότητα, όπως γράφει, έδωσε ισχυρή, αδιαμεσολάβητη δυνατότητα έκφρασης στο κοινό θνητό και έτσι ανέδειξε τη διαφορετικότητα, τις ξεχωριστές ταυτότητες, πολιτιστικές και πολιτικές, καλλιέργησε σε αρκετές περιπτώσεις το μίσος, ανορθολογισμό και τη ζήλεια, το εθνικσμό, λαικισμο και με τον τρόπο αυτό υπονόμευσε ( και) την αντιπροσωπευτική δημοκρατια, τον πολυμερισμό – όλα δηλαδή τα τοξικά στοιχεία για να ενισχυθούν κατακερματισμός, ανταγωνιστικότητα, συγκρούσεις, ανασφάλεια στο γεωπολιτικό περιβάλλον. Αντί δηλαδή της συνεργασίας η αντιπαράθεση.
Με τον τρόπο αυτό η διασυνδετικότητα μεταμόρφωσε ριζικά την τοπογραφία της ισχύος, της εξουσίας σε εθνικό και διεθνές γεωπολιτικό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο ανέδειξε τις εταιρείες-κολοσσούς όπως Facebook, Google και άλλες. Και, όπως υποστηρίζει ο Ian Bremmer σε δοκίμιό του στο Foreign Affairs( τεύχος Νοεμβρίου- Δεκεμβρίου 2021) , οι εταιρείες αυτές προκαλούν ευθέως την κυριαρχία του εθνικού κράτους το οποίο ήταν κυρίαρχο εδώ και 400 χρόνια περίπου. Επιβάλλουν λίγο-πολύ την agenda τους και διαμορφώνουν το γεωπολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα πρέπει να λειτουργήσουν τα εθνικά κράτη. Με τον έλεγχο των δεδομένων (big data) και της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) έχουν τη δυνατότητα να κυριαρχούν. Οι αλγόριθμοι είναι οι νέοι κυρίαρχοι, γράφει ο Μ. Leonard και αυτό θα το συνειδητοποιήσουμε καλύτερα στην πορεία του χρόνου.
O Μ. Leonard διατείνεται ότι στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί έχουν ουσιαστικά αναδειχθεί τρεις «αυτοκρατορίες διασυνδετικότητας» (empires of connectivity): οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). ΗΠΑ και Κίνα έχουν κατοχυρώσει το ρόλο τους ως «αυτοκρατορίες» μέσω κυρίως των γιγαντιαίων εταιρειών διασυνδετικότητας, της σταθερής παραγωγής καινοτόμου τεχνολογίας, τεχνητής νοημοσύνης, αλγορίθμων. Και βεβαίως η κάθε χώρα και εταιρεία έχει διαφορετική στρατηγική και βρίσκονται σε διαρκή ανταγωνισμό για την παγκόσμια επιρροή (βλέπε περίπτωση G – 5, Τικ Τοκ, κ.λπ).
H Ευρωπαϊκή Ένωση ως η τρίτη αυτοκρατορία έχει αναδείξει το ρόλο και ισχύ της όχι τόσο γιατί συμμετέχει στη διασυνδετικότητα με κάποια γιγαντιαία επιχείρηση (όπως ΗΠΑ και Κίνα) αλλά μέσω της εξουσίας που διαθέτει να θέτει τους κανόνες (the rulebook), να δημιουργεί το ρυθμιστικό καθεστώς (regulatory regime) για το πώς οφείλουν να λειτουργούν οι γιγαντιαίες επιχειρήσεις (facebook, google, apple, amazon, κλπ.). Είναι το περίφημο Brussels effect που έχει αναλύσει η Ahu Bradford στο βιβλίο της με τον ομώνυμο τίτλο. Και όπως ομολογούν οι ίδιες οι εταιρείες της Silicon Valley, φοβούνται πολύ περισσότερο την κανονιστική εξουσία των Βρυξελλών παρά της Ουάσιγκτων. Τα βασικά κανονιστικά κείμενα της ΕΕ περιλαμβάνουν τον κανονισμό για την προστασία των προσωπικών δεδομένων (GDPR – κανονισμός 2016/1679) που βεβαίως εφαρμόζει και η Ελλάδα (νόμος 4624/2019). Ωστόσο δύο νέα επαναστατικά νομοθετήματα που υιοθετήθηκαν πρόσφατα , η Πράξη (κανονισμός) για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA) και η Πράξη (κανονισμός) για τις Αγορές (Digital Markets Act – DMA) πρόκειται να αλλάξουν ριζικά τους κανόνες λειτουργίας των ψηφιακών εταιρειών διασύνδεσης. Οι Πράξεις αυτές αποβλέπουν:
- να δημιουργήσουν ασφαλέστερη ψηφιακή σφαίρα στην οποία τα θεμελιακά δικαιώματα όλων των χρηστών ψηφιακών υπηρεσιών θα προστατεύονται πλήρως,
- να εγκαθιδρύσουν δίκαιους όρους ανταγωνισμού για την προώθηση της καινοτομίας, ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας στην ενιαία εσωτερική αγορά αλλά και παγκοσμίως,
- να καθορίσουν σαφείς ευθύνες και υποχρέωση λογοδοσίας για τους παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών.
Παράλληλα όμως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ιδιαίτερα η Επίτροπος M. Vestager) έχουν εφαρμόσει με ιδιαίτερη αυστηρότητα τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ επιβάλλοντας π.χ. υψηλά πρόστιμα σε εταιρείες όπως η Google (8,2 δις ευρώ) και η Apple (13 δις ευρώ).
Είναι αναντίρρητο ότι η ψηφιακή διασυνδετικότητα αλλάζει ραγδαία τον κόσμο προς το καλύτερο. Χωρίς τη διασυνδετικότητα λ.χ. τα προβλήματα που προκάλεσε η πανδημία Covid στην εργασία, εκπαίδευση, κλπ. θα ήταν ασφαλώς περισσότερα και οξύτερα. Αλλά τον αλλάζει επίσης προς το χειρότερο σε πολλά επίπεδα, ανάμεσά τους το γεωπολιτικό. Οδηγεί σ’ ένα παγκόσμιο σύστημα διασυνδεδεμένο μεν αλλά «μη ειρήνης» (unpeace) με πολλαπλασιασμό συγκρούσεων, αντιπαλοτήτων και ανταγωνισμών. Με κατακερματισμό του παγκόσμιου συστήματος αλλά και την υπονόμευση του ρόλου των εθνικών κρατών. Το πώς μπορούν να περιορισθούν οι ζημιογόνες συνέπειες της διασυνδετικότητας είναι ένα μείζον ερώτημα. Και την απάντηση τη δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέσα από τη ρύθμιση, τον καθορισμό αυστηρών κανόνων για τη λειτουργία της διασυνδετικότητας και των φορέων της. Κανόνες που υπακούουν στη λογική της δημοκρατίας και στο διαχρονικό : Μηδέν Άγαν...
Πηγή: www.tovima.gr